I
I
Diqiti?oc} hv CoO'
by .Google
I»
s
Digitize o
C^rJl^nwV '^^Ul^h^-^ t^,'v4 Kdyjrcf\£/^ (Xj^jp^*
\utfn.
R.P. ATHANASII
KIRCHERI
FULDENSIS
E SOC. JESU.
PHONURGIA
NOVA.
Digitized by
[2
r
^MONTACENSisJ
A V
1 by
BlBLlrfTHECA
REGIA
, Goo|
Athanasii Kircheri
E SOC. JESU.
PHONURGIA
NOVA
S 1 V E
Conju
ffium Mechanico
- Dnvfi
icum
.„ pny
ARTIS & NATVR.£
PARANYMPHA PHONOSOPHIA
Concinnatums
qua
VNIVERSA SONORVM :^ArvRA, TROPRJETAS, VIRES
effecJuum^ prodigioforum Caufit , nova^multiptici experiment or urn exhibittone entt-
cteantur 5 Innrumentorum (sAcuflicorum , oMachinarum^ ad T^aturA prototypon
adaptandarum , turn adfonosadremotipmafpatia propagandas y tuminabdttisdomO'
rum recefilw per occultioru ingenii machinamenta clam paldm've [ermo-
cinandi modus ^ ratio traStur, turn deniquein BeHorum tumul'
tthM fmgHlaru hu jufmodi Organorum Vfw, ^ praxis
per novam Phonobgtam defcribitur.
CeAtS^P ID
Per RuDOLPHUM Dreherr. Anno M. DC. LXXIIL
Digmzcxi by Google
A
ffiiJ
Fbibhotheca
KEGIA
1
Digitized by Goo^
4
JOANNES PAULUS
OLIVA.
PRiEPOSITUS GENERALIS
SOCIETATIS JESU.
CUM Opus , cui titulus 'PbonurgU ^ova./ive^
de miraLMmfroJigiuJbni, •vocijaue per machmas omnii
gtneru frofagandi a P. Athanafio Kirchero nollrs
Societatis Sacerdote conlcriptiiin , aliquot ejuf^
demSocietadsTlieologi recognoverint,atquein
lucem edipolleprobaverint, potertatem facimus,
ut typis mandetur, fi ita iis , ad quos pertinet vi-
debitur. 'Datum'Rfim* i.Decemtru i6-y2.
JOANNES PAULUS OLIVA.
Imprimatur
F. HYACINTHUS LIBELLUS
Sac Palacii Apoft. Mag.
•
V
t
f
Digitized by G(
1
-r »■ • <r-^
.Digitized by G(
Digitized by GoOgle
o-
POLDO
, ROMANORUM '
IMPERATORI
S E ^ T E J
A U G U S T O,
JUSTO, PIO, FELICI,
PERENNEM FELICITATEM PRECATVR
ATHANASIUS KIRCHERUS
E SOC JESU
ALIDO Tuhx clangore
exaltabo vocem meam, claP
ficorum poly phonifiTioC^^
li verticem concutiam, ComuumTiDia-f
rumaucMaitiali fragore animos aurefq;'
Auditorum perflringam ; praepotenti;
r az in-
Diciiri^od by GoO'
EPISTOLA y
inquam , ilia virtucum heroicarum Tu-
ba P^ANAcanam, qua Relitriofifsimus
LEOPOLD VS L Romanommlm-
^eracor fcmper Auguftus, raro exempto
Mundo inclarefcir. Sienim Adionum
Tuarum modumalcius djfcucio , inTuo
C^SAR iiivid:i{simc,Magna!Mentis pe-
dore , orame prorfus conlono,experiri
video omnia , quse (parfim diffiiseq; apud
alios inclioata lunc virtucum inter fe ca-
tenararum pracfidia ; ReligioniVXmor,
Fides & Conflantia erga commiflum
Curs Tu£ Imperium , in profligandis
CKriftianae Reipublicxhoftibus Z,elus;
impeiTurbabilisprofpera inter &c adverjfa
in tot tantilque in£iftibus & infidiis, ani-
mus. Sed enim in hoc ancipiti rerum (la-
ta
I
Digitized by Google^
D E D IC A TO R 1 A.
tu non dcRieruncTux irncamenta kvc-
ricacis , neque Civilis motus {emina,men-
ciumque exulcerationes ubique obviae;
accamen TuiE amuGi jufticiaf , la eft, pro-
vident! grandis AmmiTui moderacio-
ne , quae vuLieraca erant , Clementia Tua
(analli potius, quam recidifl;i,qui etiam
4i(simulando,nec omnia anxie inquiren-
do,maluifl:i videri inveniOTe bonos,quam
feafle;amari poaus,quam cimeri.Hi func,
validi virtucu clangores,queisMunduin
rcples , quels admirabili Mentis Tuaei
{iiblimitateEchonem in SubditosTuos
refonas k^iw ClamoreI
-r ?rjm Amore it)
Ore r
; RE- "^^^ /
f
Cla-
^; ,1; od by Google
.'^ EPISTOLA
Clamore, Vita:Tu2E exemplo foUici-
tas ; A MORIS & bcnio-nitatis ma^netifmo
trains; MoRVM probitace inftruis;ORE
cjuot verba Rmclis, lis cot Leges condis ^
RE-ipsa ; luftitiain cognicionibus, m du-
bus Conftantia , Pmdentia m Confiliis,'
FoitiCLidine &c Clementia confono-dif-
fonos Subdicorum mocus ita temperas^
uc in abfolutam concordiaiii cundorurn
amnios crabere videaris , c|uarum quidenV
pr^eflantiam viraicum filencio fupprime-
re malim, quam eas nimis parce amngerej
Sed Licad vera: fapienciac foentiarumq;!
ftudium, quo fi quandoq;a MoleMun4
di,^quam luftines, liberius cempus obci-
nueris Jaudabili diflineris , calamum con-
vertam. EllTibi Sapientifsime Caesar,
non
Digitized by Gi
DEDICATORIA.
nonduntaxatad artium {cientiarumque
cognitionem capeflendam, led & adre-
condiaoraNatur^ facramenta penetran-
da mire capax Ingeniura Necjue enim
. alicer ad liceracorum lauream. viam fter-
nis, quam exemplo, cum jam vel a tenera
2etate,Tuoin pedoreMufaru omnium
pal^ftram erexeris uc proinde jam libera-
lium dilciplinarum vertices non Lauro •
tantum , fed & Imperiali exornatos Dia-
demate videamus,componcumque tan-
dem Martem inter & PALLADEMdif
fidium literarius Orbis agnolcat; & vel
inde luculenter patet , quod poft com-
pluriumOperummeoaimluD felicibus
' AugullarMajcllati^Tuaf Aulpicus edi-
torum evulgationem,cum dePnonurgia
mea,
♦
*
Digitizecl hv Cootilr
EPIST. DEDICATORIA.
mea,nujusOpu(culi argumento,eju(que
arcinis inaudifles , inftanter esifti , uc ea
. . . D .
quantocyus publici juris neret. QuodO-
pus omnibus jam numens abfolutu ante
Auguflos MajeftatisTux pedes omni,
c|uajpar eft, ob(equii& ohCcrvmnx afle-
dUjTibi veluciMeccrnaci munificentifsi-
mo venerabundus depono. Quod fiTibi
SacratifsimeC^S A R arrifent ; ecce Ixticia
geftiens , lUud cum Poeta libeniis canam :
Jam dominasaurcs jam Regia teda mcremur,
Et Chelys Augufto Judice cada fonat.
A cquenifce calamum fiftens, Deum
Opt: Max : ardenter oro,utdomitis ini-
micis Triumphes in excurrentis Cxculi
felicitatem. ValeOrbis Fulcimenmm,
Reipublicx Cnriftian2e Spes , & Salus.
Ex Coll. Romano 12. die Fcbr.ieyj.
Digitizoa by jLji
EXEGESIS
FRONTISPICII PRiECEDENTIS
QVA VELVTI EMBLEMATE QVODAM TO-
tim operu (i/4rgumentum expltcatur,
ECce Tibi , quae mira foni vocifquc Poteftas
EfHcit J & Mundo Prodigiofa parit !
jAurea clarifonis complentur Vocibus aftra,
. Jadant Angelicos femper habere Chores.
Non cellanc fummo denfare Celeufmata Divi,
Tergeminum Plaufum turba beata canic.
Inter fe trepidi fpirant cercamina Venti, i
Aeris horrifono murmure Carmen agunt.
Sibilat hincZephy r^Boreas ftrepit JEur*& Auftcr.
Ludantes faciunc Ire redire fonos.
Hy mnilbnis recitac volucres modulamina roftris,
Orbe repercuflb quas rotat aura Ievi$.
Flcxanimas tendendo fides Helicona perOrbem
Circinat, & Mufas Mira fonarc fuas
Edocet infignis Pindi Phonafcus Apollo,
Dum refonum blanda voce perennac Opus.
Conccrtanc Dryades Cantu, Satyrfque bicornes
Ingeminant Calamos facta per arva fuos.
Exagitare feras fonitu, quern tortile cornu
Exerit, ut totuni mulceat ore nemus,
•V b Alma
Alma Diana docet. Animos conflidibus addunc
Tympana, Siftra, Tubas, dumreboarcfolent.
t ICornua Nereides inflant , Vagus incoJa Ponti
Buccinat & gratum fundit ad alta melos
Hie Echus varias ludic per imaginis Umbras
Quas vaga vox fparfim flexa reflexa facie.
Hic fefe pandunt invifa Theatra fonorum,
Queis animum Magicus fafcinat arte fonus.
Fama fed immenfum voiitat clangoreper Orbem
Inclyta per caelos Casfaris Anna vehens.
Hxc funt Kircher i ,quae fert,monumcnta laborum
Miro quaspraefensdogmatemonftrac opus.*^
^ Sic cecinit
> ■ ' . ' i
Joannes Stephanus Kcstlerus.
Digitized by Qoo^
alia- I N
Phonurgiam Kircherianam
SYNCHARMICUM^"'
HAdenus exiguos extruxicFamaTriumphos,
Kircheri & laudes vix tetigifle putat.
PJaufus erat major lato Ipargendus inOrbe,
Ec pie no reboans major ab ore fonus.
En nova fublimes quae buccina percutit auras,
Et (juae vel Famam vincere voce queac.
Unde novos potius nullo fub limite Mundos,
Subque novo terras fidere quaere novas.
Orbis hie anguftus, certe magis ille fonorus,
Cum feriac geminum vox agitata latus.
Una ut naturae vox, una6c dignior Echo,
Uno Kircherum geftiat ore loqui.
Scilicet impavidus dum fubterranea luftrat
Regna, tenebrofas aufus ad ire domos.
Ventorum &tradusfequitur, nigrofque recelRis,
Saepe ubi difrupto fae Jere terra fremit.
Dumquc iterum aethereas fpedat fublatus in auras,
Et tonitru & celeri fulmina torta manu,
Quid mirum eft, inquit, tanto refonare fragore.
Quae vifa antiquum eft ferre ruina Chaos.
Vis caeca, & nullis fraenari legibus apta,
Nec ratio , haec potius led furor arma quatit.
b 2 Magna
Digitized by Goo^
Magna <]uidemirarum,&ferale fonantiabellum,
Muta fed, & nuUis fi^na rcferca notis.
Hie labor hie meus eft, aliam fubtexere formam,
Quaque tonare fimul , qua videare loqui.
' Ignivomas voces , & verba tonancia rcddas, \
Ore feras ventos , flumina voee feras.
Nee folles Vulcane tuos, fteropifve lacertos,
Qusero, non ftrepitus turbinisEure tuos
Mufaru hoc opus eft,poniint namq, omnia Mtif^
Talia vel numeris monftra h^anda docenc.
Mufarum hinc fedes vifum eft , & Apollinis antra,
Vifere, & infuctos voce cierc modos.
DumtotumhicbibitoremeIos,fontemq;rccludit,
Numine & afflatur jam propiore Dei.
Divinum infpirat tandem Mullirgia pedus,
Nec mortale fonans, fpiritus intus alit.
Hie feu deJedent dulcis modulamina cantus, ^
Comprellbve fonos acre five manu.
Pandit hicinfylvisquid 6cOrpheus,& quidArion
Inter aquas, & quid tu Philomela potes.
Nee fatis humanas fie gutture fiedere voces.
Sed docec ingenti verba animare fono
Hicque tubammemoratquapofsitferre per auras
Verba, & longinquas ire loquela vias.
Tardior abfenres baud nunc mora terret Amicos]!'
Mittitur aut dubia JLittera fcripta manu.
Dum
t
Dum licet abfentcs audirc & reddere voces, ')
Nec , quamvis oculis , diftat ab ore locus.
Prima quidem eft audita dato inclarefcere fignOj
Anglia , belligeris clangere nata tubis.
. Anglia fie dida eft tuba, fic vel laeta fatetur, j
V Quod Kirchere Tuum eft, Anglia velle fuum.
Dumq Tui nufquam magis extat plaufus honoris.
Quid mirum eft Anglos prxcinuille Tibi.
kara Avis, & diu domitrix Mufurgia fati
Non timeas poft hac , his celebrata , mori j ^
Extremam Cygnus languenti voce falutat
In Cantu fuperos, non moritura Diem,
Nam faecunda fores , quae foliim funere Phoenix
Difsimilem haud prolem vel rediviva paris.
Augurio vocis Tibi par Phonurgia furgit,
Voce pari refonans, fed nec honore minus.
Illic , heu taciturna nimis. Tuba conditur olim.
Nomine fub tanto fed tacuifle juvatj
Hie donee pateant tantae miracula vocis
^ Spargat & Authorem latius Ipfa fuum.
Ergo fimul petat hoc fibi vox & gloria centrum,
Laufque fono difcat crefcere, Laude fonus<
Jamque fuae incurvet modo cornua Luna Dianae,
Sunt propria indomitas ifta agitare feras. - f
Sylvicol^teyant, Satyri Faunique chi eas ,
Auribus Ecce iftis fiftula digna manet.
Coeru-
Digitized by Gooole
Coeruleam fi nonTritonquc per aequora concham
Inflent, errantes decipic ilia rates.
Horrifbno miles Mars tuque accenderis aerc^,
Sed quoties diri funeris illaTubij.
C2efarish2ecnoftraeft,haecGell:a,haecIIliusArma,
Haec quodcunque fbnet Buccina, Caefar erit.
AntONIUS WiDDRlNGTONUS AngluS.
AD
P. Athanasium Kircherum.
QUo Tuba coclulas ferat hinc per inania voces
Etprocul a nobis,di/Ierisipfemodum.
Mira equidem tradis nam quodNatura negavicl
Hadenus id fieri iedulus artem doces.
Naturam amplificas , quaeque ilia impertit avarc
Rebus claullra, magis tu Ipatiofa facis
Invideat vel amet? regnum namque illiusornas [
Hinc , illinc major diceris Ingenio.
Invideat vel amet, neque enim modo difcet amare,
Aut odifle Tuae Nobile mentis Opus.
Per te doda prius quam nos fermone docercs,
Edidicit melius, Fama animare tubas.
Nam tuba,qua pingis^refonat prope^ fpargit at ilia
Donatum cliartis nomen ubique Tuum.
Haec eadem ni forte doces, miniis ipfe docebis.
Quam quod doda modis fecerit iJlaTuis.
P. Jos. PiNUS.
Digitized by Goocil
rmiWUM COMPENVIO , (^MVSJRVM" VNI-
€A Gcmmse , Orb^m in fut admirattonem rapienn, vix irmtabtti,
Antipodum Oraculoj Viro noxt;yx^w«, Fuldcn/iT\ox\ , JtaluCwi,
K^omaru Palladi , ^dmodum %everendo ^ Extmio
m CfdEilSTO Tatri, Tatn ATHANASIO -^-^l
" ' ^ KIRCHER e Societate JEjV.
INfequitur Tc juftu^ ho^^or , Kiri;:Lere fugillv
Noa prodell , celcr eft , Tu fugis , ille volao. ;
Prcemiacjmr^nuic, Virtus Tibi proemia pontic
Quo magis haec renues, tunc magis ilia dabit. }
Te vult Fulda fuum , Latium fed gaudet honorc,
. Haec fi ladando Te, dedit Efle Tibi T
Te vult Roma fuum , quod fi contendere Fulda
Vult cum Romanis , Judicis arbitrio r
Lis committenda eft , caufse decifio fic fit^ i
Romae mens, Fuldae fit valor ingenii. ^
^ternis Circis ceJebret Tua Nomina Romju,
.•lii.vtJnfculpatque fiiis SymbokFliIda typis. '"""^
Objedum Circi non fit Te nofcere Terras,
t/ i Afbra,Mare,autquidquidvaftaMathefishabct,
Antipodum Unguis uti, Mempliifque fcpulta^
Symbola, Romanis , arte citafl!e nova:
Majusquid volumus,Tuba fit quaFama loquatut
^thraque cernantuT, contremuille fono:
Ars Kirchere Tua eft 5 Aquilis conceilfi Voluptas
Ut folem fixo Lumine conlp>iciantL^. ■
Digitized by Google
Frons Aquilina Tibi , radios per condita vibras, \
. Quid mirum? An nonTu raribrOrbis avis?^ ' '
Alcius ut tcndat telum , vaga chorda premenda,
Ingenio ut fcandas , Candida corda^emis.
Prcffo corde nihil citius protrudit in alcum,
Et quia Tu tanta dextcritate vales. 1
Pro fermonc inter Di vos , Terraeque Poliqti?
Hoc inftrumentum fers plaga abi£therca. '^^^
OrbisDeliciumTu nempe ter OptimeCsefarr
Kircheri munus fit Tibi conveniens', •
am jam Fernandis poteris Tua fada refcrrcr« '
Dicere quam forti pedore multa geras.
Hadenus Heroum repetebat fama per orbem. '
CiES ARE TE , decet , ut Fama volarc fciat. ^
Nam Tibi de caelo Nomen LEOPO LDUS , & ecce ,
D. non fi fiet , Magne LEO , POLUS es ,
Jungito port LECD.fenfusLEO de POLO babetur.
Heroum Polus es, Fama Polaris crit. "
SicKircher quas3 KIRCH ER,hoceft TEMPLUM
(ILLE vocatur.)
Tu Templum Famae Nobile Kircher erisi ^
TtaTibi Clicns Tuus dcvotillinius accincbat , cum Maximi
CiESARis cicmcntiffimo ju(ru,ll6MyE Te Ditcdore Orien-
talium linguaru fpccimcn daraJoANNEsBAPTisTA/*o^<y?i
Sacra: CxCzicx Rcgiaeque Maiestatis linguarum Orien-
tal lum Sccrctarius. %pm*ex Muptomeo^ adCoUegium^
oMaronitarum de ^^Lonte Lihano, in Fejio S. Thom^
fi/4quinatu 7, K^arttt 1673.
Digitized by Goo^.;
PR AX I VERO.ETFjmiCA HORVM TV^
horum Tuharumejue fic dtcitur foLjoj,
Pragmati'a viii.
TUbum intra fabricam five conicum , five
cochleatum ica cli{ponere,utquofcunquefo-
nos tarn articulates quim inarticulatos inconcla-
vi aliquo , a publico quantumvis remoto , id eft ,
ad remotifsima fpatia,ita certc &diftind:ereddat,
ac fi ad aures abfentium contingerent , neminc
unde venire pofsint (ufpicante j & experientiA in
utroque Tubo in Collegio Romano comproba-
tum fuit Anno 1649.
JN^NNVIS SOClETAriS JESV g^AW: isp^.
k P. Sebastiano BeRetarfo fcriptis Romd \6o2 ^ editu J^a-
folnde^.pag.'jji. agens aAuthorde PopHlu}Aov\x.2in\% dibits
in America ^ Trovmcia Teruvnfic fcrtlftti
ALtera eft ( harum Gentium) confuetudo, qui
Gentibus omnibus praeftare videntur. Tu-
bis enim tibiifve certa inflatis ratione , ita quod
volunt figniflcant , ut & longe audianturj & per-
inde ac fi exprefsis vocibus loquerentur, intelli-
*gantur , neque tamen ab iis,qui eorum linguam
norunt , quae fignificantur percipiuntur i nifi diu
apud eos verfati fint. Et cum in quodam ejus
Gentis populo Noftri penurii comeatiis labora-
rent, die quodam bene manemagnus feminarum
Humerus cum paropfidibus farinae,efcarumq;alia-
rum pleni^praefto fuere, ad eorum inopiam levan-
d dam.
Digitized by Go<^|j|J<'
dam. Miratus Samaniacus ( Sacerdos Societatis )
rei infolentiam jCaciquii Imperio id facere jullas
accepit: buccinamqullam quae pridie lubnodem
ftrepuifletjid fignificane. tPtctbi, ^
Multa exaliis Authoribus adduci poterant, fed
haec pauca ad atteftationem fulficiant.
►S* (o) ■4«Si»-
INDEX
ARGUMENTORUM,
Qixx hoc Opcre continentur.
LIBER I.
PHONOSOPHIA ANACAMPTICA
P R iE F A T I O.
Continens
Definitioucs: Axiomata feu Hypothcfes:
Poftulata & Data.
S E C T I O 1.
T>E NJTVRA ET TROTRJETATE SOy^I.
CAPUT L Quo reflexi foni Natura dcfcribitur.
Pr^elusio I. Sonuf Lucis fimia eft. fol 6
2. De Ohjecio phonocamptico. jo
3. De zMedto phonocampticoT^z/f Ltnea A^ionis. 12
§. 7. De Linea^AHtonu ^\\omcx. Ibid.
§. 2, De ceteritate font iqua Medium tranftt, five
de Jf>acii phonici ejuantttate, ijf
IL Demon ft rationcs (oni rcflcxi.
Propositio Omnis <iAngulHs Phonoptotus Aqualis eft an-
1. gulo Phonocamptico,y?i;^, cjuod idem eft , Angultts
Incidcntiae Aqualu eft angulo rcflexionis ejufdem. 18
2. Quandocunque vox inctdit in obje^um altquod Or-
thophonum .^five perpendiculare , ea in fetpfam re^
verberabitur. ip
3. ^luandocunque vox inctdit in ob je^ium aliquod Lo-
xophonum jive oblique^ non in fetpf*^ > fid tn op-
pofitam partem repercutietur, 20
(*) CAPUT
Digitized tav' C'ooc^le
INDEX ARGUMENTORUM.
CAPUt Ca nones Phonocamptici five Echomctrici.
Propositio. Quandocunque duo muri ad angulos redo^
4. commttuntur , cUrtfima Echo percipitur a Sonoro
ita diftante , ut axts Coni phonici angulum rt£le
htfartam fecet.
2^
5. ^andocurjejue ObjeSlum phonocampticum concu
vum circulare eft 5 in centre phonico, cjuod ^ cen-
trum circuit eft .conjlttuttu Echum terctpiet confo-
nantifimant. 2^
<J. ^antb vocale five fonorum fuerit vicimus objedo
phonocamptico, tanto reflexa'voxperctpieturremo.
ttui> ^ tfuamo vocale fuertt remottus ab objeclo ^ho-
nocm^puco/ant6reftexavoxpercip/efurvictmor.2s
7. Sf plura objecia plionocamptica tta fnerint ord(ne dt-
Jfjofitay ut unum femper ab altera remotius fit, ^ad
ea t ardtus orthoplionos pertmgere po^it , nafcetur
Echo polv'pliona, tdeft.pluries fuccefttve ex partete
reddetur. 26
§. /. DeThonifmis.
s. PhontfmtM Cylindricus refle6iitur in oppofitam par.
tern projeiiura cyltndraced. 2p^
9. Phontfmw Ortophonus in fe ipfum reft edit. - Ib'il
10. In phonifmoComQo axts tan turn ^ngulorumdijuita-
te refle6ittur , phomfmuf 'vero reftexut erit Conus
truncatM, /Zr«//«phonirmis ^ K€i\-nobiliftimo
optica a xispyramidts Lummaris five Vtfualu vim
habet turn tlluminandt, tum dtftmBe reprAfentandt :
Eodem pado res fe habet m phontfmo Coiiico. jo
11. T/jonifmw conkusad parjetem reciiu reftexione fua
panel conum phoniciim truncatum invcrfnm. ji
§. 2. De Poliphontfmis, j2
12. Centra phomco tnAxeprtfmatis Trigoni Ifoplcuri con-
cavt conftituto.vox emtffa tnpltct phontfmo auda m
centrum fuumredit. Jbij^
13. Centro phonico in Axe prifmatis quadrilatcri concavi
conftituto , vox emtjfa quadruplict phonifrno aucta
ad td centrum rcdtbit, Centro
Digitized by Goo^
INDEX ARGUMENTORUM,
14. Centra phonico confiituto in axe Trtfmatu Pentago-
ni Aqut' Uteri, voxewtjfa yphontfmuauHa rtver^
tetur illuc , unde profinxerat, j$
15. Centre phemco conflttuto m /^a:^ hcxagoni prifmatii
dqui - Uteris, vox em.jfa 6. p/jomfmu au^a rever-
tetur ad fe tpfam. Ibid.
16. Centra phonica canjlituto in <iAxe Cylindri concavi,
*vax emtjfa ex amntbtii pun^u?cnphciixtnfeipfam
rejledetur. 3^
17. In Pyramtdum quotcunque Uterum , uti 0* Cono^
rum cancavorum Axe conjiituta aure lox emijfa
nunquam revertetur in fe ipfam,mfim pun^u L. C5*
cJ2f. nan vera in altupundu, ]p
18. Centra phomco conjiituta in centra ^. Carparunu
'KjgguUrium cancavorum , vox refiexa tot phonif.
mis au^a redihtt in fe , quat corpus hahuertt Ute-
ra. Ibid.
19. Sphcera concava fono propaganda omnium efi apttf
' fma, ^0
S E C T I O 11.
DE ^RCHJTECTVRA ECHOT^IC^.
CAPUT Contincns varia Problemata->.
Probuma. Si ohjeBa phonocamptica f at determinato !o:o
1. ita dfjjfonatur, ut ad vacate non paralleU tantunu^
fed 0* normalia fmt, vox ex fmgulu repBetur tn-j
fe ipfam. 4^
2. T>atis duohw punBu pve flationihuf , turn ohjeBi
fitum, turn angulos determinare, fub qutbus vox lo-
xophona redit. Ibid.
3. Datis qutbusltbet punifis , feu ftatiantbui quamodo-
libet dtf^ofitis, dummodo tegitimam Echonis produ^
cend4 dtjlantiam habearitytta objeda Anacamptica
dtfpanere,utvoxrefiexa foliitUu^quf dt6ias ftattones,
aut itneas dtre^io-reflexoi occupant, tnnotefcat. 4.2
1.
Digitized by Go
INDEX ARGUMENTORUM,
4- 'I^atu punBu quomodoltbet dtj}ofitu,tnijsitaohje.
&a phonocamprica dtjjfonere , ut vox partim wter-
ne,parttm externe rejlexa , fimper tamen aure in
quthtiscmqHe UneisdtreBo-refiexts confiituta per.
cip'tatur.
5. Echum polyphonam conftruerf.five quA poft editarru
primjm, eandem voc^ntj aliasquepropofitiones alt'
^ quoties repetat.
6. Datu pm£lu quihwlihet in Circulo dtJj?o/itis , Echo-
nem circular em conjiruere Cfpolyphonam. ^6
7. Chorum altcujus Ecclefu conjiruere eo arttficio , ut
tresCan tores tantumpr A/lent ^quantum centum.4.^
Erotcma. Vtrum Echo hacropliona confiitui pof
pt^quA dtverfa lerbaaprtmisrefundat^ ;/
8. Echum hctcrophonon conjiruere , cujw rcflexa 'vox
femper alia alia m quavis Itngua refpondeat. jj
CAPUT Trigomctria Phonocampcica , five dc linca-
^ rum dimcnfionc^. 5^
Problem A. Datadijiantia normah a ^Muro, cum An-
L gulo refiexionis velincidcmix omnium pundorum
; ' hxophonorum a normalt pun^o. 2. SJfanttam^
reperire,
2. Data dijiantia Centri ^\\on\c\ a puncfo reflexionu
terminatis notam facere lineam orthopiionam. ^6
3. Not a linea loxophona, orthophonam, ^ dijiantiam
centri phonici apun^o normali Jive centro rejlcxio-
nis reperire^. Ibid.
4. !^(ota linea Onhophona linea4 loxophonas ^ di-
ftantiam centri phonici a centro rejlextonii repertre
per tangentes ^ fee antes. Ibid.
5. Datis in triangulo phonico duohw laterihw, terttum
reperire per extra^tonem radiw quadrate.
SECTIO
Digitized by
INDEX ARGUMENTORUM.
S E C T I O III
TVBOKVM, Tl/BARVMQVE ^CVSTJCJ-
rum Fabrtca.
CAPUT I. Dc tubis eoriimquc proprictatibus. $9
IL Experimcnta acuftica. 62
1. Canales five Syphones mtrtfice propagant fonum. Ibid,
in. Utrum vox CanaJibus arde inclufa ibidem aliquo tem-
poris(pariopcrmaneat. Ibid.
2. Vox per trabes oblongas minficepropagatur. ^6
3. Vox per tubos circulares melius propag^itur^'vehemen-
tms/fue intendttur, {fuam per redfos. Ibid.
^. Sonuf fecundum fuperficies arculares propagatw, tn.
gentem vtm acejuirtt, /
5. Vox tn cochleu , five tuba phoKtco fecundum lineanu
helicem/x'^rpiralcnifow/or/o, utt omnium corpo-
rum apttpmoj ita m^ximas vires obttnet, 71
S E C T I O IV
BE FJBRICIS JN VSVM %ECREAT10NE^^
que Principum (fuhs fecretoconfilia fuafibt invicem com-
municare pojSint , conjiituendis,
CAPUT Dc Echseis five Phonifmis Thcatri Corin-
L thiaci a Vitruvio dcfcriptis. 73
PRiELUSio. Q^om$dofonarent,t^ quarationeincitarentur
Eclia^a vafa in Thcatro Corinthio. 73
n. Dc mirifica EchoVWXx Simoncttx McdiolanL 7%
III. De Aurc Dionysii Stracufts fupcrftitc. %z
IV. De Mantuana Aula , & alia in cclcbri Palatio Capra-
ROLiE Ducis Farnesii fupcrftitc voccm mirificc
intcndentc. 87
V. Dc mirificis cflfcdibus Phonurgiae, 89
Pragmatia Prmctpum <iylula4 ita dtfponere , ut nihil
I. tam fubmifse diet pofit^ quod non audtatur, veltn
todem velalio concUvi. Sp
j.Fabri-
Digitized by Googlt?
INDEX ARGUMENTORUM.
2. Fahricamita difionere , utfonus tantum mduohut
oppofitis locu , atqtit nuUo alto audm cjutat. Ibid.
3. ^ulas in ipzxiho\\C2s fuperfictes deduciM.ttadiJ^o-
nere , ut in certo punHo conjittuta amis qmdUbet
frhmtfse prolatum perciptat. ^2
4. Hy^tholkdmfahrtcam confiruere fonos con^regan^
5. tabrtcas Ellipticas fonos mirifice intendentes con-
ftruer^. Ibid.
6. Ellipfin acufticam in Palatio quopiam ita conftrue-
re , ut duo Princtpes m feparatit condarvtbus con-
ftituti de quacunqite re tanquam prAfentes coUoqui
pof;nt.
7. Alta ratione multo artificio/iiis eandem fubrscanu
conftruercy^ tnmajusfpjicium extenderc^, m
S E C T I O V.
"DE MIRIFIC/S ORG^y^ORVM JCVSTJ^
corumfabrtcis,quetsadtmmenfafpacta tarn articulat*
quam tnarticuUt4t voces pr op agar i que ant.
CAPUT 1. DcConicarumfecftionuraufuinPhonurgia,
Probuma I. Ellipfin untco fill duau defcribere, joj,
2. Elhpfioplaften in materia folida defcnbere. it
3. ^^^hohmunico fill duau defcribere.
4. Formam^2LtAho\oiph^cnfabricarc^.
5. Hypcrbokn unico fii duau defcribere, &exdefcrl
pta forma bypcrboloplaftcn/^Mwr. jog
6. Formam CycoplaRcn fabricare j^g
7. Spiralcm Itneam defcribere. i^id
S E C T I O VI
ARCHITECTONIC /X^TRVAdEJ\rT07WQM
^¥'corum,quorumopeperfonosquaarticu/atos,quainarticui^
tosadm^imamlocorumdiflanttam quemltbet reciproco cor.
rejponfumentemfuamalteri quantumvis diftto
mamfejlarepofe, experientia demonfiratur.
CAPUT
Digitized by Goot;
INDEX ARGUMENTORUM,
CAPUT I. Dc Originc artis acufticac. iii
II. Dc fimplicium tuborum vi &c cfficacia , caufisqj comm. 115
Propositio. In tubu acufticis Cylmdraceis aut Poligonis, Po-
liedrisq; nulla fieri potefl reflexto 'vocis, fed unit to filum ra-
diorum audtbtltum in longiftmum fpactumfropagata. Ibid.
in. De Conici tubi propriecatc cfticacia, & de caufa Poliph. 117.
IV». Dc quantitate tuba; Acufitcn. iig
V. Qupmododuoautplurcsin remotiori diftantia inlocis , cx
quibus fc vidcrc non poflimtjCoUoqiii tamcn fibi mutiio
^r.K qucant. 120
VI. Dc fonotonitmi,tormcntorumbellicorum&campanaru. 121
S E C T I O VII
IDE FJBRICIS DIVE%SORVM ORGJJNORVcJtC,
adproducendum longiftme fonum apte conflruendis.
CAPUT I. De tubi Conici ftrudura. 12+
IL De tubis ita accomodandis,ut fine altera tuba Tola voce quis
ad qusefita rcfpondcre poffir. 123
III. Dc Multiplici augracnto foni,varijsquc fpeciebus &: formis
corum. 128
IV. Detubo EUtptico. 129
V. De tubo Cochleato. 130
VL Dc Tubis, qui (blummodo fonum vehcmentem , (bd articu-
latam voccm dare non pofTunt. 131
VU. Dclmmcnfafonorummultiplicationc in inftrumenti.sliu<?
ufque expofitis per folam impofitioncmfcu infc<^onem
Organorum ordinc cxprimcntorum. 132
^. I. De Cornu Alex ANDRi t^agnt. Ibid.
§. 2. De tubo Tympanite.
§. 3. De tubo Scrpcntino. yj"
VIII. Dcaugmentoaudibiliuni fpccicmm pervaria Inftmmenta
orificio tubijcujuscunque tandem forma: fucrit, ap-
plicata dando. 136
IX. De fccreto per fonum Inarticulatum altcri correfpondcnti
fignificando. I37
X. Dc varijs alijs artificijs mirificis, quae di(5lorum tuborum bc-
neficio fieri pblfunt , & dicitur Magta, Phonurgtca. 1^2
Technas-
: lijj.
INDEX ARGUMENTORUM.
Technasma. AmamfirmamMuficamtMm'uocibtiS ^ turn
1. omni injlrumentorum genere mfiruciam ad duo aut
trta fiMiUtarta exhihere , it a ut nemo, unde 'veniaty
concipere queat.
2. Tuhum conicum if a adornare , ut novam , feregri-
nam ^ omnibus tncognitam harmomam in remo*
ta Jj?acia exhiheat, ijfj
5. Abam Machinam harmonicam Auromatam corj-
cinnare , c^ua nulla rot arum , follium vel Cyltndri
Phonota(^lici QL^tmfierio , fed folo vento 'vel acre
perpetuum quemdam harmontofum fonum duran-
te 'vento excttet. /^j
Corollar. i. QjM.achinam memoratam perpetuore-
fonantem fabricare.
Corollar. 2. Ut in alto aire prodigtofa ^::^ufica
percipiatur. Ibid.
4. Phonologia harmonica ad /. 2.j. 0* ampliM mil-
Itaria injiituenda,
J. Omnis generis experiment a harmonica Sympathi*-
ca exhtbens, yj/
CAPUT XI. De rcconditioribus Machinis.
ExPERiMENTUM ; Muficam Sy mpathicam exhtbere , idejf^
i. inftrumentum concinnare y ejuodnuUo agente^ mft
^ Sympathtco, harmoniofum fonum exhibet. Ibid.
Confe(5brium. 'De Jiatuis ad certum fonum fe
moventibw, ,^2
2. De Sympathicaharmoniapercomcasfecliones. ijj
Corollarium. Qjiomodo fiatua qu^dam perpetub
movertpofit.
3. Chordas tntaBas incitare fono 'vitri, /jj
4.. Vt quis ingentes Campanarum fremitus audtre fe
P^f^f' Ibid.
5. Omni genere Lignorum, MetaJlorum^aut Vitrorum
Muficam infittuerc^. i
6. Devaria alterattone foniinC'jordis, Ibid.
7. Vt Surdafier Muficam percipiat. 1^7
Technas-
1
INDEX ARGUMENTORUM.
Technasma primum.
2. Oticorum Injlrumentorum fabrica, ij^
Pragmatia. Tuborum Ottcorum confiruBio. i6o
3. Ex cMagu naturaUs promptuar/o Jlatuam confictre
omnis generu tarn arttculatos , qnam marticulatos
forjos pronunciantem, \6i
4. Intra fabrtcam cfuampiam Conum Jffiralem retortum
Jivecochleatum tulum tta ordmare , ut quoscuncff
arttculatos fonos in intcrtori conclavi a publico
ijuantumvU remote ita certe c5* dtflinBe reddat »
ac ft ad aures contingent ^ nemtne unde proveni-
re po^tt fujjficante. iSj
Digrc(Tio. De Cono cochlea to. 16^
Anaccphaleofis. Statuam confici pojfe in medio aeru pendu-
lam , fonos ejuosltbet tam arttculatos, quam inar-
ticulatos perfedi^ime pronunctantem, 166
Appendix T>e mirifica Pbonurgia^five de celebri ^ prodi.
gioja t^tachina Organica Michaelis Todini de
Sabaudia Alufici Romani ctarifimi. 16/
LIBERf^II.
PHONOSOPHIA NOVA.
^lj*a recondtt£ abjlruft fonorum rationes per numeros
exponuntur,^
S E C T I O I
DE F%pDigiOSA SONO'Bs.V^C VI ET
00! " Efficacta.
CAPUT De prodigiofa fonorum quorundam vi
^-1. &efficacia. 172
^ II. De natura & produdtionc confoni dcdifToni 175
III Dcaffeiftibus animi ad quos Mufica incitat/' 177
IV. Caufarum numcri confoni & diflbni inquifitio. 179
' Propositio I. Dud Chordxifbtond imitate dquatt tempore^
necejfario unifonum producunt, ^ fmgulis vibrationi-
bus perfeBe Aqualt tempore fife uniunt, iS 0
Digitized by G(j^Ie
INDEX ARGUMENTORUM.
2. ' T>uA chords ^uaUs crafsttie , tjuarum una alfertus
^ fit dupla tncttau neceffario producent Diapafon,
five O^avam , ^ ^qualt durationts tempore fefi
unienU /gr
3. St duA chords tquales craptie Diapcntc fonent , font
in fefqm- altera proportione fe ument. iSj
4. T>u* chordi, d^uales craptie DiatcfTaron fonant.nfuia
font m fefqm - tertia temports proporttone fe «-
ntunt. iSjf
5. T>e SympathtA ^ Antipathic fonorum ratione, jS6
ExpERiMENTUM oMuficHm prmum, 188
Secundum. j8p
1 erttum, j^t
Varia. 1^2
S E C T I O II.
PHONURGIA LATRICA
Sivc
DE PERT VRB'JT JON IBVS ANIMI MOR^
bitque vi Q^uficA curandis.
CAPUT De Caufis prodigiofae Muficae curative.
^' 194
n. Quomodo David cytharizando SAULEAj.a fpiritu malig-
no cripucrit.
ni. Dcrhii*abili Hiftoria Regis cujufdamDaniar viMuficx in-
fanicnris. ^99
Phonurgtcumjjpecimen pacnc prodigioiUm , quod hicRo-
mae cxhibuit pudla novcnnis. 202
IV. Dc Tarantula: morfu intoxicatorum cura prodigiofa per
Muficam. ...^(or;.
Qu/ESTio I. CurTarantifmolaboramesnuD^alio.nifihar^
menico Medio, five fola oyKtufica curaripof
f^^f' _ 20^
CAPUT
Digitized by
INDEX ARGUMENTORUM.
CAPUT De diverfis divcrfarum Tarantularum proprictatibus.
- V. . . 2IO
QUiESTio 2. Cur Tarantifmo laborantes affeSli certis qui-
btisdam colortbus tantopere dele^ientur} 21 f
3. Cur Tarantifmo affect tarn diverfos motus men-
tiantur. ^^S
S E C T I O III.
BE VAK^IJS PRODJGJOSJS SONIS,
CApUT De definitione 6c divifione foni prodi-
L giofi. 217
U. Dc Cafu Murorum Jerichontinorum ad fonitum Tuba-
rum fecuto. 217
m. Dc fonis portentofis fccundac Claffis, id eft, quae ab Agen-
te quidcm naturali , fed vi humana majore contin-
gunt. 219
Mra Hiforia dc quodamMago fono fofcinantc pueros.
220
IV. Dc fonis Campanarum prodigiofis. • 221
V. Deabditis fonorum quorundam caufis, ut dc formidabili.
foniru fpcluncx Smellen in Finlandia. 223
VI. De prodigiofo fonitu littorum quorundam Maris Bot-
nici. 224
ATHANA-
I
Athanasii Kircheri
E SOC. JESU.
PHONURGIyE
L I B E R I.
PHONOSOPHIA ANACAMPTICA
qux Sc Ars Echonica dicitur.
PRyEFATIO-
|CHO ludibundae Naturae jocus, a Poctis
imago vocis, juxta illud Virgilii.
Saxafonam voctfque of en fa refultat Echo quid?
imago,
A Philofophis rcflexa , rcperculTa, rcciproca
vox , ab Hebrxis *Bat col. filia vocis dicicurj
Cujus ea recondita narura eft , ut in hunc
ufquc diem latentem vix fit qui cxplicarit.
Notum quidcm eft, & pxnc vulgarc, rcflcxam voccm cfte, fed quo-
modo,exquibus, quapropagationc, quacelerirate, diftantia efficia-
tur, adeo incognitum, ut quicquam aliud, nec videtur occurren-
tium diffiailtatum vaftitas ulla rationc cxhauriri pofle , nifi ab illo,
qui maxima experientia , lingularique induftria inftm(5his Nym-
pham hanc fligitivam miris anibus clufam tandem dcprehcndcrit,
quod cum null us hucufque pricftitcrit , Ego dcfiderio ejus invefti-
eandsE fylvamm occultos rccellbs, nemorum,montiumque abdita Defcriptio
rcceptacula , vallium , ruderum , camponim, paludumque (cabro- chus.
fa plana fcrutatus, nihil non intentatum reliqui, quoadabditam
A ejus
It PHONURGIiE
f ejus naturam pertingcicmj fed earn diim pcrfcquor, fugit, dum fli-
giopcrfequitur, dum blande loquor blandccludicdum valde cla-
nio, quali alfcclis fibi vocibus afcitis voces congcminat , ccdcrq
nefcia, fubinde veluti indignabundarcfponfum avcrfa fubter-fu-*
gitinonnunquamad unum verbum, garrulitatepenitus infolcnd
decern alia rcfundicj varietate itaqueatque inconllantiahujus fxpe
fxpius illufus qua gantibps qua ofnhis generis fnftru mentis Mufi-
cis , fiigacillimam Dcaftram liftere , vcrbifque jam ad leveritatcm,
modo ad blandiendurticompofitis,^bmnibus modis placarecona-
tus runijfcd illa,uti fylvisfic folitudinibus aflliera,ita cicurari nefcia,
flicile omnes meosconacuselulit,comic<m\ taodcm mihi copulans
Geometric Geometriam ^mcampticamydm\\o\\[A\\\^crOQ\u% acsrclTus funir
Echils in cu jus lagacicate tandem h<5tumcit,ut le til tergt, vonfque meis pla-
vcrtiganda. (atisfieret. Quid igitiu: circa cam in variamea pcregrinatione
diveffis in locis obfervarim , curiofb Lediori hoc ira<^bitu com-
municare,&:,ut Lcdtor immcnfas fonorum divitias luculentiiis
cognofcat , fpecimen quoddam in hoc tradatu exhibere vifum
eft , rerum prorfus admirandarum. Et Primo quidem novas
Thonocampttc^ mis rationes, &:Canonesprofercmus. Sccundo
j^rchitediomcam Phonocampttcam, five zncmEchometricam , cx
pcnitiflimis nauirac arcanis recludemus. TcmoEchoteBonicam i
fiwcj^ cufiicorum Inftrumcntorum fabricam , qum&cCatoptrt-
cam Thonocampticam appellamus , producemus 5 qua quidem
nihil inprodigiofaillaMagiaC^f/c/^/r/r^f contineri, c^od Phono-
campticam exhibere non polTit , multis modis & forfan baud con-
prim"sdc* ^^"^"^"^'^ inventionibus demonftrabimus. Et quamvis Blanca-
Ethome- Nus noftcr primus, quod fciam, fiierit, qui de Echometria fcripferit,
pihV"'" ( ^ infignem plane apud pofteros laudem memit, ) nos ejus
veftigiis infiftentes , traditistamen ab illo minimc content! , ani-
mum ad altiora attollentes, novam Temper &: novamvariarum in-
ventionum fcaturiginem aperientes , in eum hanc Echofophiam
gradum evehere conati fumus, quem fcientia uti recondita, ita
Quid Au- paucis nota, fuo veluti jure poftularc videbatur. Non dubito, quin
ihtMit? R<-^gcs <k Principes hifce alledi , magicas antiquorum in quorum-
vis fonorum exhibitione fabricas,omni ftudio import erum fmt in-
ftauraturi. Sed relidis verboriim ambagibus, ad rem ipfim proce-
damusj Et ut in Echojophta noftra fohdiiis proccdaimis , primo
more
A
Digitized by Google
L I B E R I. 3
more Geometrls affucto Dcfinitiones , Axiomata & Poftulata pra:-
mittere vifumeft, ut arris normam prsccisc fervantes in omnibus
ivf*iU>u^itt procedamus.
DEFINITIONES
1. cyntagta five ay^rs Thonocamptica eft rcconditior fonomm
fcientia, qua reflcxaeSc multiplicatce vocis virmte, prodigiofas 6c
caufamm ignaris miraculofos cffedhis praeftamus.
2. Phonocampfis nihil aliud eft , quam reflcxio vocis , quam
GrsEci &: deindc alii Echo vocant.
3. Centrum Thonicum dicitur pundhim , ex quo fonorx lincae
initium ducunt , ut in fcqucnti figura pun(5tum A.
4. CentrumThonocampticum eft pundum cxtremum in li-
nea Phonocampticay in quo rcflexa vox auribus fc fiftit, uti Tunc
centra BOVCE.
5. ObjedHm Thonocampticum dicitur omnc obftaculum vo-
ccm reflcdtcns, uti eft paries G K H I.
6. Q^edium Thonocantpticum illud dicimus medium , per
quod Tonus propgatur.
A 2 7. Linea
Digitized by Google
4 PHONURGIit
7. Linea Phonica five fonora aut vocal is ilia eft , per quam vox
it, & redit, q ualis in figura dl A B. cftquc multiplex, ut iequitur.
8. Linea Ofio^t®' five fonora reifla' ilia eft , per quani vox unde
profluxit , eorefluic , uti funt omnes linea: normaliter ad fonorum
corpus a muro reflexae 5 in figura earn retert linea A B. refpon-
detque radio Lucis normali. ao«<>«v©. dicirur linea fonora obli-
que in oppofitum murum incidens , & fub eodem angulo reflc-
dtens , uti in figura eft linea OS. &: C D. Eftque quadruplex ,
vclenim in altumrefle(5titurab imo ex C. in D. & dicitur y^no^
phona, id eft fupra- fonora vel Catophona, id eft deorfum- fonora,
ex alto in imum refle(5lens ut E F. ex A E. vel dextrorfumreflcdd-
tur, ut V X. vel finiftrorfum , ut OS.
9. Triangulum Phonicum omne illud dicitur , quod efficit li-
nea orthophona&c loxophona una cum diftantia ccntri rcflcxionis
a pun<5to normali, cujufmodi eft A B C. vel ABE.
10. Q^6iionu linea totafonorx lincac longitudoeft, intra quam
pcrceptibilis eft.
11. oyingulns PhonoptotM five angulus incidentiA eft , quem \\-
neafbnoracumobjedto '7/^(7 ;7or««m/'//fofacit, ut Angulus ABC.
velanguli A O B. A V B. A E B.
12. f^ngulus Phonocampfict*f c(\:y(]ucm\'mca rcflexa cum objc-
dto P/>e;7or<«w^//roconftituit,ut eft Angulus L C D. vel SO R.
PEP. X V
13. ty^ngutus confufionis (bni eft Angulas ex duobus Phonifmit
conicis aut cylindraceis lb interfecantibus caufatus.
14. PoljphonifmHS eft vocis in corpore concavo varie reflexae
multiplicatio, utP/^o^Jz/wwr nihil aliud eft, quamadhisfonifphae-
rice, coniccvelcylindricc fediffuiidentis.
Parabolicaj
HypcrboI.}{"Pff-
EUiptica j
18. Organaacupica funt Inftrumcnta , qua: auribus applicata,
magnac vocis multiplicanda: vim habent.
19. corpus id dicitur, intra quod fonusrefrin-
gitur , Phonoclafts vcro ipfa vocis rcfradtio eft , uti in aqua fit.
Axio-
15/
Parabolicum
1
16.
>Objc(au Phonocampt.'
Hypcrbolicuj
1 eft corporis concavi •
I7.
Ellipticum
j
Digitized by
L I B E R I. 5
Axiomata 8c Hypothefcs.
1. Omnis Angulus Phonoptottit cftacqualisangulo Phonocam-
pttco , five quod idem eft, oinnis Angulus incidcntix, eftxqualis
Angulo reflexionis.
2. Omne centrum Phomcum fonomm re(5tis lincis radiat in or-
bcm.
3. Natura in fono non nifi per breviflimas lineas finem fuum at-
tingit.
4. Omne id & folum audiri poteft , quod fonora linca attingerc
poteft.
5. Sonu5 , reflcxionc multiplici in unum radiance , vehementcr
intenditur.
6. Omnis reflexio foni , fit vel in (e , vel in oppofitam partem.
7. Tanto vox tardius auribus fiftirur , quantb ob}C(^my4fja-
campticum remotius , tanto citius, quanto propinquius fiierit.
8. Sonus menfuratur a lineac fonora: a(5tivitate.
9. Tubus PhonicM five Conicu^ eft Inftmmentum five Orga-
num, quoquis ad remota locafermocinationem inftituere poteft.
Eftque multiplex , uti poftea.
10. Inltrumenta acu(lica funt Inftrumenta , queis quifpiam
cum alio fecreto , palamvccongrcditur.
ToJIuUta ^ Data,
1. Dato in obje(5lo Phonocawptko pun(5lo quol ibet , in quo re-
flexio fiat , rcflexam 1 i ncam determ inare.
2. Ex quolibet objecfti pund:o , ad quodlibetpundhim reflexio
conftimi poteft.
3. Data Tuba proportionatx longitudinis ad datam diftantiam
per cam fermocinari cum aliis quis poteft.
4. Data intcnfione vocis , ad quantam diftantiam ea fcfe per
tubamextendcrcpoffit, cognofcere.
SECTIO
«
Quidftt
fonus?
AdTonum
collifio
duoru cor-
forum fo-
idorum
non (cin-
pcr eft ne-
ceiTdrij.
Aqua Tub*
jcftum fo'
ni cH.
Pi fees au-
diuni.
Similitu-
do radii dl
rcai&crc
flcxi ad fo.
numin ae
PHONURGTiE LIBER 1. Sect. I
S E C T I O 1.
CAPUT I.
reflexi font T^tura ^ propriety defcrihitur,
P R iE L IT S I O I.
SONVS LVCIS SIMIA EST,
;ONUS nihil aliud eft , quam qualitas fenfibilis , quae
' audiru percipi potcft ,neque eft motus, ut quidam
opinantur , corporum fe collidcntium : confcqui-
rur tamen motum corporum fe collidcntium fo
nus, non quidcm immediate fed mediantefra(5tio-
ne acris intcrmcdii 3 unde corpora, qux plus habuerint aiiris &: le-
voris, maximam fonandi vim fortiuntur, quia acr magis in levibus
ficacreis corporibus frangitur, quam in non aereis&: craftisj unde
non Temper quoque ad Ibnum neceftaria funt duo corpora folida
fccollidentiaj led acris & aqux impulfus fono producendo maxi-
me apms, ut fttuk>&: fremitus maris, tonitruaqueluculentcredo-
cent, fradto igitur excoUifione quommcumquecorpommaerc,
fonus fit, qui a punc'lo collifionis non fccus ac colomm fpecics , in
fphoeram radians diftlinditur : ficuti cnim colores fpccies fuas , ceu
vicarias objed:i per radiationcm emittunt undique , ita &: Tonus
TpccicmTuam. Porro medium Toni, quo ejus Tpccics ad auditum dc-
femntur, nonTuntTubje(5UimTonomm, Tedacr&aquaj &deacrc
quidem nullum dubium eft , dc aqua experientia quoque nos cer-
tiorcs redditj fiquidem piTces certo Tonitu congregari Tolitos , P l i-
N 1 u s refert. PiTces quoque nominetenus vocari Tolitos compamif-
Te, idem P l i n i u s reTert j quui &: tonitrua vehementcr formidant,
quod non ficret niTi Tub aquis audirent. Urinatores quoque Tub
aquis vehementiores Tonitus Tc pcrcipcre aftcverant, &: tanto facilius
quanto minus ab aquae Tuperficie abfuerint : quod manifeftum fi-
^num eft , Tonum per acrcm poroTis corporibus , cujuTmodiaqua,
ligna , muri Tunt , ad potentiam auditivam penetrate. Aqua igitur
medium Toni eft, ctTi multoliquidius, faciliuTquefoni per acrcm,
quam per aquam traducantur 5 Ticut cnim Tc haba lucis radius ad
medium
Digitized by Google
DE NATURA ET PROPRIETATE SONT. 7
medium dcnliLis, in quorcfringitur, licbecaturqucitaradiusTono- rc&ina-
rus in medio denliori quoque refringiriir. Hcbetantiir igitur,ob-
tunduntiirtquc fonora; fpcciesaquar craflimdinc, ut fpecics vi(ibi-
les medio denfiorc. Hinc tempore pluvio, &c aere vaporoib minus,
quam co defeato audimus. In Aulis quoque Peripctalmatis lira- j^""" Au.
tis vox obtuf'a ablbrptaquc difficilius percipiair, quajncumnu-busorna-
dantur tapctibus muri. Hincquoque ratio deducitur> cur in P^<>^no'"^'^'°'|^"?^
hominibus loco Mufica languefcat^quia abforpta intra velles, hu- ccrusfu.
manorumquc corporum concava vim pcrdit. Ita Aula , lana , vcl
paleis llrata adco-obtundit lonum , ut vix percipiatur. De quibus
pluribus in fequentibus.
■ iHisprxminis,ronum lucis Simiam clTcid eft, in omnibus fere Sonus imi-
luccm xmulari , modooftendendum eft, quixl , dum facio. No- "cm.
tandum primo, Tonum virtutis fuae rphcetam , intra qimm folus is*
percipiatur, efficere 5 extra vero cam ncutiquam : Ted haeciplurra •
fieri non potcft,nifi per rcd:as lineas a fubjedtofonoro per medium
veluti exccntro, undiquediftiifas, conftituatur. Radiatio i^itur
foni luminofamprofluentiam proximexmulatur, ncquc <i»ri»ofiox/»«
alia difterentia eft, nifi quod ilia inftantaneo, hacc lUcceftivo motu
per aerem propagetur, 6c quod luminis radii, non per tubos circu-*
lares propagentur, fccus radiofa foni ditfufio. i
: Ccrtc candem quodammodo rem efte lumen , & fonum , ipfc^
ViRGiLius videtur innuere , dum dicit : ' ^
Turn clartor tgnii audttur
Sicuti ^ lib. 6, -j
- V. . . - . Cdftes Latrare per Vmhram. - . . f-'ft
Siquidem niliil oculis occurrere poteft , quod Tub Arialogica-
quadam ratione auribus fefe fiftere non poftit. Sicuti igiair lumi- J^^^iicia u
nisproprium elt, repra:lentarcaitTerentescolores corpomm, juxta tioiummis
diftl'rentcsnuncradiorumincidentium,nuncrcflexommdired:io-*'^^''""'"'.
nes in fuperficies , &: liinc ad ckuIos fe(5tas 5 ita ionorum proprium .Tijidrl
eft, repraflentare differcntes corporum qualitatcs ope motiaeris
eorum fupcrficies impingentis,ferientifque 5 ita ut baud incongrue
poftimus diccre,colores nihil aliudeflb, quam difterentem immer-
fionem & rcflexionem radiomm in medio 5 quemadmtHkim foni
nihil aliud funt, quam difterentcs aeris motioncs: Sienimquif-
piam rubtililiinias acris motioncs,duiii aliquod liillrumentum rc-
fonat ,
G^gle
Nullum
accidens
PHONURGIiE LIBER I. Sect. I.
fonat, cerncrct, ceitc is niliil aliud, quam pidurani aliquam infigni
colorum variccateadumbratam vidcret, qua oculis feie diverfae Ib-
nantium corporum qualitates , uti di<5tum eft, fifteret. Prajtcrca, uti
lumen abftradte confideratum invifibilccft , ira & fonus : ncque c-
nim in hoc mundo quicquam , nifi fupcrficics coloratas rcpracfcn-
cantcs quantum pofllint, folcm, cseteraqj corpora luminofa, fpcda-
rcpoflumus : lumen autcm in vifibileefl'e, fatis fuperque oftendunc
fpcculaconcava , quae nullum radiomm veftigium rclinquunt, nili
inpundDConcurfusradiorum , adhibito opaco rcfledente corpo-
re : im6,ut ftriddusloquamur,dico,nullum accidens per fc fenfibilc
per fe fen- e(lc , nifi pcr corpora a quibus fuftinetur, five per quantitatcm , quae
^' ipfis dat extcnfionem , fine qua in pun<5him, & nihilum abirct. Uti
igitur lumen fine acre invifibile eft , ita&: Tonus , qui dum acrem
rcdditfenfibilem nobis, quamplurcs corporum qualitates, quas nifi
ope fonorum cognofccrc nefcimus , manifeftat : Etfi quis paulo pc-
nitiusnaturam luminis introfpexerit, is inveniet, id nihil aliud clTc,
quam quemdam veluti acris motum,qui Tecum imaginem devehat
primi motoris, corporis Tcilicet luminofi , ad cam oculis fiftendam
fiibnomine&apparcntiacoloris,vcl luminis. Ita Tonus nihil aliud
eft, quam ejuTdem acris motus, qui Tecum portat difFerentes cauTac
Tuae qualitates, videlicet corporum eum movcntium : unde hie no-
bis imaginem Tub nomine Scapparentia Toni obiicitj Formacnim
Tenfibilis, verbi gratia : campanae alicujus Tonantis , Tub eademqua^
Ti ratione oculis Turdi alicujus Te Te Tiftit , Tub qua auribus alicujus
cacci eadem accidit. Porroficuti lumen fine corporis, a quo pro-
fluit, aduali influxu conTcrvari nonpoteft , ita 6c Tonus Tine mo-
tione acris.
Lumen ei- Ridcudi igitut Tunt , quotquot Tonum canali incluTum , multo
iie'^hT, tempore conTcrvari pofte putant , ut fufiiis dicctur in Magia noflra
aunbTai imo cxperientia docct mclibs uos , & majori cum
labitur. voluptate affici , dum hiftoriam quamdam five deTcriptionem vi-
vam alicujus rei Icgimus, aut ab infigni Oratore variis verborum,
Tcntentiarumque figuris , veluti coloribus quibuTdam adumbra-
tam audimus, quam fi oculis res eaTdemaTpicercmus.
Sicut prsEterea objedarum remm Tpccies occulta quadam ra-
tione afficiunt oculum & ncrvumopticum, ad producendamopc
Tpirituum fimilcni imaginem, ita&fonori corporis imagoacrede-
.i vcda
DE NATURA ET PROPRIETATE SONI. 9
vcdta afiicit aifrem iniplantatum acurticcfcu auiiculan nervo ad
imagincm Conori corporis rcpra^fentandam. Exquibus,ni fallor,
apcrteoftenditur, ingcnsopticorum, acurticoriimque corporum
in agendo atque produccndo in hominibus turn vifiim , turn au-
ditum limilitudo.
DeniqucTicuti in medio denfiori refringiturvifus, ita&fonusi J^f^jf^^
uti poftea fuse oftendetur. Quid enim aliud eft Tonus in corporc foni.
valde porofo, & molli receptus j nifi umbra quardam fom obftacu-
luni, nc ulterilis protcndatur, obiiciens ?
CONSECT ARIVM.
• • •»
Hinc fequitur methodus quxdam dcterminandi , quanto Tonus QuantA
intra aquam ad ejuTdem corporis Tonum extra aquam Ta(5tus Tit
tra aquam
gravior, & conTequentcr quanto acr aqua rarior Tit. Experientia f^j^l^*;';^,
enim ab infigni Mathematico non ita pridem compcrtum eft, tra aquam.
Tonum alien jus campanjje duorum graduum vcrbi gratia : extra
aquam, intra aquam quinque graduum TuifTe, cujusquidemrci
cauTa alia non eft, nifi raritas &c denfitas diverTorum mediorum.
Aqua enim Tonori corporis Tpeciei intra aquam pTusrefiftit, quam
extra aquam j ex qua reTiftentia naTcitur tarditas motus medii,
quam tarditatem Tonus Tequitur gravior : ficuti enim TeTe habec
medium ad medium, ita vibrationes in uno medio hctx ad vibra-
tioncs h6t\s in altero, & ficuti vibrationes ad vibrationes, ita Tonus
ad Tonum. Si igitur,ut in propofito exemplo flierit , ut 5. ad 2. &c
motus aeris admotum aqua; in eadem Te proportione habebunt,
unde aeris raritas ad denfitatem aqua: Te habebit , ut i25.ad 8.
Vides igitur PhoniTmos photiTmis prorTus efTe operation ibus
Tuis parallclos,excepto motu,qui in lucis difllifione inftantaneiLS, in nfmofuni-
Tono Tucceftivus eft. Sonus quoque non tantum Tecund'um lineas '^'^^
re(ftas propagabilis eft, Ted &: Tecundum airvas, uti patet,dum tran-
fit per canales ac tubos , Teu per (imiles Toni du<flus , in quibus non
tantum commode defertur , Ted & plurimiim augetur, roboratur-
que j imo longi'us, quam in aperto aere projxigatur , uti poftea ex- ^
perimcntis variis comprobabitur.
B PRi^-
DigitizcL
2$
PHONURGI^ LIBER I. Sect. liG
Nam GB. & BD. fimul juncfbe aequant V R. lincam adrionisdi.
rciftam : ergo ^f. Porro vocali conftitutoin C. dico, reflexam
vocem perccpcum iri in E. Nam C B. & B E. fimul rumpt«,aEquanc
lincam adionisV R. quantoigiturvocalc obje(5tophonocamptico
fueritvicinius,tant6 rcflcxa voxab objc(aocontingitrcmo€ius,&
contra, quod erat demonftrandum.
PROPOSITIO VII.
SI TWRA OBjECTA THONOCAMPTICA IT A
ft*mntordmedtjj)ofitai utunumfemperabaltero remotm pt,t^ ad
ea tardtus Ortophonospertmgerepofit,nafceturhd\o poljphona^
id eft , pluries fuccepvevox projeiia reddctur.
SInt ohjcOi phonocamptica ABC itaordine difpofita, ut
unum alterofemper rcmotius fit. Sitquc vocalc in D. & ad
fingula objeda normale , quo clamantc dico, voccm tcrtio rc-
pctitum iri. Ciimcnim ex fuppofitioncobjec^ba E F G. ad vocalc
. fine normalia & or-
O^^^ thophonalinc^DE.
DP. DG.cxEFG.
pundtis ncccffario
reflcdent in fe ipfas
in D. Ciimvcroli-
neaDE. fitbrcvior,
inde celcrius quo-
qucrefled:erurin D.
D F vcro ciim fit
longior, quam D E.
plusquoquctcmporisinrcdeundoin D. infumit, &:confequenter
poft reflexam voccm E. percipietur vox rcflcxa F. & ciim D G.
adhuc D F. longior fit , adhuc tardius pcrvcniet ad aures D. naf-
cetur igimr ex diverfis tcmporibus inacqualibus ob lincarum divcr-^
fammlongitudinem. Echo triphona D E. D F. D G. Si ergo ob-
jc(5b phonocamptica ita fucrint ordinc difpofita quod crat
oftcndendum.
' Ubi notandum,dupliccm hoc loco durationcm vocis confidera-
ripoflc, primo ipTum vocis fonum , qui tam diu durat , quamdiu
profertur, cftquc in prima fui produ(5tionc vcgetus & fortis, Sccun-
do
Digitizeo by CjOOgle
DE NATURA ET PROPRIETATE SONL 27
do ipfam vocis propagationcm per lincamadionis, qusehujus con-
ditionis eft , ut durante prima voce, & ipfaduret, longius autcni
provcda , filcntcqiic prima, ea adhuc propagata duret, donee obfta-
culo alicui impulla reflcxaque Echo generetur per lineam fcilicet di-
re<5to-rcflexam j Unde cxpcrientia docct , multo tempore poft pri-
mam voccm, reflexam tandem vocem nos audire $ Eft igitur tota
duratio vocis a produ(5tione prima ufque ad terminum cjuscom-
menfurata fpacio illiper quod it,reditque voxj Si igitur diftantia
minor fuerit , citius quoque redibit vox reflexa ,ri major, tardiusj
Unde confequenter in minori diftantia pauciores fyllabas repcterc
potcft, in majori plures, & quamvis omnes voces pnvhx fyllabae rc-
flc(5bntur , omnes tamen non audiuntur , quia prima vox fortior re-
flcxas dcbiliores ita obtundit , ut ipfa durante audiri nequcant , ipfa
cefTante tandem citius, aut tardius pro quantitate diftantix cxau-
diantur.
CONSECTARIVM.
Hinc patet , air fubinde ultimae tantum fyllabac alicujus voca-
buli audiantur , nunquam prior 5 quia videlicet reflexa vox redit du-
rante adhuc prima , qua ceflantc tandem rchquae fy Uaba: pcrcipiun-
tur. Sitmurus A B. diftantia
minor CD. ex quo quis voce A
forti proclamet vocem PA-
R ATIS , ccrtum eft, primam
fyllabam PA , primum muro
illidi,dcindc (ccundam RA,
tertioTlS, retrogrado pror-
fusordine,contrario verb or-
dine refle<5ti,itautPA,priusre
auribus fiftar, deindeordinc
duacfequentcs fyllabac, RA, g
TIS5 Si igitur diftantia fuerit ; -'I "'
nionofyllabico proferendo apta , turn profefcildb di<5fafh Vocem
PAR ATIS, nonnififyllaba TIS, percipietur, prima enim fyllaba
PA,pcrtingendoad D. reflcxioiiispun^m ibi reflexa perVcniet m
G. & RA in e, & TlS in f, confufai igitur ibi fyllabae nihil rcd-
dcnr. Et interim dum PA, reflexa vox €x c pervenit in C RA,
vcnit cx D. in I & at f. in e. interim dum rc(5b ultima fyllaba
.( D 2 TIS, pcr-
^ 1 ID
m i vA e
2$ PHONURGIit LIBER 1. Sect. I.
TIS, pcrvcnietin D. dcnuo igitur ibidem fit confufio, it2ut Echo
audirinonpollit, donee ccnantibusduabusfyllabis PA, RA, ulti-
ma fyllaba TIS, tandem fine confufionefolapcrcipietur in C. Visa
igitur narura foni fccundum lineas fimplices, nihil reftat , nifi ut
dccompofitis qucx|uc dicamus.
^. I.
T>e Thonifmu.
iHonifiiius, ut cx definitione patct, eft difRifio vocis cy-
lindrica, five conica , five radiatio vocis in modum co-
ni ,aut cylindri j Notandumautcm, fonum non fim-
plici linearum projcdura, fcua(5tinobolia contingerc,
alias cnim nihil proifus audiri poflet , & in hoc diffcn a luce, fed in
r t
projc<5tione & reflexione fuaagit per modum cylindri, autconi fo-
nori : Sonus igitur non pure Madiematicam larimdinem habet,
fed prorfus fenfibilem&: corporcam, ita ut in reflexione non una li-
nea,fed continuatalineamm multitudo fonum efficiat : Sit verbir
gratia: fonorum A. reflexionis terminus B. objedum, five mums
rcfledens CD. incipiat motio foni in A. dico,nonunicamtan-
tumlineam A O. ex O. fadta reflexione in B. ibidem effedturum-,
fonum, fed totius cylindrici coni A F E. reflexum iri in B. per cy-
lindrum EFB. verumrcmpaulo cxadtius demonftremus.
2 a PROPa
Digitized by Go'-x^Tr
DE NATURA ET PROPRIETATE SONI. 29
PROPOSITI O VIII.
THONISMVS CTLINDRICVS %EFLECT1TVR IN
oppofttam partem proje^iura cylindrica.
Sit Tympanum aliquod in A. cujus fonas inciclcrit in fuperfi-
cicm D C. dico , phonifmum fiiturum cylindraceum , id eft,
rcflcxionem nonlinearem, fed cyilindraceam fiituram} Con-
cipiantur enim ex A. fingulis Tympani pun(5tis lineac Ibnorac in
fupcrficicm E F. duci , qiiac baud dubic plionifmum conftituent
fub forma cylindri , dico, hunc eundcm fub forma cylindri in B.
fcflcxumirij Cumenim incylindro A F E. phonicolincsefonoras
omnes inter fe fint parallels , fingulx per 2. hujus , &: per 6. ayirttf
Tioflra arjacawpncdpTopofxt. 5r*f oi>*ix»( rcfledtent in B. bafin cylindri
phonocamptici. Patctcrgopropofitum. Sedhxccxprarcedentibus
vcriflimafunt. Notandum ergo, triangiilum illud F H E. a nobis
vocari triangulum confufionis foni , quamdiu enim auris intra il-
lud conftituta fuerit , tamdiu rcflexa vox crit impcrceptibilis , fed &
reflexacum dire(5b contundetur, extra vcro illud intotoillofpacio
B H F. tanto pcrcipitur diftin(5tius, quanto n B. auris fuerit vici-
nior.
Notandum fecundo, hoc triangulum tanto in H. foreacutius,
quanto linea A O. magisadredlam X O. accelferit.
PROPOSITIO IX.
PHONISMVS ORrHOPHOI>:VS INSE
ipfum refieHit,
SI vero fiierit Phonifmus ad objedhim phonocampticum rc-
(fhis, nafccmr columna, fivccylindms fonorus rectus j fit X-i
fonortiC D. paries, ad fonorumparallclus&normalis, dico, li-
ncas fonoras cylindri in fe reflcxum iri , nam cum fonorumcx hy-
pothcfi ad parictem C D. normale fit, omnes confcquentcr lincx
fonorxcrunt parallels, ergo&: omnes juxta propofitioncm 2. inle
rcflcdtent , patet ergo propofitum. •» - - ;
I'ROPO- .
30 PHONURGIit LIBER I. Sect. I.
PROPOSITIO X.
JN PFfONISMO CON/CO AXIS TANTVM SVB
angulorum 4LCjualitate refleditur^phomfinwuerbrefiextis erit conns
truncatwy ficutt in phottfmis ^ adinobittfmo optico,axu pyrami-
did luminaris five vifualis zftm habet prtnctpalem turn illHrnt^
nandiy turn res difim^e reprdfentandt j eodem pa6io , ^
res fe habet in phonifmo contco.
Sit phonifmus conicus ABC. clirc<5his, fivcphonoptotus j ob-
jcdum phonocampticum C H B. dico non nifi axcm A R
Tub acqualitate angulorum rcflc(5ti in D. medium pundtum
bafis coni , ciim enim hac dux linca: axes conorum conftituant , c-
^ D N
A
runt termini horum axium nccefrarib centra bafium coni tarn dire-
d:i,quam reflexi 5 conftituunt ergo A H B. angulum incidentix
aequalcm D H C. angulo rcflcxionis, ergo hxc Tola repcrcutietur
in D. reliquxomncs in alias alias partes (bb aqualitateangu-
lommrepercutientur,ubi A B. rcfle<^cturin Fj A K. m G; A L.
in Dj A M. in N5 A C. dcniquc in I. Sienimnonindidapundta
rcflc6tant,rcflc(5fcinturcrgoin D. omncsjcrit ergo angulus rcflcxio-
nis fingularum inxqualis angulo incidentix. Quod dl abfurdum
&: contra liypothefin , non ergo nili folus axis Tub xqualitate ango-
lorum refleiftitur in D. nulla alia 3 & confequentcr Phonifmus rc-
flcxus non erit conus, fed is ncfcio quid coni truncati & invcrfi afte-
aabit. PROPO-
Digiiizco by\jOOgle
DE NATURA ET PROPRIETATE SONI. 31
PROPOSITIO XL
THONISMVSCONICVSAD PARIETEMRECTVS
reflexione Jua pariet conum fhonicum truncatum inverfunu.
Sltphonifmus conicus A. adparietem B D C. normalis.dico'
rcflexum phonifmum conum truncatum Ihverfum formatu-
rum, qiioniam cnim linearum ex A. inmurum incidcntium
(per 2. hujus) nulla
nifi axis five media
in fc rcvcrberatur,
ergo omnes in alias
5c alias A. pundo
rcfledlentjcum vero
pun<5ta ilia ex peri-
pheria circuli , bafe
icilicet coniphoni-
ci, five phonifini conici fiib xqualitatc angulorum refle(5tantur, rc-
flcxarum linearum terminus V X. neceflario crit circulus, cujus
centrum A. erit centrum phonicum,five centrum fonori,aut quod
idem eft, apex phonifini conici diredti, fiiperficies verb tnincata cir-
cularis communis erit bafi coni phonici ABC. tmncatus verb
conus invcrfiis ad dire<5hmi erit V X B C. quem in D. pun(5to
axis, paries BC. eidem normalis fecat. Phonifinus igitur coni-
cus, (fc, quoderat.
COROLLARIVM.
Exhac propofitionefequitur , fi in circulo V X. divcrforum au-
res ponerentur , omnes eundem fijnum , five Echum eandcm audi-
turosj crit autem bafis hujus truncati coni V X. tantb amplior,
quantb objc(5to phonocamptico B C. fueritvicinior& tantb con-
tradior, quantb A. pun(5him phonicum a muro fucrit remotius,
ut mfr4ufione 3. 3. didhim eft.
§, IL De
32 ..PHONURGIiE LIBER I. Sect. I
§. II
De Polyphontfmu ,five frodigiofifonorum augmento.
/^Ucmadmodum igirur intra concava corpora coar<5tata lux
maximum fui^ugmcncum acquirit , ita & fonus 5 quod idem
acullicafpecula inphotifmomm confluxu opcrantur, hocinpho-
Quidfit^ nifmomm confluxu organa. Otica fiveacuftica , ita , ut polyplio-
Kius 6c nifmus niliil aliud fit , quam multomm phonifinorum , (cu cono-
^"^vocaliuminunumpunaumconfluxus. Sicuti polyphotifinus
nihil aliud eft , quam multorum phocifinorum in unum pun<5tum
concurfiis. Quoniam vcro hie polyphonifinus propric concavis
corporibus , qua polygonis, qua cyclicis convcnit , mcarum par-
tiumclTc ratusfiim.tam fubtile*& illuftrc argumcntum paulo fufius
( prarfcnim cum nemo , quod fciam, fit , qui illud attigcrit ) dc-
clararc.
Suppono igitur primo, voccm in paten ti campo nulli reflexioni
cfTe fiibjcdlam,fed fphoericc in omnem partiumfitum radiarcnwx
tamcn acobftaculum aliquod occurrcrit eidcm normalc, tum pri-
mum phonifinum fiondare 5 Si vero vox media fiicrit inter duo
obftacula, five parictcs, cam hoc fitu duos fiindare phonifinos,& fic
de ca:teris. Hoc igitur fiippofito niliil reftat, nifi ut quot, qualeTquc
in corporibus phonifinos vox producatjvidcamus. Sitigttur,
0
PROPOSITIO XII
CENTRO FHomCElNAXE PRISM JTISTRTGO^
m Jfoplam conca'vi confiituto , 'vox tmtjfa triplict phonijmo
4u£ia in centrum fitum redibiu
Sit prifina trilaterum concavum ABC. Centrum phonicum
fit conftitutum in D. a.xc prifinatis, dico voccm cmiflam tii-
phci audtam phonifino ad centrum fuumrcdj re, quoniam c-
nim radii, five axes phonifinorum D E. D F. D G. ad lateraprifl
matis per propof 2. funtnormalcsj necclTario rcvcnenmr in fi^tri-
ploaudac , quoniam ctiam omnes radii vicini pcrmodum norma-
lium accipiuntur : iidem juxta hyfothefin 3. circa idem cen-
trum
Digitized by Google
DE NATURA ET PROPRIETATE SONI. 35
tnim D. occurrent, ibidem va- B
riis rcflcxarum lincanim occurfi-
bus minficc intcndccur vox , vi-
cinx ergo pcrpcndicularibus in
D. recurrent, rcliquae juxta pro^
pofitionem 4. variis fecundarib^
reflexionibus in latera tinnitum
five confufum bombum red- f
dent. Centro itacfue phonico |
in axe prifmatis tnlateri concavi *
conftituto vox emilTa triplici£3
phonifmo au(5bi ad fuum cen-pr
trum redibit , cjuodcizx. demon-
ftrandum.
PROPOSITIO XIII.
CENTRO THONICO INcyiXE PRISM JTIS QVA-
drtUteri concavi conJiitutOy vox mtffa quadrupUci phont^mo
auBa ad idem centrum redibtt,
Sit A BCD.prirmaquadrilaterumconcavum,centrumphoni-
cum in E.dico,voceni cmif-
fani quadriiplici phonifmo
audtam in E. redituram. Quo-
niam cnim radii five axes pho-
nifmomm E B. E C. E D. E A.
funt ad latera normales per 2. hu-
j«/,in fe reflecflctur vox jcum pr^-
terea fint acquales eodem quo-
que tempore confonabunt in E.
cUm verb vicini radii per mo-
duni normalium accipiantur, &
II. circa E. ad latitudinem au-
rium refledentur: quatuor^//«r
phonifmis , quos 4. prifmatis la-
tera flindant , vox au<5bi redibit
in centrum E. ^Weratoftendendum.
Quomodp
Digitized by. Google
34 PHONURGIi£ LIBER I. Sect. L
Quomodo vcro reliquse lincae tandem per varias reflexiones in
centrum E. revertanmr,dicendumcft. Etdenomialibusquidem
jam didtum eft 5 de obliquis quoque dicamus : Sint igitur,ut in fi-
^»rrffequcnti patet,E C. & B E. loxophonse lincae,d!cocas in E.
rcvcrfuras 3 Nam E C. in C. rcflcxa , Tub sequalitatc angulomm
C B_I C V V O F
D F^OSNGP
E C I. & V C D. reflcdetur in D. hinc fub eadcm angulomm x-
quahtatc V D C & S D O. reflcaeturin O. & tandem ex O. fub
acqualitate angulomm SO D. & X O E. in E. centmm: paripa-
<ao EB. rcflcxa cx B. in G. & hinc in F. tandem in E. E F. quo-
que ex F. contraria via in G. & hinc in B. & denique in E. refleae-
mrj ita E'O. cxO. in D. &ex D. in C. &: denique in E. contra-
ria fimiliter priori via revertemr. Iterum linca E F. ut in i.figura
patetex F rcflcxa in G. hinc in V. &hinc in 1. & hinc in N.hinc
in O. &ex O. in P. & tandem in E. Temper fub arqualitate angu-
lomm rcflcact, ita utpoft 7. reflexiones tandem in E. revertamrj
Si vero flux-us vocis contraria via inftimamr ex E. in P. poft toti-
dem reflexiones tandem in E. revenetur. Idcmdiccndunidcrcli-
quislincis, inter O & F. intermcdiis.
CONSECTARIVM I.
Exhifcepatet, cur in putcis quadratis tanta fitintenfio vocis, &
tarn vehemens bombus , lincx enim varic rcflcxa:& ad idem prin-
cipium revcrtentcs , mirificc (bnum intendere folcnt , patet ctiam
mira natura: in augcnda voce in corporibus concavis induftria.
PROPO-
Digitized by Go'^'?Tr
DE NATURA ET PROPRIETATE SONI. .35
PRO P O S I T I O XIV.
CENTRO THONICO CONSTJTVTO INj^XE PRlSr^
matu fentagoni /e/jui-latrij 'vox emtjfa, ejumeiue phonifmis
t-^ '< '. aucia rcvertetHr iUuc mde frofiuxerat,
Sltprlfmapentagdnutn iqui-laterum A B C D E,&:voxcx L.
axis pun(5to feu ccntro phonico cmilTa quaquavcrilim jfropa-
gerur : dicoquinquephonifmis LB C. L C D. L D E. L H A.
& L A B. au(5bm rcdiruram in L. prim6enimpcr'Pr«?p<^/;(9w;?tj
2. axis conorum phonicorum L G.
LI. L K. LF. LH. cumadla- "^""/Tn^
tera normalcs fint, ncccflario in L. ^^\/^^ J / N?
revcrtentur, rcliqui vcro vicini ra- / 5r \ '
dii variarcflcxionc agicati tandem ^.iCA!-K\
ctiam in L. reflecftcnturj Nam vox 5\ \ ^^^
£x L in O. piin<5him incidens il- - iA.-.^-V^^
lincrcflc(ftcturin P. ex P. in V. V \ /.
cx V. in S. ex S. in I. &: hinc tan- \ X j
dem in L. rcmcabit , vidcs igitur ^\Z_JlL
nullam cflc lincam phonicam in- ^
tcrpunda H A. vcl H B. intcrccptam,qu2Enontantumpoft va-
rias rcflcxioncs in L. rcmeetj Idem dicendum eftdcreliquis pho-
nicis lincis in quodcunque latus incidcntibus. Aurc itaquc in axe
prifmatis pcntagoni a:qui.lateri conftituta ^ c, qnodcm dcmon-
ftrandum. -
-yonh PROPOSITIO XV- rnin:>
cMi^rRo PHONICO coj^stjtvto /:^c
. hcxagoni frtfmatis aejui -Uteri, vox emijfa fexfhomfmu
au^a revertetHr ad Jeipfarru,
Sit prifma hcxagonum concavum ifoplcurum ABC. DEP.
& centrum in axe O, in quo cmiila vox 6. phonilmis audla
rcverteuir in locum unde profluxit, videlicet in O. Quoniam
enim omnes linea: feu axes conorum ad dimidium latcrum A ^ 9
DEP. funt normalcs, per propop 2. inrcipCisrcflcacnturjvidcliT
Cct in O. rcliquac vcro vidns variis rcflcxionibus ultio c itroquc va-
E 2 gabun-
Digitized by Googlj^
36 . / PHONURGIit LIBER L Sect. I. ^
gabunda: tandem ctiam in O. per praeccdcntcm , rcflc(5hint , bom-
bus itaque vchemcntiflimus pcrcipietur 5 Nam V G. cx O. vox
prolapfain m. hinc rcflcdctur in K5 cxK. in N,&: tandem in O.
In P. vcro prolapfa illinc rc-
M .- • itr A p : G fleactur in I5 cx I in Q^cx
1 ' Qci^ndcm ctiam in O. Idem
iB i i'v< ^ .dicendum eft dc fingulis aliis
j rj/phonicislincis inter M A&:
^ AG, interccptis. Jureiia^
\ A foyjfiituta c. (fuod &' c.
r I bf f Nota, quod fi quis in purij-
' GHIKLM. adra-
flics nomialesponcret fupci*-
ficies , dico Echoncm rcflexis
fuis lincis dcTcripturam pcrfc-
<5himhexagonum. Vox cnim ex A. incidcns in G. cx G, in H.
cx H in I. & ex 1 in K. & ex K in L. &:ex L. in M. & hinc in
A. deniquc necelTario fub aequalitate angulorum rcflc(ftctur- Ita in
prajcedentc pentagon© vox in H. cx B. rcflcctctur in C. &cxC.
in D & ex D. in E.-fic ex E in A. &: R dcnique refledetur. Si
pundtis videlicet A B C D E. ad radios figurx normalcs lupcrficic^
crigcrentur. Idem dicendum de oiyinibus aliii> Polygonis.
COR OEilt A R lVM' I.
Ex di<ftis deniquc clarillime patet, qu6d,quoprirmntaconcava
habueiint plura latera, tanto fonum magis augmcntatum iri , audis
cnim phonifmiii^augetur fonuSjCcd phonifmi aiigCPW incrc-
mcntum latcrum ^c, pra:terea quanto plura fijc^jint latcra ^an^o
anguli incidentia: & reflexionis crunt redo viciniorcs , tc conft-
qucnter phonifmi juxta hypothejint j. mapis circa centrum unien-
tur j Verum uno pafadigmate rem cxplicafl'c fufficiat. Sirdodcca-
gonum prifmajurfequcnsfigura oftcndit, cujus centrum O. sirqup
A C B O. cx duodecim phonifmisunus , dicofonun) ex O. cmil
rum,prafcttrquam quod 12. phonifmis augeatur, ctiam augmeilta-
tum iri cx hncis , magis ad normalem acccdcnribus , cujuso^i
funtomncsilla: inter A &: B. mediae hnca: , O Ai vcro, <5v: Oi^li^
ncjc cxtrcm* uniuscujufque phoniiiiii tanto i qoxw in prirn^
J ^ reflexio-
Digitized by Google
DE NATURA ET PROPRIETATE SONL 3T
rcflexionc fu^diftabunc, quanta eftlatcrispolygCMiilatirudo , poft
multipliccm tamen reflcxioncm tandem omncs in centre concur-
Knt, ut in praecedentibus vifum eft.
\JJx i
COROLLARIVM II.
' '^'"Patctquoqucfironorum confiftcret vcrbi gratia : in A. 6c in fin-
giilis angulis normales fuperficies clfcnt ercdtae, futurum , utloni)S
reflexionc dodccagonum dc-
fcriberct. Si vcro alternae fu-
perficicsAHKMOR tollc-
tcntur, vox ex E. incideasirt'
' f
B. refle(5tercturin 1. 6c hinc in
L. &: hinc in N. &hinc in G.
6c tandem in E. reverberare-
tur,atq;circuliri fiia rc«^exio-
ne eSiccrct hcxafronum 5 ex FJ' ^ '
veto in B K N F. reflexadc-
fcriberet quidratum , ut figu-
raclarcoftcndir. ^ • ^
Itemm F. inH. &:KiWcm M. <cnim in F. reflcxa,triplicl
rcflexione defcribcrtriangulum xquilatertim. Vidcs igitur,quomo-
do vox in unico dodccagono omnes rcflexione fua fonora afpc-
iftinim aftrologicoriim lintas dcfaibat. Multa alia reflcxionum ar-
teina miraaila Tub liujufmodi figuris latent , qua: foli ipfipatcbunt,
qui hofbra ^/f tradita, penitius ftierit perfcmtatus. |
CONSECTARIVM II.
I
Hinc fcquimr , cum multiplicatio polygonorum in infinitum
crcfcatjmultiplicationcm quoque phonifmomm fccundum omnes
diffcrentias in infinitum crdccre 5 unio tamen fonorum in axe cor-
poris concavi potiffim'um contingit 5 Nam in hoc omncs Hncac
fonora!,aHneis mcdiis latcrum polygonommvcrticaUbusreflcxae
uniuntiir. Bombus vero feu tinnitus maximc nafcetur in angulis
concavis folidomm concavomm 3 Undc nullo plane ncgotio ra-
tio alTignatur tantae iii putcis rcTonantise.
.O^ori PROPO-'
"38
PHONURGI^ LIBER. I. Sect, til
PROPOSITIO XVI
CENTRO T HON ICO CONSTITVTO IN itAXE CT^
lindriconcavi, voxemijfa ex omnihits fundu feripher 'ti
. I ( M in fe iffam npBetur. 'I O . >
Sit cylindrus concavus X Y. vox in N. centra conftitutoj
dico cam ex omnibus puncftis periphcriae, A B C D E F G.
ABGHIKLM. ficquibufcunquc aliis infinitis in N. rc-
flcxum iri. Quoniam cnim omnes linca: cx centra ad ciicumfcrcn-
tiam du(fb;adillam funt re(5lac, rcdx
Y. autcm ]uxta ^ro^of 2, in fc refledun-
turj rcflcdcntur «^(? omnes linejEcx
pcriphcriain N. ubi & omnes unien-
tur, patet ergoprapofitio. Cumprx*-
terca vox non in unius tantiim circuli
^ punifta incidat , fed in totpunda, quoc
confidcrari polTunt in lincis longitu-
diniscylindrij haeautem lineac omnes
ad axem parallelje funt , omnia hamm
lineamm longitudinis pun(5ta alicubi
inaxcmreverbcrabuntur. Undemirij.
fica &: prorfus miraculofa multiplica-
tio foni , qualem in profundioribus
putcis cxpcrimur, nuUo negotiopatc^
fit. Sit puteus A B C D. axis O P.
Centmm phonicum N. ex quo vox
cmifTa cadatin E , ex E. ergo refled:c-
tur in G. & ex G. in F. (cmpcr axem
interfccando in pund:is M V. fimili-
cer vox incidens in H. rcvcrbcrabituc
in 1 5 & cx I. in K. axem (ecando in
R S, & fimiles rcflcxioncs contingunt in omnibus pundtis linca-
rumaltitudinisputci, cujufmodi funt A C & B D. in antecedent!
fchcmate.
PRoro-
Digitized by Gooofe
DE NATURA ET PROPRIETATE SONt 3J>
PROPOSITIO XVII.
TTRAMIDVM QVOTCVNQVE LATER^^M
uti ^ conorum concavorum axe conjiitnta aurc'vox emijfa
nunquam r evert etur in feipfam , ntfi in pm^u L
(f M, non verd in altjspun£f/s.
A
D fonorum vox extra puiwfb L M. nonredit intra corpora
conicaconcava, ut pro- b D ^
Yf
Y /
indc incpta hujufmodi
fono multiplicando fint corpo-
ra. Cum cnim vox Ao|(>f«T®- in
fmgula latera impingat , ipfa
furfum rcflc(5lct. Sit Pyramis
ABC. centrum phonicum
K. ex quo vox illapfa in G.
rcflcAct in E. & ex H. in F.
ex N. in O. & hinc itcrum
in L. ex quo patet rcflexio-
nem Temper furfum eniti , nec
in fc ipfam remeare nifi in
duobus pundis L &: M.utidi-
eft.
PROPOSITIO XVIIL
CENTRO PHON/CO CONSTJTVTO IN CENT RO
quinque corporum "R^egularium concavorum, vox refiexa tot
phonifmii auBa redtbit in fi, quot corpfts
halfuerit latera,
SInt corpora regularia 5. tctracd rum, cubus cxfbiedrum , dodc-
cacdrum,vicofacdmm,&:ficdicuntur,qu6d latera acqualiaha-
bcant, &: quod folo circulo infcriptibilia fint , horum enim
fingula plana, a centro acqui-diftant. Undc vel ex ipfa definitione
fingulorum patet, quomodovoxin iis propagabilis fitj In centro
cnim tetraedri centro phonico conftituto vox 4. phonifmis au(fta
rcdibit in fe, in odaedro 8. in dodccaedro 12. in vicofaedro dcniquc
20. pho-
40 l>HONURGIiE LIBER 1 Sect. I.
20. phonifmis aucfta ad fc rcdibit, quorum omnium dcmonftratio
pendct cx prxccdentibus , cftquc ita facilis, ut cxplicatione non in-
digcat.
PROPOSITI O XIX.
SPHjERA CONCAFA SONO "PROPAGANDO
ommum aftifima eft.
CUmcnimomnesIincxcx omnibus punftis fuperficici cTrcu-
laris ad centrum du(5tx inter fc a^qualcs fmt , omncTquc ad
fphocricam fupcrficicm re<5tjE , neceflario in fc rcflcxae in cen-
tre omncs unientur fonorum fpecies , ibi igitur vehcmcntiHimus
fonus fiet. Sphoera ergo concava fono propagando omnium cor-
porum ficuti capaciffimacft,itafono multiplicandoaptiilima.
crac demonflrandum.
SECTIO II.
Digitized by
ARCHITECTURA ECHONICA.
41
SECTIO IL
ARCHITECTURA ECHONICA
Ide/i
BE ECHONIBVS JRTIFICIOSE CONSTI-
tuendisynecnonmtrufahricarum Echontcarum efeaibuf.
iRxmifTis omnibus iis, qux adThcoriam Echonum
pcrtincre quovis modo vidcbantur , jam fmgula
per problcmata in praxim redigcmus , ut fpccu-
lationum nollramm ufus omnibus melius & lu-
^ cukntius patcfiat. Sit itaqu(L^
CAPUT PROBLEMATICUM L
PROBLEMA I
SI O'BJECTA PHONOCAMTTICA EX DET ERMI-
nato loco itadiJponanturyUt advocate non ParalleU tantum^fed
:^Cormalta fint> vox exfrngulu nfecJeturmfe ipfam.
SInt objeaa Phonocamptica B C D O E L vocis dctcrniina-
tus locus A. fupra puteum, dico lineas Ibnoras m didta ob-
jcAa incidences recurfuras in A.Quoniam cnim ex hypodie-
n vox In diaa folidorum corpofum pun^a incidensojio>,{»©' reflc
p tftitur,
Digitized by Go9g^e
4^
PHONURGIit LIBER I. Sect. II.
aitur, radius autcm Ofioy,©^ in fc ipfum reflcdaair jima/>rc/>o/r^.
omncsin A. citius,auttardius juxtadiftantise vocalis, ab objcdtis
Phonocampticis proportionem rcverbcrabuntur.
CONSECTARI VM.
Ex quo patct luculcntcr,cur fubinde ftantibus in mondbus,
vox cx imo vallis revcrberctur ad nos 5 quia videlicet radius Coi
norus ad rupem C. normalis revenitur in A. ita ftans in vallc F.
pcrcipict voccm A. in O. reflcxam,& contra cx D. quoquc (un-
do putei vox reflexa multiplicato fono remcabit in A.
PROBLEMA II.
DATIS TiVO'BVS TVNCTIS SIVE STATIONI-
bus turn object Jitum , turn angulos determinare , [ub
quibtis uox Loxophona it redtt.
SINT duo pun(5b data A B. quorum hoc centrum produ-
(flionis foni , alrcrum A. terminus fit vocis rcflcxac , pctitur,
quomodo conftituendum fitobjedum anacampticum, ut A.
vocem B. reflcxam pcrciperc pollit : ducantur ex B. &: A. dux
linc« quomodolibct , dummodo alicubi concurrant. v.g. in C.
^ fiatquc triangulum
ABC. quo pera-
dlodividarur trian-
gulus A C B. bi-
fariam , ad extrc-
mum enim C. di-
vidcntis lincx pun-
<5tum linea norma-
lis dudfci , afligna-
bit muri.autcujuf-
cunque corporis re-
fledcntis fitum, in hunc cnim mumm vox B. incidcns, ncce(Ta-
rio rcfledetur in A. rem ita demonllro, cum cnim juxta propo-
fitionem /. Echo fiat Tub aequalitate angulorum incidcntiac & rc-
flcxionis , hie autcm C. S. cathetus (it dividcns triangulum pho-
nocam-
Digitized by Google
ARCHITECTURA ECHONICA. 4^
nocampticum bifariam , lineaque L C M. objcdtum rcflcdcns
refcrat , ad cathctum C S. normalis cred:a , ncccl^rio L C A.
& M C B. angulos incidcntiac & rcflcxionis dabit aequales 5 Scd
6c anguli juxta cathetum sequalcs funt, cx B. igitur vox in obje-
dhim L C M. jam dctcrminatum incidens fub aequalitacc an-
jTulorum rcfle(ftctur in A. Datis /£/tur duobus pundlis.fcu ftatio-
nibus quibuslibcc alTumptis turn objed:i fitum, turn angulosjfub
quibus vox Loxophona it &c rcdit , determinavimus , quod erat
faciendum.
P R O B L E M A III
DATIS QVIBVSLIBET TVNCTIS SEV STATIO^
ml>t4^ cjuomodoltbet difpofitiSy dummodo Ugtnmam Schonts ^odu-
cendA dtjlantiam habeant , tta ohje^a anacamprtca dijpone-
re, Ht vox repxa folu il/ts, cfut dtBas ftattones aut
line as dircBo-rcpxas occupant,
innotefcat.
SINT ftationes dat« A B C D E F G. fitque prima vox A. pc^
titur juxta pundta data ita objecta Anacamptica difponcrc,
ut vox reflcxa nulli akcri , nili dida ftationum pundfci occu-
pantibus innotefcat. Di^a pundxi lincis redis conjungantur ,
quibas pera^is fingulos angulos per prxcedentcm bifariam feces.
Dico ad extrcma li- G
nearum angulos bi-
fariam (ccantium
pundtanormaJes e-
redas afli^jnaturas A
fitum obje(5torum
requifitum,voccm-
quc reflexamafolis
datas ftationes aut
lineas diredto-reflexas occiipantibus pcrceptum iri. Quoniam
cnim lincae angulos bihu iam fecantes nihil aliud funt, nifi cathc-
ti fuperficiei reflexionisea ubiquc cathcticos angulos per propof.S,
faciet xquales. Si igitur in extremis pundris crigantur normales,
fundabunt illi infingulis duos angulos rcdos cum cathcto, a qui*
F 2 bus
Digitized by Goqgie
44 PHONURGIA LIBER I. Sect. II.
bus priores angulos catlieticos fubtraxeris crunt ipcx definitionem
6. EucL rcliqui anguli dircdro-reflcxi, id eft angulus incidentiae,
rcflcxionis angulo sequalis. Vox igitur ex A. in murum B. inci-
dens inde reflexa abit in C. & hinc in D. & ex D. in E. & cx E.
in F. & ex F. in G. & ex G. denique in H. vox igitur in fingulis
objc<5tis illifafub xqualiratc angulorum in data punda rcflcdct.
2)4/// igitttr ^ c. quod c,
CONSECTARIVM.
Patct igitur aurc conftitura in quocunquc datorum pundto-
rum pund:o Echum pcrccptum iri, & divcrfis 7. liominibus in 7.
punais ftantibus fingulis Echum cx A. prolapfam manifcftatum
iri, imo nequc in pun(5tistantumdatis, fed inquacunquc parte li-
nearum puncfla conjungentium, quas diredto-reflcxas vocamus
patefiet.
P R O B L E M A IV.
DATIS TVNcriS QVOMOiyO LIBSV DJS'PO Si-
tu , in ijs if a ohje6ia phorjocamptica d/Jponerfy ut lox partim wt er-
ne partim externe reflexa , fern per tarren aure , in qut^HS-
cunque linets dtreBo-rejiexts conjlttuta Echo
perctpiatur,
SINT punda dataquomodolibct difpofita ABCDEFGH.
reais AB. BC. CD. DE, E F. FG. GH. conjunda, dividan-
rur finguh anguli bifariam, cathetis BV, CV, DV, EV, FV,
GV, HV, ad quos
in pun(5tis BCD
E F G H. norma-
Ics crigantur, fupra
quas objcdfci Pho-
£ nocamptica difpo
nanmr. Dicoobjc-
dta fupcr normalcs
ira difpofitajvocem
panim interne par-
ting cxtcrnc rcflexura : vocemquc reflexam , ubicunquc in lincis
• dire-
Digitized by Google
ARCHITECTURA ECHONICA.
dircAo-rcflcxis auri^ flierit conftiruta rcdditum iri. Cum enin*
anguli tani cathctici,quam dirc<5to-rcflcxi ex fuppofitionc fmt ae-
qualcs. Ergo per propof.i, vox ncccflarib ex B. rcflexa interne illi-
dctur in C. ubi externe reflcxa feretur in D. interne in E. deindc
iterum in F. & hinc interne in G. ubidenuo externe in H. &: dc-
nique externe in A. Temper fub scqualitate angulorum rcfle^tct.
^Datis tgttur pun6its ^ c. tfuod crat fac : ^c.
• -Dicimus autem externe refle(5ti , quando objedhim aliquod
Phonocampticum fiipcrficiem rcflexionis cum catheto fuo habet
extra datorum pundorum diftridtum, five quando citheti rcMexio-
nis extra porriguniur, interne vero reflediint, quando catheti rc-
flexionis , intus vergunt j in propofito exemplo objecta Phono-
camptica externe rcHeCtentia (unt C, & H. eoriimquc catheti ex-
tra vagantes CV. & HV. reliqua objetfta habentia cathctos intus
vcrgentes, uti fuit BV. DV. EV. FV. interne reflcctentia funt.
PROBLEMA V
gCHVM POLTVHONAM COT^STRVSRE* SIVE
quA po/l editam primam eandem vocem , altasque pro-
pofittones aiiquottes repetat*
IN memoriam hoc loco rcvocanda ea , quae in tertia prjtlu/ione
dc intervallo Echo its tradidimus. Nam cumcerta & Mathema-
tica diftantia in hoc negotio lubrico dari non poffit , omnium
optime fecict, qui didlam diftantiam ad fenfum, five mcchanicc ex-
ploraverit j Ita autem facict : fel igat fibi mumm fol idum , pohtum,
rcflcxioni vocis apti(Timum,deinde normaliterab illoacccdat,rcce-
cedatque donee unam (yllabam perfedte reddiderit , fpaciumquc
diligenter menfura ahqua notaexploret,deinde tempore opportu-
iio&tranquillo re(5to tramite rctrocedat donee bifyllabum vocabu-
lum pcrfe<5tc reddiderit, fpaciumque diHgcntcr menfuretj pofteare-
trocedatintantiim donee trifyllabum Echo reddiderit, &:fic Tem-
per magis magiTque a muro rccedendo donee decafyllabum, five
verfiim quempiani perfecflc reddiderit, in omnibus pohfyllabis per-
fed:c obfervando diftantiam.
Et experientia inveniet fpacium queis Scho una fyllaba augetur,'
non elTe acquale, fed Temper minus &: minus : pari pa<^03 ut poly-
* phona
4(jr PHONURGIJE LIBER I. Sect. II.
phona fir 6cho &: fyllabam aliquotics rcpctat , fpacia quels diftindtc,
heptafyllaba crcfcunt , non funt xqualia led minora & minora,
fcmpcr.
Cujus quidcm rci ratio Exempli ^atta.
alianon eft nifi languor vo- Monofyllaba - loo.
cis , quas , quanto remotius BilTyllab. - - 190.
Ipacium pcrcurrit , tanto Triiyl. - - 270.
Temper magismngiTqi flac- Tcrrafyl. - - 350. ^pedunu,
cefcir, donee pcnitusexani- Pcntafyl. - - 430.
meturj ciim ergo vox fern- He(^tarvl. - - 515.
pcrmagis&magisdebilitc- Heptafyl. - - 600. |
tur, ccrrumeft fpacia arqualia cfTe nequaquam pofTc, fed rcmotiora
fempcr ftridliora ( lit in pro{pe(fliva columnarum fit ) ut fint,nc-
cclTe eft. qua tamcn propoitione dccrefcant , difficile eft cognofcerc,
cum vclociras motus ad I'pacium exadtam & certam propofitioncm
admitterc vix poflit 5 fccurius igitur ager, fi ad fenfum uti polyfylla-
ba fpacia ita & polyphonx Schonit Ipacia cxploravcritj Itaautem
res mechanica ope pluriiim indagari poterit. Sit murus A B. a quo
in tantum recedat tchometraydov\Qc\\\{id : ay/rma virumtjue cano'}
perfccte rcddidcrit, quod fict in pundlo C. ubi primus Echometra
immotusfignumultimxreflexx {yllabae(f4;70 ) dabit altcri Ibcio,
tantum in linca C L. recedcnti A \ L,
donee dato primo in C. pera^fta; B - C ^
reflexionis figno , Echo incipiat fecundo. Hi'cque peradae reflcxio-
nis ligno dabit terrio in eadem lineatantiim reccdenti,donccfinita^.
reflexione fecundi inchoat 3. & fic in infinitum. Spacia enim lixc
diJigcnti mcnfbra cxplorata dabunt loca, quibus eredti muri , rcpc-
tant integras propofitiones aliquotics. ^
Scd ha: obfcrvationescum difficilcs fint melius fccerit Schometra^
firhurosxquali intercapedine &: reflecknti voci proportionato fpa-
ciodiflitos felegerit, hi enim ut plurimimi voces aliquotics perfed;c
rcpetunt , qucmadmodum experientia me docuit , in divcrlarum
turritarum urbium mocnibusj Primum in muris %Jrl?isisAvemo'
nenfis , in quibus vox od:ics diftin(5lc repetitur ctiamfi obftacuJa
phonocamptica fint arquali fpacio diftita. Similiter in %on2an£ Vr^
^/irmoeniis, ubi promultitudineturrium vox nunc bis nuncqua-
tcr, nunc quinquiesfcxiesautfepticsreflcc^it, fed j.un ad problem*
initio propoficum,propius acccdamus. Sic
Digitized by Google
ARCHITECTURA ECHONICA. 47
Sit igitur prot^nfus ipurus quifpiam 7. turribus , ut in figura
prxfcnti patcc , tanto ab inviecm fpacio , quanto vocale X. diftac
a prima turri A. diflitis, fintquc finguk turrium fuperficies ad vo-
cale X. parallclx & normalesj dico vocem X. in fingulos muros
A B C D E F G. incidcntcminfcrcverfam Schum heptaphonarru
formaturam. Nam cum ex fuppofitione vox in fe reflcdatur ex
omnibus muris ad Ibnomm normalibus j ac deindc ob remotiores
Temper & remotiores turres vox tardius & tardius recurrat , neceHa-
rio ultima turris tardius redder vocem, quampcnultima, 6c penul-
tima, quam antepcnultima, 6c fic de cxter is. Auris igttur in X con-
^\x\M^,Echum heptaphonam pcrcipicv.HcpiaphofJam i^mrEchum
conftruximus , quodci^x. faciendum. P R O-
Digitized by G^)OgIe
48 THONURGIiE LIBER I. Sect. IL
PROBLEMA VL
"DAriS TVNCTIS QVIBVSLIBET IJ^ CIRCVLO
dijpofitu, Schoncm circularem confiruvre folyfhonanu^
Int punda phonocamptica in circulo ABCDEFGHIKLM.
quomodolibct difpofita, ad quse cx A. ccntro phonico ducan-
turlinc« A B. A C. A D. dico,ex G.pundo fcmidiamc-
S
tri circuli lincas A B. A C. A D. A E. A F. A H. A T. A K. A L. AM.
du<5las ailignaturas objcdomm phonocampticorum litum,&:fo-
norascx A. dudras fore ad objc(Sla A B C D. ^c. normales. Vox
ergo cx A. in objcifhim phonocampticum fupra lincam B. fitum,
voccni rcfledcr in A. & linca; CDEFGHIKLM. cum ad
lineasfbnorascx A. dcfcripras fint normales, objc(5b phonocam-
ptica fupcr cas fundata voccm rcflc(5tcnt fimiliterin A. cumpraetc-
rea lincxcx A. producta:. Temper longiores& longiorcs fint, (e-
quimrqiioque, vocem tardius & tardibs in A. rcflexiim iri ,nafce-
tur igimr Echo polyphona ^ fucccflive voces tones rcpctcns, quoc
puniihi in circulo fuerint difpofita, quae fi ambobus femi-circulis ar-
qualcm ab A. liabucrint diftantiam , asquali tempore in Schum
rcverbcrabimt , camque dupio foniorem reddent. '
CON-
Digitized by Google
. ARCHITECTURA ECHONICA. 49
' CONSECT ARI VM.
V ,11'
. Ex his patct , quanta facilicatc quis Echum polyphorjam in cir-
culo conftrucrc poflit , ubi vidcs quoque admirabilcm quandam
proprictatem hujii^ figur 4 motds^onon languorcm exprimcntcm,
namfpaciaanacampcica GH. HI. IK. KL. utidianmcft
qualianon funt, fed continue dccrcmcnto, tanto Temper magis
dcficiunt, quanto ad quantitatcmlinca; axioms quam A. rcfcre,
propiusaccclTerint, itautficufi fchabentfpacia G H. ad H I. oc
IK. ad K L. ita fe habeant quoad diftantiam obje^a phono-
camptica, ut voces repetant, refpondc'tquc prxclarilTimc omnibus
cxpcrimcntis a nobis fadtis.
PROBLEMA VII
CHORVM ALICVJVS ECCELESIyE COT^STRVE^
re eo arttficio uttres Cantores tantUm prAjlent (quantum centum
CHori tholus ita difponatur , ut intus fphoericam fupcrficiem
habcat, Organum veto CantorcTque circa ccntmm hujus
tholi difponantur, &: habcbis intentum, quoniam enim
omnes vocales lineacad diolum normalcs fint ad locum undcre-
fluxerunt rcdibunt, vchementilTimequeronum intendcnt. Porro
fi a Choro tanta diftantia fumatur , qux echoni trifyllabx rcpctcn-
dx fufficiat, atque eo in loco fuperficies fphocrica in muTO fiat, ex
eo locotempli , ubi ut plurimum homines devotioni indulgcre
folcnt, tanquam ex centro dcfcripta: Voces non tantum vehemcn-
tillime hoc in loco intendentur , led & diverfum Chorum a primo
conftituent 5 fi enim Cantioncs per trium notarum claufiilas ita
adornent, utpoftdatas claufulas Temper tantum paufetur , quan-
tum temporis dic^ claufulx valent, homines in diAo locoexi-
ftentes, omnino fibi perfuadebunt duos Chores dTe, 6c a magna
Cantorum turba conllitutam claufulam.
Pximo itaquc Choro primam claufiilani cancan tc, illo interim
G P^"-
Digitized by Goo^'
PHONURGIiE LIBER I Sect. II.
paufantc, alter tholus cantatam repetet 5 Hoc negotium infigni fuc-
cefTu in v'aftilTimo templo Sancti Petri inftitui poffet , fi Muficus
cffccqui notitiam tarn abditarum rcrum habcret. Tcmplum quo-
que Sancti Jacobi Incurahtltum hie Romje tamhuic ncgotioap-
tumcft , ut Ari:hitcdus hue refpcxilTc videatur.
CONSECTARIVM.
Ex his &: pracccdcntibus fatis conftat quomodo artificiofa: 6r^i
conflitui pollint. Ccrte non in tcmpHs tantum fed &: in campis
6chi jima pracccdcntia ita conftitui poflunt , ut accommodatac
claufulae harmonicac non fcmcl tant'uni , fed & bis , tcr, quater &
quotics voluerisrepctantur,omneTqjputcnt divcrfis Choris diftri-
butis fieri, quod uno Choroconcinitur. Produobus cnimChoris
rcprsefentandis poft prxccdentem claufulamprolatam, paufae duo-
rum temporum , pro tribus trium , pro quatuor deniquc Choris
quatuor temporum paufa: ponenda; funt ut fcquitur.
Mufica per Echo.
Vidcsinhocparadigmatc claufulam primam A. femcl reflc<5bc-
rc , fccundam claufulam B. ob lineas fonoras longiores bis repcti,
claufulam C. tertio repcti , quia lineac fonorac ad hue longiores fe-
runtuT , fie claufula D. quater repctitur ob linearum fonorarum
longinquitatem,&fic de aliis.
Patet igitur ex di(5Hs quomodo Echo conftitui poffit diverfos
Choros rcprarfcntans. Si verb fpacium tarn longum effet, ut in eo
vox evaneicerct longioribus fpaciis, confultius tubac , tympana,
aliaquc inftrumenta vehcmentis foni attribuerim,cum enim lon-
gius quam voces ferantur reflexac , corum foni fuavi'us fc fiftent
auribus , quam in propinquo.
JL
PRO-
\
\
Digitized by
ARHITECTURA ECHONICA. $t
^ E R O T E M A
VTRVM ECHO HETEROPHONA CONSTJTVI
foftt, qu4 diverfa verha k frtmis refundat ?
VIdctur hoc ncgotlum ncfcio qiiam atnxoyi'** prima frontc in-
volvcre : quomodo cnim inquics vox a fc ipfa dilferri polTit,
non video 5 cum 8cho nihil ahud fit quam fluxus quidam
prima: vocis continuatus reflexufquc nequc ulla rationc ahud pro-
ferrcpolTit rcfleacndo , nifiquod primo prolatum eft , vidctur er-
go prorfiis implicarc Echum dari alterius rcpracfcntativam. Rc-
fpondco Echum multiphcitcr confidcrari vel five dire-
dtam , vel xo^ofarei feu obhquam : iterum vel mow>«»o» aut unam ,
vel »oxCfc,» fiveplurcsfyllabasrefledientem. Dko '\g\tar Echumj
iffcJfoTfl* aliud non repracfcntare valerc , uti &c mo^-^^*" quam quod
prolatum eft , verum cfTe i dari tamcn aliquas Echtif xoj^f^tv, aio ,
quas aptas eflc polTe dicimus aliud quam prolatum eft repracfen-
tare. Nonnulli tamen Echum quoque 4fe;>«»oT ita difponi pof-
feputant, utdireftavox aliud , aliud rcflexa fcrat , ita quidam
Grxca verba dum protcrunt , Schum in Latino refpondcre fa-
ciunt ut in fcqucncibus verbis patet.
niira noMri lujl. ^
oVewJ U9ciS« €tatc^.
Hoc vel fimili modo ex quavis lin^a voces fimilitcr definentes,
ita tamcn ut in diverfis Unguis diverfam fignificationem habcrcnt,
feligi pofTcnt 5 Veriim fimilia ut coada lunt , & exigui ingenn , ita
non facile in praxin nifi longo ftudio , & cxiguo cum frudu dedu-
cuntur, melius forfan haccinuna&cadem Hngua effici poflent ,
cujus rci aliquot cxcmpla poncmus 5 Vide f^uram 2. frAcedcnt.
fol. 47*
Sit
52 PHONURGIi^ LIBER I. Sect.. II.
Sit vcrbi gratia : £"^^0 inftiruenda quadf ifyllaba , objcdla B C
D E F. ita difpofita fint , ut fingula unam fyllabam tardius refle-
<fbnt. Sitque trifyllabum fcquens vox CLAMORE-
CLAMORE. Sonorumautemfivcvo- AMORE
cale fit in A. Cum igitur objC(fta ita MORE
difpofita fupponantur , ut fmgula fylla- ORE
bam tardibs rcflcdtant, certum eft fin- RE.
gulaobjc(5ta divcrfa verba fignificantia refle(fl:erc , ita objC(fhim
B. CLAMORE ; AMORE objcdum C. MORE objcehim
D. ORE objcdum E. RE deniquc objedum F. reddet : Toly-
fhona igitur £r^ofemper alia <Scalia vocabula repctet, ut fi quis
clamctj T thi vero gratias agam yCjuo clamored refpondcbit £^-y[^«?,
gratias agam CLAMORE, AMORE, MORE , ORE, RE.
Sic vocabulum CONSTABIS in divcrfis objc(5lis fcmpcr di-
verfa& divcrfa rcflcdct, ut hicpatct, innumcra Jiujufmodi in-
Vcniri potcmnt, fucceffivc alia &: alia CONSTABIS
a priori voce rcflcdtcntia , ita ut E- STABIS
cho non jam primam , fed alias & alias ABIS
fcmper voces rcddat j hifce igitur duo- BIS
bus modis Echo ortophona &c quidem IS.
in varijsobjedtis diverlas a priori voces rcdderc potcft , non aliter.
Quxritur/^//«r, utrum loxophona Echo ita conftrui po(Iit,ut
adqua:fitaalia quavis lingua refpondcre poflit?
PROBLEMA VIII.
ECHVM HETER0PH0:7^0y^ COJ^STRVERE
cHjtiS reflexa *vox femper alta alia in quavis
Ungua rejffondeat.
REquiritharc jEf^ooperamduorum, ita autem inftiruatur:
primofpacium dctcrminetur quatro(yllabo aut pentafylla-
bo pcrfc(5tc pronunciando aptum , id eft, quod 4. aut 5. fylla-
banim vocabulum perfc(5te exprimat, hoc perad:o objedhim di-
fponatur hacinduftria, ut cujufpiam prima ftationis confiftcntis
vox in objC(5him incidcns refledtatur ad aures in fecunda ftatio-
nc confiftcntis 5 fed ut primus fecundum non viderc fed audirc pof-
fit 5 unde objediim c rcgionc concursUs duorum murorum vcl
pro-
Digitized by
. ARGHITECTURA ECHONICA. ^3
promontori j iliculftts dirpbrtcn^iim , ut in pr^ftnti fchcmatc pa-
ter, in qiio E F. muri in D. commifli , C. nipes fivcobftaculum
rcflc<flens , five aitificiale five hamraTc fit, pctiiide eft. Sit au-
tem centrum phonicum rccipfocuni in pundis A & B. tanto
ipacio ab objedo C D. diflitum, ut quatuoli au'tquinquc qucm-
admodum dixi fyllabas pcrfed^e rcferat. Hoc pacfto mox ac prior
in A. proclamare inceperit vocem , ilia loxophonc in C. inci-
dens non reflc(flctur in A. fed irt B. quam mox ubi audivcrit in
B. confiftens, refpondet alias voces qualibct lingua cditas, quxin
C. illife mox fc auribus in A. confiftcntis ingercnt t Aliud igi-
tur is ac primo prolatum crat , percipiet j ut fi prior clamando in-
terroget j QUOD TIBI NOMJEN , & alter in B. conftitutus rc-
fpondcat CON STANTINUS.in A. confiftens immediate ad verba
inicrrogationis rcfponfum per non fiia , fed altcrius verba reflexa
percipiet} Ccrtc hoc artificium , pracfertim fi cum induftria inftima-
tur,tam arcanum cft,ut cUm hie Komx. in Predio noftro pcriculum
hujus fccirtem , nemo fere fiacrit , qui rationem comprehenderiti
omnes mirati &: veluti ftupore attoniti , dum ad orrinia quacfita
Echum rcfpondcre alijs verbis audirent : ad tegcndum tamcn ar-
tifkium duo fint oportct , qui sequali , quantum fieri poteft , voce
pra:ditifint, itacnimmagislatcbitillufio, Echnm ir^o conftmxi-
mUS E'rifo^»vo» &c. COROL-
Digitized by Google
J4 PHONURGI^E LIBER I. Sect. IL
COROLLARIVM L
Ex dl(5Hs patet, duos in pun(ftis A & B. quodlibct hac indu-
ftriafignificare fibi polTc , imo duos choros altcrnis vocibusmira
quadam rationc concertarc , aliaquc pcragi ingcniofi arcilicis rc-
linqucnda arbitrio.
COROLLARIVM II.
Patct quoque, quod, qucmadmodum (ux funt Cpticac fiillaciac
visus, ita&: Acuftica; 5 Nani in A. conftirutus manifcftc putabit,
voccm cx D. provenirc , atquc adco cfTc vocem a fe cmilTam i
cntqueartificium canto arcanius, quanto voces rimiliorcs,quan-
toquc altcruter dc altero minus fcivcrit. Vcriun de his copiofior in
fcquentibus eric diccndi maceria.
CAPUT IL
TRIGONOMETRIA PHONOCAMPTICA
DE LINEARVM 'PHONlCARVM
PROBLEMA I.
DATA DISTANTIA J^ORMA LI A MVR O
cum angulo reflexionis , 'vel inctdentU omnium punciorum
loxophonorum a normali pun^o B. dtfian-
tiam repertrc-j,
IT murus F D B. diftantia normalis cum noca mcn-
fura 25. pajfuun? , lincae loxophona; AD, & D E , di-
co alcemcro angulo C A G. vcl G A L five, quod
idem cft,rcflcxionis D A B. vcl E D F. incidcncise, &
angulo phonici cachcti C D A. noco,nocas fieri lincas. DB. AD.
AC. CD. E Dj Angulus CAD, quia angulo A D B. incidcntia:
aequalis eft, per inftrumencum diopcricum nocus fic 76.grad. qui
fubtradti a 90. relinquunc 14. grad. proG I. angulo cacheci pho-
nici C D A. uc igituf Jincam D B. habeas five pundlum loxo-
phonon
Digitized by Google
tf
ARCHITECTURA ECHONICA. 55
phonon D A. fiat ut finus anguli phonoptoti je.grad. ad finum
anguli cathcti phonici j i4.grad. ita fpacium 25. faj. ad aliud
prodibit operatione
pera<5ta D B. line a
diftantiac pun(5li rc-
flexionisa pun(5to B.
Si vero lineae loxo-
ptotsE A D. quanti-
tatem dclidercs , fiat
ut finus anguli A D
B. phonoptoti ad fi-
num totum 5 ita nota
mcnfura 25. pajf. ad
aliud prodibit A D.
A
8
B
linea loxoptota quicfita cui cum linca E D. reficxa aequalis fit J
ejus quantitas ex fe innotcfcit.
Si vero dcfidcrcs fcirc in quod pun<5him lineae A X. vox D. rc-
fle(fbitur,ita age. Dupla diftantiam B D. cx pun<5lo A. inlincam
A X. & habebis pun(5him E. in quod vox A. ex D. reflexa perci-
pietur, quaefitum , cum cnim cathctus C D. triangulum reflexio-
nis EDA. bifariamfccet,emnt anguli E D C. & C D A. a^qua-
Ics, acquales ergo & fiiius cos fubtendcntcs videlicet A C. & C E.
horum cnim termini A &: E. determinant fpacium inter A. ccn-
tmm phonicum 6c pundum E. in quod rcflcxio dcfinit : Data
COROLLARIVM.
Tfmc patet primo , Loxophonas lineas dircdle reflcxas inter duas
parallelas conftitutas Temper cfic acquales. Secundo orthophonum
radium A B. vel C D. ad obje(5hmi phonocampticum F D B.
fempcr efic xqualem cathcto phonico C D. inter parallelas E A,
& F B. conftimtas. Tertib fpacium B D. qualecunquc & quan-
tumcunque illud fijerit duplicamm femper metiri diftantiam A E.
incujustcrmino E. vox a D. reficxa dcfinat.
PRO-
$< PHONURGIiE LIBER I. Sect. II.
PROBLEM A II !
T>ATA DISTANT I J CENTRI THONICI A TVN^
6}o rejlexionis terminantu notam facere lineam ortofhonaJTu. {
Sit diftantia A C. vcl C E. nota, & centrum reflcxionis E. vcl
A. nota fiet A B. vcl C D. orthophona, fifiatut (inusanguli
GAL catheti phonici ad finum anguli incidcntiac A D B. in
C G. arcu noti j ita notamcnfura D B. ad aliud : operationccnini
pera(5la , prodit A B. live C D. fi vero lincas loxophonas A D. &:
D E. nofic velis, fiat ut finus anguli catheti phonici ad finum to-
tum, ita D B. ad ahud. Operationc cnim peradla prodibunt A D-
D E. linear loxophonse qua:fitac. Ratio patet cx 15. prop, rtfolut.o-
nis tnangtilorum apudCt AVIUM quern confulc, prolyl. i,2.j. Gco^
metric.
PROBLEMA IIL
J\(10TA LINE A LOXOPHONA ORTHOPHO NAM
dijiantiam centrt phonici apnnBo normalt Jl'vc^
centro rejlexionis reperirc^, , .
Slthnca loxophona A D. nota. ^r/wo orrhophonam C D. in-
vcftigabis hoc pado,fiatut finus totus ad finum anguli A D B.
phonoptoti ita nota menfiira A D. ad aliud, operationc pc-
ra<5ta, prodibit A B. vcl. C D quaefita. Itcrum ad rcpericndam li-
nea: D B. quantitatem, fiatut finus totus ad finum anguli catheti
phonici G A I. ita nota mcnfura A D. ad aliud, fic fa<Sa operatio-
nc, prodibit B D. quxfita. ^ ^
P R O B L E M A IV ^
O^TA LINE A ORTHOPHONA y LINEAS LOXO-
phonos dijiantiam centri phonici a centro rejlexionis repe-
rire per tangent es 0* fecantes,
Sit A B. linea orthophona nota 5 &: fcirc cupias lincam loxo-
phonam A D. fiat ut finus toms A I. ad A G. lecantcmajigu-
li catheti phonici 14. grad. ita nota A B. 25. pajj ad aliud , &
prodibit A D. loxophonx quantitas quxfita 3 Itcrum ad invc^i-
gandaiii
Digitized by
ARCHITECTURA ECHONICA. 57
gandam B D. fiacutfinus totus A 1. ad I G. tangcntcm anguli
ij^.. ^aci. ita nota mcnfura 25. p ijf ad aliud , &prodibitquantitas
B D. quacfita. Si verb nota fucric B D. noix fienc A B. & A D.
hoc pa<5toj fiat uttangcns G I. adfinumtotuiTi,itanotamcnrura
B D. ad aliud & habcbirurlincaorthophona A B. Itcmmproli-
nca loxophona A D. fiat ut tangcns G I. anguli 14, grad. ad fe-
cantcm A G. ita nota B D. ad aliud prodibic A D. quaiuicas
qua^fita.
III. Data quantitate loxophona, orthophonam CD.(f
B D. hoc pa6lo mqutrcs.
Fiat ut fccans AG. ad A I. ita nota , A D. ad aliud, &: habcbi- ■,
tur C D. vcl A B. orthophona quirfita. Itcrumut A G. fecansad
G I. fccantcm, ita A D. ad aliud, &: prodibit B D. quantitas quac-
fita. Hoc pcradto, omncs lincac ad phonicum ncgotium fpcdan-
tcs, invcftigabuntur.
PROBLEMA V.
DATIS INTRIASGVLO THONICODVOBVS
UfertlpM, tertium reperire per txtraiiionenu
radicu quadrate
STt primo datum in triangiilo phonico A D B. datum latus
A B. orthophonum 25. paf. &: A C. lincac diftantiae ccntri
phoniciacathetophonica 8. paff. tertium latus A D. repcrics
hoc pado. Ducantur data latcra in fc , & cx aggrcgato duomm la-
tcmm fimul juncStorum cxtraliatur radix quadrati liabcbisquc per
. lib. 1. Slem. Euclid, lineam A D. quacfitam.
Sint [ecundo nota latera B D. & A D. tertium A B. repercris,
/i quadratum lincac D B. fubduxcrisexquadratototius A D. Qua-
drati cnim rcliqui radix dabit lineam A B. quacfitam. Sint tertib
duo latera data A B. & A D. tertium B D. repcrics hoc pad:o. Sub-
tralie quadratum A B. a quadrato A D. & rcliqui quadrati radix
dabit hncam B D qua:fitam.
COROLLARIVM.
Exhifce brcvitcr didispatet, quomodo linear phonicae in omni-
bus aliis cafibus Echometricis mcnfurari folcant. Cum cnim in
H toto
Digitized by
ji PHONURGIi£ LIBER I. Sect. III.
toto phonocamptico fcmpcr angulus incidentiae fit aequalis reflc-
xionis angulo 5 quolibet latere cum angulo in triangulo phonico
noco, reliqiia inveftigabuntur, mcthodo prorfus cadem, quam prse-
Icripfimus : five igimr reflexio fiat in corporibus rcgularibus, five
irrcgularibus , Temper eadcm dimenfionis ratio fervanda eft, qux
idco brcviter hoc loco indicare volui, nc arti nollrx phonocam-
pticae quicquam dcclfc viderctur.
SECTIO III.
TUBORUM TUBARUMQUE
ACLISTICARITM FABRICA-
T 1^ ^ F QydT J O.
CUSTICA inftrumcntacavocamiis, qiiibus, uti
opticis inftrumentis, remota nobis objedlaSc fcnfui
vilivo prorfus impcrvia , vcluti vicina 6c propinqua
oculis fiftimus, (dequibusfuscin(i/4'r/tfw^^»rf Z«-
cu VmhrA Ith. ult. cgimus ) ita acufticis in-
ftrumentis fbnos remotos , & fenfui acuftico impervios intra Or-
gana ad naturce exemplar fabricata mira induftria & folertia
coar(5fatos auribus repracfentamus , continc'tquc Prtmo Aulamm
ConclaviumA' Porticuum fabricam eo ingcnio difpofitam,ut in iis
ccrto & detcrminato pundto omnem aiam quantumvis fubmif-
fam verbomm prolationcm Principesaudirepoflint j .^rf^Wi^Ojacu-
fticomm inftrumentomm in ufum furdaftrorum fabricam , una
cum Cryptologia Acujlica fivcde occulta mutuorum conceptuum
per fonos communicatione , aliiTque novis & abditiflimis invcn-
tionibus j Vcrum antequam rem aggrediamur Tubomm Tuba-
rumque proprietates , & experimenta ipfa , quibus in opcris Archi-
tc(5tura utemur , prxmiaenda duximus.
CAPUT.
Digitized by Google
Tuba oc<iixuii4«
TUBOR, TUBARUMqs ACUSTICARUM FABKICA! i9
CA.PUT 1.
DE TVBlSyEORVMQVE PROTRIETATIBVS. ^
tUbam,unum cxmaxime antiquis inftnimcntis dfefa-
aae littcrx teftantur multis in locis , nam Moysew
jo.Num.du2s cx argcnto , mandate Dei feciffc Icgi-
, mus, JosuE quoquc ea ufum, Lther jfud. mcmorat.,
Ante Arcam quoque foederis tuba: ufumfuilTc Lil^cri. Rfg- oftcn-
dit. Scd de his inT raBatu de infirumentts ^Muficts ^ eterum
cgimus. Moderno tempore tubx varias claflcs fortiuntur 5 qux-
dam omnes fonorum diticrentias pracftant fola Tubi-
ciniscum linguae ple<5b:o, turn infufflatione vehe-
mcnti, cujufmodi ^ixknsfigura oftendit. Alix qux
& du(5tiles dicuntur , ita conftxudtx funt , ut una in-
tra alteram ftridtc moveri poHit,atque in hujufmo-
di tubis fonorum diverfitas , non tam flatu & lin-
gua quam prolongatione Scdecurtationc ,five quod
idem eft, inferioris gyri cdudione, vcl introdu<5tio-
ne cmcrgit : Sed prioris qualitatisproprietatesprius
cxaminemus, deindc poftcrioris.
Habet inter cxteras abditas qualitates &: banc
Tuba omnium Tubicinum expcrientia confirma-
tam , quod afcenfus fonorum tonatim in ea fieri
nulla ratione polTit, id eft,primum tonum v. g. im-
poffibile eft , ut excipiat tonus RE &: MI. fed ^e-
cundus tonus femper erit infallibiliter Oiflava , &
tcaius Quinta , quartus Quarta , &: confcquenter /
qucmadinodum tabula fequens oftendit.
10
If
x6
6^0 " PHONURGIi^ LIBER I. Sect. III.
•
In pracccdcnti tabula vidcs numcros , quanto ab unitate magis
rcccffcrint , tanto parcre confonantias impcrfcdiorcs , fequitur
hunc naturalem numeronim progreffum tuba. Nam primus v. g.
tonus C folfa ut, incipicns quafi unifonum dat 5 Sccundo veto
tono , qui pernumcrum 2.(fccundum7fignificatur , non tonum/cd
cam conforiantiam rdbnat, quam duo numcri i. ad 2. proportio-
1^ nc fua exprimunt, videlicet Odtavam. Tertio tono non ditonum ,
fed earn confonantiam , quam 3. numems ad 2.obtinct, videlicet
diapcntc , five Qujntam , & 3. ad i. five ad primum , unam Duode-
cimam. Paripa<5to quarto tono ad 3 diateffaron , & ad primum
difdiapafon } ita quinrus tonus ad 4. dabit tertiam-majorem, & fex-
tus ad 5. tcrtiam-minorem , ubi reprobate numero 7. tanquani
• harmonix inutili , (altu aliam partem petit 5 deinde paulatim per
Mira Tu- tonos & fcmitouia ufquc ad 29. gradum,live tctradiapafon perrin-
prioas? itauttubaomnesferc gradus habcat, quosClavicymbali Aba-
cus in 4. Odavis. Verum gcnefis vocum per tubam efficienda-
rum ita in pra^fenti fchemate clare proponimr , ut prarter ocularem
infpcdboncm vix aliud requiratur , difficultas fola reftat in caufa
tantomm falmum aiTignanda.
Dico igitur prim6,exratione fornix & conftitutionis mhx fcqui,
ut a^r ad fecundum fonum ncceffario duplo velociiismoveaiur, -'
quam in primo fono , & quia nullus alius numcrus inter i. &: 2. in-
terccdit , necelfario organum ex infito fibi ad confequendum dc--
bitumfinemanaturapcrhofce numcros intenmm appetitu, 0(5h-
vam refonabit , ad tertium veto fonum neccffario Quinta fequi-
tur, cum inter 2. &: 3. nullus alius harmonicus numcrus intcrijci pof. f
fit,& confequenter acrisconcitatio ad tertium tonum ita fe habc-
bit ad concitationcm acris in fccundo tono, ut 2. ads. id eft,iir^
fubfefqui-altcra proportionc. Non ablimili rationc acr flam con-.^
' citatus ad quartUm tonum dabit diateffaron , ciim confequentia
quadam natural! concitatio aeris in utroquc tono fn(5la, ita fe ha-
bcat, ut3. ad 4. quam proportionem diateffaron conftituit, vidcs
igitur quantopcrenaturaabhorrcata dilfonantijsjUttuba difrumpi
malit , quam illas admittcrc.
Hincj. numcrum veluti inimicum harmonise rcfugiens, 0(5ta-
vam falmquodamfibi amicamrepetit. Vidcs quoque, quod quan-
to tuba altiiis afccndcrit , tanto fcmpcr a pcrfc<5horibus confonan-
tijs
Digitized by Google
TUBOR. TUBARUMq5 ACUSTICARUM FABRIC A 6i
tijs magis rcccdat,& ad pcrfc(5t:i6re<; magisacccdaf, donee tandem
per meros tonos& femitonia incedat : Tuba itaquc Tola ordincm
naturae in numcris & fonis fcquitur , cu jus quidcm rci ratio alia non
cftjnifi ca,quamdixi,rciliect turn inrcnfio flatus Tubicinis,tum con-
citatio acris proportionata ad nuineros naturali ordine fc coni'c-
quentcs.
Ex quibus quoque patct, in fex hifec numcris omnium harmo-
niam rcmm confiftcre , ut fuo loco fufius dicctur. Quod vero tu-
ba in acutiflfimis vocibusper tonos incedat , hoc idco fit, quod ni-
mia flatus intenfio non poiTitnili per minima intervalla augeri. Si
cnim femper per 0(5bvas , Qmntas , Quartas continue augeremr,
tuba naturales fonorum terminos neceflario excederet , quod cum
contra namram fit, tuba paulatimcxmaximisintcrvallis ad mino-
ra & mi norafonos promo vet, propagatquejdonec in termino ana-
tura prxfixo conquicfcat , qui e(l gradus 29. fccundiim quofdam 32.
Vide de hifcc fuiius agentem Mersennum in Itbro de Harmoma
umverfali.
CONSECTARIVM.
hfinc (ecfuitur, idem pra-ftarc tubam in fonomm genefi addi-
tioncquod chorda in fua divifionc 5 Nam quemadmodum chor-
da divila per medium unam dimidij partem ad integram fonare
facit diapafon , ita tuba ad primum tonum addendo fecundum ,
dum acrcmduploconcitatioremconftituit,fimiliterO(fbvam eli-
ciet i iterum quemadmodum per fecundam bilTcdiioncm nafcitur
diapentc 5 ita per additionem 3- vibrationum in tuba emanat dia-
pafon cum diapentc , vcl diapentc fimilitcr. Non fccus de reliquis
difcurrcndum , quas omnia hic brcviter enucleare placuit , ut re-
mm omnium confenfus harmonicus pcnirus innotefcercr. Tubae
du<ftileseademcumtubismilitaribus habcnt, hoc cxcepto , quod
cdudione &: intmfionc , five retroadtionc hypofalpingis omnes or-
dinc toni cxprimi poflint , quod in priori fieri non pofl'e diximus ,
idemquc praeftat prolongatio &: decurtatio hypofalpingis, quod in
fiftulis orificiomm claufula vcl apcrtura. Quae cum omnia clara
ruitjijsncquaquamdiuti'us immorabimur.
CAPUT
4i PHONURGIi^ LIBER I. Sect. IIL
C A P U T IL
EXTE%1MENTA t^CVSTICA
EXPERIMENTUM L
CANALES SIVE STPHONES MIKIFICB
propagant fonunu
^Ucmadmodum lux rccqjtaculis politis inclufa ma-
ximum intenfionis incremcnmm fumit , ita & Tonus
per canalespropagatus j Arbitror cnim, fi toti fphoerac
fonorse cylindrus daretur unius milJiaris capacitate
fphccra: a:c|ualis5 fonum, qui in libcroacre lincam acftionis non ha-
bctniri24. pajfw, in cylindrico illo canali lineam adlionis ultra
millc p^^wpropagaturum. Suffragatur opinioni mcae ipfa cxpc-
• ricntiaj Ajuntcnim Romanorum AqusedudUium Pracfcdti, intra
Aq^dH- Aqu3cdu(5his longiffimo fpacio vocem loqucntium etiam ad quin-
ftus (pc gcntos pedes tanquam pracfentcm , potilTimiim fi canalis fucrit
cies fono- • r • \- • •• i
rasinmag mlignitcrpolitus pctcipi , cxpetientia quoquc docer, ducentomm
ciuTn pro- F^unicanalem in altcmtrocxtrcmo voces etiam fubmiflas reddc-
pagant. re , nequc mimm id cuipiam videri debet 5 cum vox canalibus in-
clufa, dum evadcrc nequit,propagatione in longitudinefadarc-
cuperarc nitamr,quod in Medio liberodifftifadirpcrfionc , difli-
pationeque fpecierum perdiderat 5 in hifce enim angufli js identi-
dem reflcxa multiplicataque ingcns uti incrcmenmm , ita remo-
tiflimos quoque (\ix propagationis terminosacquirir. Veriim hoc
loco omittere nequeo, infignem qua:ftionem necdum adhuca
quoquaiu, quod fciam, dccifam , clique ca , qua: fcquitur. ^
CAPUT IIL
QU^STIO CURIOSA.
VTRVM VOX CANALIBVS ARCTE IN-
clufa, ibidem aliquo tempons Jffacio permaneat.
TmpoOura S~»a^gjf Uemnt nonnulli, inter quos Joan. Baptista Porta, &
cor*ei*' M Cornelius AGRippA,qui hoc non opinati funt tan-
Agrippar. IB tum, fed &alijstanquam infallibilcm vcritatcm pcr-i'
SLSsBS^ fuadere conati funt , In longiflimum canalcm terfum
pohcLuiiquc vocem infururracam,antequani fpccicsfonoraecxeanc
ab
Digitized by Go
TUBOIL TUBARUMqj ACUSTICARUM FABRICA. 63
*
abaltero extreme ar(5ti(fime occlufum, intra didbam canalcmita
perfevcrarc, ut aliquot poftdicbusalterutro extreme apcrto, mox
veluti a captivitate quadam voces folutae auribus fc fiftanr aufcul-
tantis Fuitquehoccommcntum adco plaufibilc, ut multos non
patrocinatorestantum,red& acerrimos defcnfores fui obtinuerit s
Wecherus, Alexius , alijquc remtanquam ccrtiflimam, veriffi-
mamquc &omnisdubitationisexpertcm, multis etiam utilitatem
tarn infignis expcrimenti declarantibus figmentis adjundlis pro
aris & tbcis tueri conati funt. Ita fit , dum Magiftra rerum expe-
riencia inconfulca, cujuslibet phantafticis mentis agitationibus tc-
mere & prarcipitantcr fubfcribimus , hoc pa(flo intollerabiles er-
rores in cathcdris fuccenturiati propagantur 5 fi prius hujusreicx-
perimencum fumpliirciit, autnaturam loni probe habuilTenr per-
fpe<5lani , in tarn turpe placitum nunquam incidilTcnt. Dico igi-
tur , aquam citius cribro hauftum iri , quam vox canalibus inclu-
datur : atque *w»*u4'*. rci hoc conclude argumento.
Vel enim vox per canalem fertur per fpecies reales,vcl intentio-
nales ? ncutrumdicipotcil. Non prius,nam fpecies reales Ton i nihil
aliudfutit, quam continua & fucceffiva aeris vocem vehentis agi-
tatio, quae dum incluHi exitum ab utroque extreme obftru<5tum re-
pcrit , neque reflcdli quoque poflit ob acrem retro relidtum cederc
nefcium , neceflario igitur in memento omnis aeris celTabit agita-
tio, caque celfante metus fimul fonorus. Atque adee idem faceret,
qui fenum intra canalem includerc tentaret, ac is, qui cribro aquam
fe haurire polTc crederet. Sit verbi gratia : canal is 400. peduTru
A B. tantae videlicet longitudinis, quanta fcA^^trifyllabae ferman-
dacfufficit} Infufurranteitaqucqui ftatienem A. occupat voccm
verbi gratia; C^/z/^/^, alter in ftatione B. ad prelatx vecis fignum
datx extremum B. quantocyus claudat, debebit autem obturatio
fieri fpeciebus foni intra canalem adhuc commorantibus, hinc Ion- Expiica-
giffimum requirunt canalem , dicunt igitur hoc pa(fto conclufam memTfaU
vecem permanere pofTe multe tempore , & aperto tandem canali
veluti captivam fe auribus fiftcrcnon fecus ac in Medio libere,tum
^lirc(5la, tum reflexa vox , fine ulla ab efficiente dependentia manerc Rcfutatio.
poteft. O (lolidum machin;imentum non vident hi impofteres
manifeftam opinionis fiiae contradidtionem, fequeremr enim indc
luculentcr vocem cfTc & non efle. Vox enim ell 6c manct , qua m-
diu
Digitized by Gopgle
64
PHONURGIifE LIBER L Sect. III.
diumanct mocus aeris, quo ceflantc & ipfa cdTat, dcpendct cnim
omnis Tonus , ut in Ub. /. •^Cufurgu nofirA dictum eft , efTentialiter
a motu acristanquam vchiculo 5 claufo itaquc utroquc cxtrcmo
A B tubi , vel aer fonorus adhuc movebicur , vcl quiefcct , ccrte
quod movcri non polTit, ficoftendo; Sit vox propagatain C D.
calufo jam ucroque cxtrcmo 5 dico, limul omnem motum cdTatu-
rum, cum nec acr anterior C A, necpoftcrior D B. ccdere uUa
larionc libi polfint , ncque rcfkxio quoquc fieri ulla rationc potcft»
A. C. D. B.
I I Cantarc. |
cum in omni rcflcxionc acr primo commotus ipfa rcflcxione rc-
troagatur, hie autem acr B D. rctroagi nonpolfit ob aeris A C.
antcrioris cederc nescii conftipationem. In momcnto itaquc fi-
mul ac utrumquc cxtrcmum fuerit claufum, totus acr quicrcit,&
cum CO una vocispropagatio. Scd diccnt, mancrc immotas ibi fpe-
cics fonoras. Dato igitur non conceflb, fpecics ibi pcrmancrc, dico
ramcn, quod apcrto oftio B. fpecics quietx cxirc nulla rationc pof-
finr, nullo videlicet, quod eas impcllat, exiftentc, ciim Tonus cflTcn-
tialiter , ut dictum eft , a motu dcpendear, eoque ccffante & ipTc dc-
ftruatur : ncq :c par ratio eft , quod in Medio libero vox pcrmaneat
Tine depcndcntia abcfficicnte, cum in didlo Medio minime quicT-
cat, Ted continuo in motu fit acr Tonorus , uti Echus natura Tatis dc-
clarat. Species igitur Tonorse reales, non pofllint concludi intra
canalem pcrmancnter, ^«Oi/primoerat probandum.
Ncque Tpecics intentionalcs concludi pofluntj cum enim cnti-
Specicsin tatcmhabeantvicinam Tpirituali& incorporese, nulla auoauc ob-
tcntiona- rr rr • r • l o .^^
les foni itacula tanta elle pollunt,qux iplas impediant ,& expcrientia quoci-
qucim"*' ^^i*!"^ <^ocet, Tonum etiamcraftiffimis muris perviumeflcjRidicu-
ium igiair eft , nc dicam ftolidum,Tonum clauftris vcllc compcTcc-
rc,cum is canali incluTus ram facile clauftmm tranTcar,quam facile
fcneftram, aut mumm. Vidcs igitur ex hoc noftro diTcurTu, quam
contra rationem quamquc abTona hujuTmodi impoftorum fint ra-
tiocinia. Aboleatur igitur fiibuloTum,quod cathedras hucuTqu^
obtinuitjde Tonocanalibns includcndo commcntum. Veritatis
iM^^.M.. invcftigatorcs non unicuiquc rci , nifi rationistrutina priiis
optimc
Digitized by Google
TUBOR. TUBARUMqj ACUSTICARUM FABRICA 6$
optime pondcratac fidcm habere difcant : fed his ita cxpofitis , jam
ad propoficum noftrum revcrtamur. Sit staquc^
EXPERIMENTUM II.
vox TER. 1RABES OBLONG AS oMIRlFJCE
propagatur.
ESt & hocadmirabile jCtfi vulgarc prope expcrlmcntum pro-
Dagationis foni in trabibus oblongis, atquc hoc padtoperagi-
cur , fit trabs A B. duccntorum pedum , dico in altcmtro A
vel B. nullum cam cxiguum ftrepimm fieri poflc, qui non in ^
altemtro extrcmo veluti prxfens pcrcipiatur. Cujus rei caufa
quxritur j vocem cnim {pacio 200. pedum impcrccptibilem,
interjc(5ta trabe jam percipi paradoxum multis videmr , fed
qui ea, quae dc natiira (bni in primo (:JhCufurgU no/lrx Itbro di-
ximus,probe intcllcxcrit,hic quoquc nullamdifficultatcmre-
perict. Ad cflPe(5him tamcn hujus cxperimenti exa(5tiks dc-
clarandum duo notanda fiant , prirnb caufa efficiens foni ,
quem nihil aliud c(fc diximus , quam tremorcm qucmdam
coUiforum corporum 5 fecundb obje(5tum foni materiaic, qui
eft aer. Cum igimr trabs 1 ignca fit vchemcnter porofa , aptif-
fima quoquc ad foni propagationem erit&: tremorismaximc
fufccptiva , unde ftridorcm vcl exigua fi:i(5tionc digiti in uno
extrcmo B. cxcitato auris in A. conllituta facile pcrcipiet,cum
trabs pcrmotum unius corporis fonori tota ad ftridorcm ex-
citatum ccnfeatur trcmere, & confequentcr fpecics fonoras,
partim aeriintcrno, partim cxtcrno ambienti trcmulo com-
municct , continuatum vcro tremorcm aeris vocis vchiculi
in extrcmo A. auris ut percipiatnccelfceft, Cujus rci verita-
tem experimcnta ipfa teftanwr , fi cnim fiat continua trabis
alicubi dilfolutio , aut fi cam fafcia ftringas, aut in altero ex-
trcmo tabulam appliccs, nihil prorfus jam percipics,cum trc- g
mor fonoms jam difcontinuus ad acrem pertingcrc minime
polfit , non fccus ac campana fiiniculo ligata , ob trcmoris defi
tionem fono debito privatur.
Quarnatn
caul'a fit ,
tor in ex-
trcmo tra-
bis alicu-
jusoblon-
gar Oridor
excicatus»
in altero
extrcmo
tarn facile
pcrcipia-
tur.
I
COROL-
Digitized by
PHONURGIiE LIBER I. Sect. III.
CO R OLL A RI VM.
Atquc hincfatet cur expcrimcntum minus fucccdat , fi tota
trabs tcrrae incumbat, aut muro inclufafit, a terra cnim &: muro
ambience , nc tremat , impcdicur , cxpcrimenmm itaquc optimc
fuccedct in trabe duobus fulcris Icvicer impo(ita,&: adhuc melius, (i
in libcro acre pendula eflc poflct. Utmm autem fimilcm in trabi-
bus acneis metallicisque fucceirumfortiaturjnccdum compcrtum
eft 5 Egonon dubito, in omni corporc fonoro etiam vitreo idem
contingere, quanto cnim funt magis tremula , polita, terfa,porora-
que corpora , tanto meliorem cffc^m fortientur j cum totahujus
cxperimenti ratio ut diximus a tremore corporis longi dependeat,
fonusenim melius fecundum corpus longum quam latum propa-
gari , chordae teftantur , hinc muri cralTiores , quia commode trc-
mcre non polTunt, dido cfFedhi carcnc.
EXPERIMENTUM IIL
VOXTER 7VB0S CIRCVLARES tMELlVS TRO-
fagaturyVehementtHfquemtendttHr , quam fer reHos.
EXperientia quotidiana docct , fonum vehcmcntius in mbo
contorto quam re(5to intcndi , monftrant id imprimis tubac,
monftrat cornu Alexandri ^Cagni, quo integrum excrci-
tum cogcrc folebat, in circulum contonum, ut in Htjioriafono-
rum prodtgioforum didtum eft. Quaeritur autem hujus rei caufa.
J^otandum tgitur , quod ficut multiplicatio luminis &: caloris fit
multiplici lucis reflexione, ut in ^Arte magna Lucis ^ VmhrA
docuimus , ita vehementia foni fit multiplici foni in concavo cir-
culari reflexione 5 Nam tubo rc(5to loni tantummodo coar<5tati
& in unum coUedi propagatio fit , in circulari veronon tantum
colJigitur , fed & ex infinita quadam linearum fonorarum refle-
xione plurimum augetur & intcndiair.
Sit tubus A V. in arcum conducftus , dico in eo magis intendi
fonum, quam in redto f ubo j quoniam cnim prater foni colle<5tio-
nem multiplex ejufdem rcflexiofit, inde vehemens quoqucinten-
fionalcitur, ita vidcs radium fonorum ex A in B. ex B. in C. fie
hinc in D. cx D. in E. &: lie in alia fie alia pundta refled:i multi-
plici-
Digitized by Cookie
TUBOR. TUBARUMqj ACUSTICARUM FABRICA. 67
plicitcrque intcndi 5 ita oppofitus radius X. in Y. & hincin Z. &
Z. in ot. &: hinc in P. rcflcxusaliamrcflexionisfcncmhaba,cum
vcro infinite \mcx fonorae ds tubi A X. ingrcdlantur , finguk
fuas in rcfleaendo leges fcrvabunt, undecum infinitafitlincarum
fonorarum coaccrvatio, cx earum reflexiortc ncceflario polypho-
nifmus nafcerur, tanto intcnfior, quanto Tonus verfus V. fucrit
conftipatior J & eContra infonans tubunl A X V. per orificium
V. tanto rcmofiusaudictur, quanto Tonus cx rcflcxionum multi-
tudinc Vehementior. Quod in redlo tubo minimc contingit, in
hoc enim foni tantum ut didum eft colkai & coarOati fine tanta
reflexionc fit propagatio.
COROLLARtVMi
titncpatet, qUod Tubus Conicas plus voccm intendit, quart!
Tubus cylindraceus , ille enim refledtendis fpccicbus fonoris hoc
aptior eft j Undefiutrumquctam Comcum quam Cylindraccum canalis
in circulum contorqueas * Conicus in circulum contortus plus
plus inten<
potcrit ,qium Cylindraceus in circulum contortus 5 namConi- ^^^^^^^^^
CO circulari ex amplo in angiiftum cocuntc, fpccics fonorac coar- hndra-
aatx conftipatx-que vehcmcnter intcndcntur, non (ecus ac vcntus
locis anguftis conftridus majorcm vim obtmct. hi Cy hndracco
\t Vcro
Digitized by GoO'
68 THONURGIJE LIBER 1. Sect. III.
vcro circular! arqualis ubique foni eft conftipatio. Hinc cornu
Alexandri A/iif^w/ itaconftrudiim erat, ut cx angufto in amplum
dilatarccur. Verum dc hoc vide Jequentia,
EXPERIMENTUM IV.
SONVS SECVNDVM SVPERFICIES CIRCVLARES
• fropagatus , tngentem vim acquirtt.
Xpericntia multotics mc docuit in divcrfis fabricis , fonum
fccundum circularcs fuperficics propagarum intenfidinium
dTe. Eft Heidelbergje in (jermama turris quacdam prac-
grandis rotunda , co artificio conftrudta , ut duo diametral iter
oppofiti quodlibct ctiam fubmiirilfimis vocibus loquantutj Au-
dio fimilcm Aulam cfTc in Palatio T>ucu MAntuani j In arcubus
quoquemagnorumpontium idem cxpertus fum. In cupula quo-
que S. Petri liic RoMiE cxpcrimcntum hujus rci infigni fucccllu
fumpfi 5 Eft in interiori cupula coronis tantx amplitudinis , ut
curms commode incedere ibidem fine pcriculo pollit. In hujus
ambientis coronidis oppofitis diametri locis fpacio centum fere
pedum Geometricomm duo oppofiti libi mutuo loqucntur voci-
bus ctiam fubmiflillimis , non obftajite hominum Muficorurnqj
obftrepcntium tumultu. In rcliquis verb muripundtis nihil pcr-
cipitur , idem in omnibus circularibus fabricis fieri nullum du-
bium eft , cujus rei caufam ut aperiamus , fciendum eft fonum
prae luce hoc liabere particulate , ut juxta aeris motum propagc-
tur, fi itaque aeris moms fit in redum , fonus quoque propaga-
bitur in redum , fi in circularc , fonus quoque fecundum circu-
lare propagabitur, & (ic de cxtcris fuperficiebus diccndum. Pra:-
Sonusper terea cum in circular! fuperficie fonus fphocricediftiiliismcditcmr
circubrcs lUgam , ncc mutis impcdienribus locum mgiendi inveniat , juxta
cftmaxi- ^"PCJ^ciem circularcm conftridtus in diametral! tandem oppofi-
nicpercc- tionc occuttcns acr! vocal! ex altera muri pane codcm temporis
ptibiiis. j jjyj, pcrtingcnt! , vchcmenter intenditur 5 atque ex hu-
jufmodi conjunclione fpecicrumque confluxu magna ilia delatac
vocis intcnHo nafcitur, & hinc fit, ut non alibi nili in oppofitis
locis contingat hie Phonifmus. Verum banc rem penitius dc-
monltrandam duximus.
Sit
Digitized by
TUBOR. TUBARUMqi ACUSTICARUM FABRICA. 69
Sit Coronis A B. Circularis, Sc 'm co duo diamctralitcr oppo-
fita loca A C. dico confiftcntem in A. & quarlibct verba quan-
tumvis fubmifsc fubmur-
murantcm , a confiftcnce
in C. oppofito tantiim lo-
co & nullo alio , pcrcc-
ptum iri. Ciim cnim vox
circulariter juxta didta pro- ^
pagetur , in ditfulionc vero
llu in oppofitas a parte A.
partes fcratur motu acqua-
li , xquali nccefTario tem-
pore utrumquc femicircu-
lum A B C & C D A.
conficiet in A & C. ergo codcm momcnro pertingct , & cum
phonifmorum ibidem fiat unio , nccefTario vox vehementcr in-
tcn{a,qux prius imperceptibilis erat, in dicfto pun(5to mox fcnfui Cc
fiftere incipict. In nullo igitur pund:o circuitus praeterquam in
B & C. vocempcrceptibilcm,itaprobo. Conflituatur Auris in B.
& in A. confiftcns vocem fubmurmuret , dico in B. nihil pcrce-
1 ptum
Digitized by GoQQie
70 PHONURGIJE LIBER I. Sect. IIL j,
ptum iri j Cum enim A C ambitus , parti A D B C. pars in.T-
qualis fit, illudque breviflimum , ha:c longilfima , fict ut vox cx
A. in C. delara nimis cito avolct , vox vero cx A per D, & B in
C. delata, nimis tarde vcniatj hinc fit> ut vocum phonilmorum-
cjue ibidem unio peragi ncqucat , & confcquenter nihil ibidem
pcrccptibilcj cum igitur omncs arcus hoc pa(5to accepti inacqua-
Icsfint, & ina:quah tempore a voce pcragantur, in nullo quoquc
vocis intenfio contingcre potcft, pra^terquam in oppofitis punctis
A C B. ubi acqualitati hnearum a-qui - diuturnus motus perfedtc
corrcfpondcbit.
COROLLARIVM I.
Hinc fequitur primb Forniccm fpharicam cujufmodi tholus
alicujus choriautcupulx efTe polTct, huic negotio aptiflimam. Sic
hemifphcerium fphocricum A B C D. five coronis, fint duo dia-
metraliter oppofita loca A B. dico voces in A. ctiam fijbmifsc
prolatas, in B. pcrceptum iri 5 ciim enim omnes hnex cx A. in
C. fcmicircuh fint , juxta prxcedcntia vox per innumcros femi-
circulos delata tandem in C. omnibus fcmicirculis tanquam in
polo unitis vchementcr intcndctur.
COLLORARIVM II.
Hinc fequitur fecundo , hanc intcnfionem phonifiiiomm in op-
pofitis alicujus hcmicycli tholi , five cupulas hemifphaTica: planif-
fimx politiffimacque pundtis duplo majorcm fiiturum , cum om-
ncs lincx fonorx in toto lisemifphaTio aquali tempore in C. con-
vcniant.
*
COLLORARIVM III.
Hinc tertio patet, in fphocrx alicujus, cujus diameter 90. feJutn
Gcomctricomm , oppofitis polis, hoc phonifinorum augmentum
prorfiis prodigiofum fore , cum totius fphoericic (upcrficiei lineal
femicircularcs aequali prorfus tempore in oppofito polo con-
fluant.
^^i^
.A n/ 'j^
EXPERL
•I
Digitized by Go
TUBOR. TUBARUMqi ACUSTICARUM FABRICA. 71
EXPERIMENTUM V.
Vox IN COHLEIS.SIVETVBO CONIC 0 SECVN^
dum lineam helicem fi'uejj?tralem contorto^ uti omnium corpo-
rutn apt J mo, tta maxmas quocjut vtres ohtmet.
OBfcrvatione flinc dignilllmum 6c hoc cxpcrimcntum eft,
fonum intra Tubumconicum fpiralitcr contorrum, cujuf-
modi cochleae funt , pra: omnibus ahis hucufque di<5tis cor-
poribus mirum in modum augeri, nequeunquam idcredidiftcm,
nifi cxperientia me farpc fxpiuji hujus certiorem fcciflct : nihil in
hoc gcncrc mirabilius vidi Antro Dionysii Tyranm in formam
interioris auriculx conftrudto, SYRACUiisin .J/V///^ adhuc fupcrfti-
te , cujus dcfcriptioncm vide in Utjioria prodtgwforum fonorum^.
Ccrte naturam fapicntilTlmam prx omnibus figuris in arcliirc-
^tanda aurc hunc cochlcatum tubum cicgiftc lib. i.^^ufurgU cap.
de (tAnatomia aurmm omnis generis antmaiium oftcndimus , &
quanto qua:dam animalia pcrfcdtioris Ricrint auditus,tant6}XTfc-
(ftiorcm cochlcam patcntioremquc iis attribuit,ut inauribuspor-
comm, leporum, murium, canum , afinomm , potiffimum cluccti
In quorum aurium fabrica natura tubos pcrfcdtillimc hchces con-
ilituit3 quadecaufa, quove naturae confilio? dcclarandum opcrx
prctium duximus. Cur igitur prx omnibus aHis cochleatus tubus
maximc (bnum intcndat, banc caufam aftigno , qu6d,qua:cunquc
<lc tubis conicis, & cyhndricis five rcd:is, five tortis dicla funtjliuic
cochlcato cono pcrfcduflime compctiint. Nam non tant'um pcr-
fc(5te fpecies fonoras colHgit , atque muItipHciter rcfledtit, fed &c in
omncm partem rcflc<5tit retro, ante, reflexione ut plurimum or-
tliopliona , & cum hehcis meatus tant'um fubtiU diaphragmate
diftinguatur , impingendo in latera , non tantum refle(5tendo aug-
jiuiuat fonum, fed 6c penetrando in altcro phonifmos mirifice in-
tcndit. Veriim ut hdc mehus inteUigantur.
.J Sit tubus conicus in helicem cochleatam contortus A M QC.
dico in eo vocem prx reliquis omnibus corporibus concavis
maxime intendi 5 Sit vocalc in A. ex quo vox propagetur in-
tra concavitatem tubi , & quoniam irrcgulari curvitate penetra-
lia tubi difpofita funt, fit,ut perpcaio ftellataquxdam rcHexio nal-
catur , qux , quanto plus intro penetrabit, tanto fempcr acutius 6c
acutius
Digitized by Gojlgle
72
PHONURGI.^ LIBER 1. Sect. III.
acutiusreflc(5tct, donee tandem in rcflexioncorthophonainrenfif-
fimumfonumefficiacitavidcs A. vcxcm incidcntcm in E. indc
rcflcdtiinF. Schincin G. & H. & I. &:K. & L. quxlinca,cum
ortliophonafit , in fc
rcflexa fonumvchc-
j mcntcr inrendct, pa-
ri pado A. linca vo-
calis incidens in M.
inde rcflc(5lcrurinN
O P rcliqua
punctallcIlatim,do-
ncc in R S. ortho-
phona intcndllimQ
fonum itcrum pa-
riat 5 Cum vcro ex
piin(5to A. infinitst
linca: duci poffint,
fingulac in divcrfa
interioris fupcrficiei
piin(5ba illifa, inde Temper acuti'us dc acutius refled:ent, donee in ali-
qua orthophona quiefcant. Vemm cum phonicum pundiim A.
jMathematicum non fit, fed Phyficum latitudine fuafcnfibili prae-
dirum,ex V& X. procedentes fonorum linear, fimiles rcflexio-
nis leges fervabunt 5 hinc fit , ut infinitac lincx fcmper acutius &
acutiiis reflexa:, ubique aliquem orthophonifmum relinquantcx
quibus tandem veliemens illafoni intenfionafcitur, quaminhu-
jufmodi mbis miramur, & in nullo alio tubo fit j Cum prjcterea tu-
bus Temper decreTcat ex amplo in anguftum prarter ortliophoniT-
mos inter gurguftia ilia tubi conftimtioToni intenfionem mimm
in modum augebit,qui circa orificium C. tandem erit intcnfiffi-
musj propagatus veto ca lege Tonus, qua intus remeavit , extra*
phoniTmis infinitis au(5his propagabitur. Vides igitur ex hilbe lu-
culenter cauTam, cur in hujuTmodi tubis , tanta fnt vocis intcnTio.
Vemm de hiTce in Tequenti dill:in(5tionc dc inftrumcntis acullicis
fuTior dabitur diccndi materia.
COROL-
Digitized by Google
4
DE FABRICIS IN USUM PRINCIPUM. n
COROLLARIVM.
Ex his patet, cur natura fagax animalia, quae magna vi acuftica
pollent,organocochlcatoinftmxcrit5cft cnim hoc turn rcfleden-
disfpccicbus fonoris, mm iifdcmaugcndismultiplicandifqucap-
tillimum.
^ SECTIO IV.
DE FABRICIS IN USIIM RECREATIO-
nemquc Principum,queisfccret6 Confiliafuafibi in-
viccm communicarc poffint, conftitucndis.
C A P U T L
T>E ECH^IS SIVE THONISMIS THEATRl
Corinthiaci a Vttrwvio defcriptu,
PR^LUSIO I
Qjlpmodo fonarent ^ cfua rat tone incitarentur Ech/ea
vaja in Theatro Corinthio.
, AGNA hoc loco dc incitandis vafis controvcrfia eft,
dum multi capcrc non pofTunt , quomodo hacc har-
monica vafa fonitum cdidcrint. Quidam putanr,
vafa mallcolos habuiffc fihs aut fiinicuhsfcrrcisaf-
fixos,qui ad comm attra(5him campanis alHfi fonue-
rint , non fecus uti in modernis Campanariis organis fieri (olct , ita
Casar Casarianus in Commentartu fuUin Vttmvium. Nonnul-
li fola acris ex voce comacdorum agitati ilHfione, & impetuvafa
fonuilTe arbitrantur. Vcrumtamcn hoc fubfiftcrc non potcft, ciim
nulla voxtantafit, quae ad campanam aliquam incitandam fufh-
ciat j & patet in noftris campanis , quse , fi fola agitationc acris fo-
nare poiTcnt , dicerem profedoeaspcrpetuum fonitum effcduras,
cum acri pcrpetuo cxpofitac fint , & in alco uc plurimiim loco ubi
K ventus
Digitize le
74 PHONURGIiE LIBER I. Sect. IV.
V?rj7Xr«fri Vttrutnani
Experi-
mentum
foni E-
chjtorum
vcntusmultum dominatur, nequctamcncxpcricntiaulla docuit,
vcntum edarn quantumvis impetfiofum hujufmodi fonum un-
quam caulafTc. Imo ut aliquam hujus rci expcricntiam rumcrcnti-
campanasvitrcasconflari curavi,calquc ^/>r«w«^mcthodolo-
cisconcavis fituata lludiosc difpofui , voces fccundum omnes in-
tenfionisgradusadhibui,ncquetamen quicquam foni pcrccptum
fiiit, fed tinnitus tantum,qualisinputcis & locis concavis fcntiri
folct. Volunt tamcn pleriquc concavas illas cellas & vafa rantiim
fuiflc adiiibita ad magnam rcfonantiani theatre conciliandam.
Quodnonncgoj fed quid tain ingcniosa invafisjuxtaconfonan-
tias harmonicas proportionandis induftria fine eorundcm atta(5bj
immcdiatocontidcrmt,non video. Ad quern fincm tarn ftudiofa
&: fubtiJisfccujidum triplex Muficx genus diatonicum , chronia-
ticum cnarmoniciim vaforum diftributio ordinata fuerit.difpicc-
reminxme valeo,ciim fine fymphonia aduah hare omnia inutiHa
fiicriot & nulliiis ufus. Vel igitur diccndum eft tantiim ad voces
comardoium augendas fuiflc inftitutas , vel ahum ahquem ufum
Jiabuiftlsfedvcrilimilc non cft,Echxa cum tanto harmonico arti-
ficioob lolam majorem vocisrefonantiam compadn ftiiffe, ncquc
ctiamdicipotcft, utpaulo ante probatum fuit, vocefola fivcilhj
fionc acris m ca facta, m harmonicam fymphpniam fuilfc incitata.
lUiUji A Undc
Digitized by Google
DE FABRICIS IN USUM PRINCIPUM. 75
UndcBoNAVENTURA Cavallerius in Opufculo de SpeculoVftorioy
putatccllas hafcc V itruvianasyun & Echxa partim parabolicx par-
tim liypcrbolicxfigura; fuilfcin quibus vox ingrdfa ajlifaquc in-
finita quadani radiomm multiplicationeaugcbatur j & ut hoc pro-
ber, mulro aliam adducit hujus thcatri fabricam, quam a Vitruvio Quo'""'
dcfcriptam Icgimus, a loco cnim vocis ufque ad ccllas fornices pa- vafa^'in *
rabolicos fingit , in quibus veluti a centro parabolicorum forni- ■
cum vox dimiiaoc in infinitum multiplicata mirificum cfFcdum tarcmur.
pra:ftabat,tum in intcnfione vocis,rum in concitandis Eclms : Ve-
rum ciim,ut dixi, lioc padio is novum thcatmm fingat,dc quo nihil
apud ViTRuviuM fimilclegatur, Architcdis non ufque adco fatif-
fccilTe videtur, cum abllrahcndo a tcxtu Vitruvii unufquifque no-
vas fiibricas Echxas facile comminifci poflic Quaeritur igirur,
quomodo haec thcatra tantam habcrcnt refonantiam, &c quomodo
difpofica fiicrint vafa ad cam luculcntum cffedhim , quern Hiftoh-
ci rcfemnt, cdcndum ? Notandum igitur , dupliccm hamionicum
fonum conlidcrari polTe in hujufmodi Echacis, primus ficbatpcr
tinnitum qucmdam, five bombum harmonicum , dum voces cx-
ternx ccllulas fubcuntcs <k varia agitationc illifae tandem multi-
plicato fono &c veluti impcm quodam fad:o, in Echaea vafa cum
tinnitum, quem vaforum tremor exhibcbat, reddidcrunt, alter elfc
poterat per malleolos funiculis attradatos , atque inEchara illifas
conftitutus 5 priorisufus videtur fui(fc,ut voxcomardorumincon-
cavitatcs illas reccpta ibidcmque multiplicata majorcm refonan-
tiam acquirerct , uti didum eft, 6c omnes mccum confentiunt in
ViTRUViUM commcntatores j qui quidcm nihil aliud crat , quam
tinnims c^uidam fymphoniacus , ex tremore Echaeorum varic
harmonica proportione diftributorum caufatus j alter ufus fuilTc
poaiit in pra:ludiis aut intermcdiis. Nam ut Auditores excitarent,
& expc<5btionem rcrum fccoituraiiim acuerent,antequam pcrfonac
theatmm ingredcrenmr , Echxa fonita ftiilfcj fed fonare nonpo-
terant,nifi filis ferreis,malleis fuis inftrudis per omnes ccllas dc-
dudis. Hoc enim filo per omnes ccllas lingulari indruftria tra-
dudo unufquifpiam huic negocio fpecialiter dcputatus , omnia
vafa in harmoniam pcrfediflimam incitavit , Quae vafa in ccllis
vchementem fonitum cxcitabant, longe lateque perccptibilcm,&
tanto majoris admirationis , quanto machinatio mufurgiaca erac
K 2 occul-
Digitized bv Gprqle
76 PHONURGI^ LIBER I. Sect. IV.
occultiorj Atquchunc ufumfuiflcprafcipuumipfc Vitruvius in-
finuat hifcc verbis : Excttavtt audam clarttatem ^ concentu con-
'vementemfthtconfonantiam. Conccntus igiturfuitvaforumjuxta
confonantias muficas concinnatorum , at fimilcm vchemcntem
concentum folius vocis illifionc fieri non poflc , fupra di^him eft,
didtaitaquc rationc per funiculos occultos inharmoniamexcitata
fonuerc , quod & fubolfecit CiESAR C^esarianus fupracitatus. Et
nifi hac ratione contigerit , non video , qufs ullus alius modus effe
potucric , quo in confonantiam incitata fucrint. Hoc cnim codcm
anificio PLiNiotefte,tonirruaaliaquc murmuracxhibcbant. Quod
vcro ViTRUvius dc didtis funiculis& mallcolis nihil apcrtcdicatj
hoc idco fadhim eft , quod fimilethcatrum ipfc nunquam vidcrit,
fed a GrjEcis relatione tantum accepcrit : Unde AR!SToxENUM,quem
hujufmodi theatri Authorem extitilTc verifimilccft , frequenter al-
legat, mulica ejufdcm prarcepta fcquitur ipfc dubius j neque aliud
hujufmodi theatrum in Graccia aut Rom^e fuilfe prxter illud Corin*
th/acum^cx quoPERiCLEM,teftceodem VirRuvio,Echa:aablata ad
xdcs Fortune KoMx. fufpendifle legimusj Etcertcvidetur ipfe Vi-
truvius aliquam circa hujus theatri conftru(5t:ionem obje<5tioncm
habuilfc a pcritioribus fui temporis Architcd:is, quam ipfepropo-
nere & unafolverc hifce verbis contendit.
Dicetforfanaliquisjmultathcatra Roma quotannis fadfci cfTc,
ncc ullam rationem harum rerum in his fuiflc : fed erravit in co>
quod omnia publicaligneatheatra tabulationes habeantcomplu-
res, quas neceffc eft fonarc. Hoc vero licet animadverterc ctiam
Cythara'dis , qui fupcriori tono ciim volunt canere , advertunt fc
ad fcenac valvas,& ita recipiunt ab eamm auxilio confonantiam
vocis. Cum autcm ex folidis rebus theatra conftituuntur , id eft,
cx ftm(5tura Cacmcntorum, lapide, marmore,quac fonarc non pof-
funt, tunc ex his hac ratione funt cxplicandaj Sin autem quxri-
tur,in quo theatro ca fint fa(5la RoMiB ? non poffumus oftenderc, fed
in Italiae Rcgionibus&: pluribus GraecommCivitatibus. Etiamqj
Authorem habemus L. Mummium , qui diruto theatro Conn*
thtorumc]\is acnea Romam deportavit» &c de manubiis ad a^dem
Lun* dcdicavit. Multi ctiam folertes Archite(5ti propter inopiarrt
fidlilibus doliis ita fonantibus elcdtis hac ratiocinacionc compo^
fitis perfcccrunc utiliirimos cflfe<5his. -J
Ec
Digitized by Google
DE FABRICIS IN USUM PRINCIPUM. 77
"*'Et mtanrum qiiidem placuit ihvchtio hujus theatri Vitruvio,
ut ejus causa torius Mulica: thcoricae fiindamenta pracmifcrit,
quamvis &c ipfe in multis dubius difficultares occiirrcntes non
prarvidcrit 5 Si cnim pcrfcdVam Mufica: fcicntiam habuiflct , nun-
quam in minoris theatri Echaeis dcfcribcndis ufus fiiilTa Enarmo-
nico genere , cum hoc ad conccntum cxhibendum propter variac
miftura; fonos in sercis vafis intravcnicntcs inutile fit , ut ftpttmo
Itbro cSyVtifurgU noJlrA fuse probavimus : neque fieri potuerit,ut
senea ilia vafa tamexadtc flifa fijerinr,ut diercs& dicfes in minu-
tillima intcrvalla diftinc^c exhibcrcnt , Diatonicum igitur genus
huicnegotio aptillimumadhiberedebebat confulti'usj cum enim
DiatelTaron & Diapcnte adhibeat in Enarmonico genere , quid a-
liud nifi diatonicum dcfcribit ?
Unde patct , quam multa etiam in maximorum Authorum mo-
numentis latcant erronea , quas fi intime difcutcrcntur , vcl in ipfis
folibus dcformes maculae detegcrentur. Unde coll igOjVerifimi-
Ic effc, ViFRuviUM hujufmodi theatri fabricam ex aliquo manufcri-
pto Aristoxeni fimplicitcr dcfcriptam pofteris exhibuiflc 5 Cimi
multa in dicffca trium generum dcfcriptione occurrant, qua; cum
regulis mulicis convenirc non poflunt.
Scd audio nonnullos obmurmurantes , multa lubuiflc Graccos
.admiranda, quorum ratio polleros fiigerit,&: e talibus unum fuifTc
^heatram VttrHvianum^ m quo & Echaca tali induftria & anc
quadam incomprehenfibili ita fuerint adaptata , ut fola voce exci-
tata fuerint. Verbm cum hujufmodi res omni cxperientiac rc-
pugnet , dc ca quoque nuUus Tapiens difceptarc debet , nifi forte
nobis perfuaferint aliquam occultam intelligcntiamad vocis foni-
tum ea concitalTe , quod ridiculum, ne dicam, ftultum cffct affe-
i;crc. Eft enim proprium hujufmodi rerum Gra^canicarum admi-
ratoribus , fomnia fibi fingcrc , &: qua:libet ad placita fua ftabi-
licnda , etiam a ratione & cxpcrientia diifona excogitate 5 Non ta-
mcn negavcrim , uti &: fupradi(5him cft,tinnitum aliqucm {)'m-
phoniacum ex recitatione comaedorum fuilTc pcrceptum , qucm-
admodum&: experientia fupra nos docuit. Scdeum nequaquam
fufficientcm fuilTe ad intentum ab antiquis finem obtincndum.
Nonnulli advertentes in HyppodromtRomam7id\\\xc(\x\iCX^\i\s\c-
ftigiis , nefcio qux tcftacea vafa vifccribus murorum inferta , in
earn
n PHONURGIi^ LIBER I. Sect. IV.
cam devcncrefentcntiam : Hujufmodi vafanonalia de causa ibi-
dem dilpofira fuilTc, nifi ad refonantiam theatri augmcntandam,
Vcrum vchcmcntcr hallucinantur, ciim di(fhis Hyppodromw nec
formam theatri , multo minus ob currcntium cquorum , homi-
numquc tumultuantium ftrepitum, rcfonantia indigucrit. Dico
itaque,teftacea ilia vafa ad pondus murorum rublevandum,qucm-
admodum &: hodiemo die in fornicibus tophaccis pondcrc fub-
Icvandis adhuc fieri videmus jinferta fuiflc 5 Atquc hxc funt , quae
dc thcatro ViTRuvii dicenda nobis occurrcrunt, fed jamcalamum
ad alia* convcrtamus.
C A P U T IL
T>E MIT^/FJCA ECJFfO FILL^ SIMO-
mttA n^lediolani.
UNO circitcr milliari Mediolano extra portam , qua: Hortu^
Unorum dicitur , diflita eft Villa ilia cclcberrima , vulgo
StmonettA, aComitibus hujus nominis, qui cam pollidcnt,
ita nuncupata. In hac Villa fabricam olim crexit Ferdin/ndus
GoNZAGA,Gubernator«^rir^/oA</7r^f/?/ , non tarn Architcdtonica
JSymmctria , quam Echo mirifica cumprimis nobilcm j in hujus
febrica- fuprcma contignationc fcncftra quardam patct , ut pauIo
poftexplicabifur ,inqua vocem prolatam vigcficsquarcr, & pro
inrenfionc vocis fonitusque amplius,im6 in infinitum quafi mul-
tiplicari ajunt. Hoc cum a compluribus fide dignis Patribiis ac-
ccpilFcm, magnum me caufam tam multiplicis rcflcxionis inda-
gandi invafit dcfiderium. Totius igitur fobricse fitiisquc loci ,
quam exa(5lifl[ime delincandi curam dcdi P. Mattheo Storr So-
ctetatis nofirx Saccrdoti, Viro fide dignilfimo, 6c non minus va-
ria eruditione, quam germano candorc cumprimis infigni , qui
& totius fabrica: ftru(5turam minutim dimcnfus , cam unacum
fchoenograhia ejufdcm , aliisque circumftantiis Echum conccr-
nentibus propcdicm ad mc mifit. Ut itaquc conftct , quarnam
fit tam portentoiac Echus caufa, fabrica: dimenfioncm primo (c-
cundum panes cxplicatam ob oculos Lcdloris ponamus.
• -1' Totius
DE FABRICIS IN UNUM PRINCIPUM. 79
Totius fabricae altitudo, ut ty^figura pracfenti patecduas Iiabet
contignacioncs ambulacro diremptas. Inferior peridyliis fuperbic
aiiibulacro fub(l:ru<5tis. K. Arcaftratalapidibus. Superior contig-
natio trcs partes obtinet confiderationecumprimisdignas, prima
eft interior & principalis Palarii pars F L X M. deindc duo late-
ralia & parallela xdificia XMVN. & GFHL. quorum di-
menlioncs lix funt 5 latitude F X. five L M. eft ei.pajfuHTTu
(iMedtolanenfium &: quatuor unciarum j & ut exadtius in hoc ne-
gotio proccdamus , mfigura quartam panem pafTus, five ulnx Me-
diolanenfis apponcndam &: litteris C Z. indicandam duximus.
Altimdo F L. vel X M. 16. p^Jfuum eft & 4. unc. longitude M
N. vcl H L. 33. pajfuum &: 3. unc. Latitude ambulacri H L. 8.
fdjf. 6. unc. Feneilra, ex qua Echo rollicitatur,unica eft in medio
cx fuprcmo loco parietis X V M N. fignata litteris R S. Atquc
haec quoad dimenfionem fufficiant. Itaque feneftra illa R S. lo-
cus unicus & folus eft ad audiendam Echo^ nam alibi non refonar.
Multomm vero teftimonio acccpi,vocem indc emiftlim vigclies
quater, imotrigcfics&libs pro majori vel minori vocis con-
tcntione redditam. Imo exiftimcnon eftc rcflexionis vocis cer-
ium &: detcrminatum numcrum , led in infinitum earn multipli-
cari
Villa Si-
moncttar*
propc Mc-
diolanum
dcfcri-
ptio.
80
PHONURGIit LIBER I. Sect. IV/I
cari pofTcidcmque accidetcquod in chordae vibrationibus, qua-
rum i(5his in principio fat luculentcr apparent , in fine tanicn ob
fimimani celeritatcm difparcnt , fonusquc paulatim emoritur. In
fpeculorum quoque rcflcxionc idem apparct. Quxritur igitur
hujus Echus caiifa ? Rclpondco, caufam cllc duomm ardificiorum
parallelum fub proponionata diftantia fitum obtincntium pofi-
tioncm. Prseterca cum didi parietes fummam aequalitatem &:
planitiem omnis fcabritiei expcrtcm habcant, vox facillimo nc-
gotio rcflc(5titur. Vcrum rem ita demonllro.
Sint in figura hie pofita muri A C. & B D. paralleli 6c pla-
nifllmi diftantiam vocis bifyllabx rcddendae proportionatam ha-
bcntcs 5 dico cx feneftra E. vocem cmilVani liEpiflimc neccfla-
rio rcddij phonil'mus enini jiixta fropofitionem i. SchometriA ex
E in I. propagatus ibidem
per candcm viam rcvcrri-
turin E. cx E itcrum in
I. & ex I. dcnuo in E. &:
fic alternis repcrcuffionibus
infinitis , donee vox nimia
E percuffione debihtata tan-
dem deficiat. Non fccus
ac pila , qux inter duos pa-
rietes ardtos alternatim vc-
hementer impa<5b,poft qui-
nas aut fenas rcperaiffiones
tandem impctu ccflante de-
ficit. Atque hujus rei nullam aham caufam, nifi quam diximus,
cfTc, certum eft , quia cum juxta propofitionem i. Echometru an-
gulus incidentix fit arquaHs reflexionis anguJo , Echo nulla ratio-
re fieri poteft, nifi per phonifmum ilium normalem I E. Cylin-
draceum, inter duos parallelos pariaes fundatum. Si enim aliac
muri partes v. g. A & C. vocem refledercnt anguli E A I. fic
ICE. necelfario effent redi , fed juxta 15. //A i. funt acuti vo^
ccmquc in alias partes v. g. per K &: N. propagarent. Ex L
itaquc &: nullo alio loco reflexio vocis tam multiplex contingit,'
tametfi concavitates fubftrudionum uti & Area K. & paries in-*
tcrmedius ad vocem rcflexam augmentandam 6c ad clariorem
fonum
Digitized by
DE FABRICIS IN USUM PRINCIPUM. si
fonum multiim faciant 5 "ficuti de Theatro V itrwviano diximus.
Arque haeccft ratio, cur mulci putei quoque Sc ciftcrnactantam
rcflcxioncm vocis cfficiant. Sit c I A
A B C D. putcus, aqua DEB.
foramen opcrculi putci aut ci-
ftcrnac lit 1. laqucarc ciftcrnse ^
C A. dico vocem per I. intro-
miflam plurics rcddi cam ob
caufamjquodphonifmus in pla-
niffimam aquae fuperficicm E B.
incidcns , ex cadcm rcpercutia-
tur in laqueare cifternse , &: tunc
dcnuo in fupcrficiem aqux , &
hoc totics, donee tandem dcbili-
tata dcficiat , Res ultcriori dcmonftratione non cgct , cum cx Cc
patcar. Patet itaquc caufa tarn niultiplicis Echo in Villa Stmo-
nttta.
COROLLARIVM I.
Exhisconftat, quod fi quis fimilem fabricam, ideft,duosparic-
tes 63. circiter pafUum dillantia remotos conftrueret , is fimilem
£'r^«OTfithabiturus,cum addiftindc reddendam vocem nihil a-
iiud requiratur,nifi proportionatadirtantia,quamdabit63.^^^#«w.
Si quis veto cillcrnam feu puteum faccret totidcm pafluum altum>
is Echum quoque fimilem inveniret.
COROLLARIVM II.
Patet itaque non fubftruiftioncs , non arcam , non intermedium
palatium multis inftru(5him fcneftris , non ambulacra , banc pro-
digiofam Echum caufare, fed, ut dixi , muroaim plani(fimonun &
nulla fcabritie impeditorum fitum parallclum. Neque feneftra nc-
ccfiario in R S. fituari debet , fi cnim in alia parietis parte fcnelbra
fieret , eandcm Echum te habere certum eft , &: forlan in medio
parietis pundo 1. fencftra multo majorcm cffe<fhim fortictur, fed
hsEC Architc<5tis confideranda relinquamus. Atque h^c funt, quae
de Echo Vih Simonetu paucis dcfcribcre voluinius.
CAPUT
PHONURGIi^ LIBER I. Sect. VI.
C A P U T III.
"DEAVRE DIONTSII STRACVSJS SVPERSTITE.
FAmofiflima fabrica hodicrno die Syracusis in Sicilia adhuc
rpc(5tandaproponitur,qucm Alii Carcerem Dionysii Jyrannk
K\\\Auriculam,K\n aliisnominibus intitulant,coingcnio Ar-
chite(5bita,ut e rcgionc oftii quifpiam confiftcns qiiicquid locutus
fucric pcrfcdo & multiplicato foniru reddatur. Dc hac cum multa
partimex Authoribus, partim relatione aliomm inaudilTem, ejus
fcrutinium ^nno 1638. cum Syracusas tranfircm, aggrelTus, caufas
ejus tandem dctexi. Hanc (ingulari cura dcfcribit Mirabella in
Jchnographiafna Syracufana. Ita autem fc liabct fabrica j locus eft
extra muiosVr his Syracufana, c^m Career Dionysii paflim dicicur,
qui bene confiderat artificium fie induftriam , qua fuit a Tyr an-
no archite(5htus, videbit aliam caufam hujus fabrica: non fuiffc,
nifi ut captivi, qui inclufi ibidem tenebantur, ne quidcm fpirarc
jx)flent, quin a cuftode carceris audirentur. Fuit autem a Tyranno
in forma aurisad naturae exemplar, fingulari ingcnio induftria
conftru(5b.
Excifa eft ex vivo raxo,quaecochIeato du<5hi F F. inanguftum
canalem defincns cubiculo A. cuftodis carceris rpelunca:rupra po-
fitac inlinuabatur: fiebat itaquc,ut oninis vel minimus ftrcpitus aut
fubmurmuratio cochleatum opus ingrelTa in cubiculum dcrivare-
tur cuftodis, ubi qu2ElibetfubmirscproIata,acfipra:rentiaftiincnt
pcrcipiebantur, hodiemuroobturato voces immurmurata: in pul-
cherrimamac mirificam (5f ^0 degenerant , unde &: vulgodicitur
La(jrona deliafaveUa. Voces enim non ficut reliqua:6f/;/ reddit
acqualcs fed fubmiffam vocem in clamorem cxtollit , exfcreationis
S;^a* ^^^"^-^ f^^ifru exiiibet, percullio pallii manu fa<fta, tormenti explo-
racu ana. yidcri poflct. Imo non vocem tantiim intendit , fed aliquotics
repetit. Hinc canon Muficus a duobus hic cantatus , mox in qua-
tuor vocum concentum evadit , dum rcflexa vox primi , fecundi
vocem pulchrc cxcipit, res prorfus auditu digniflima. Docuitme
fane hxc tam mirifica Architedhira multa circa occultorum fono-
rum machinationem,reconditioremque dodrinam omnem ca-
ptum
Digitized by Google
DE FABRICIS IN USUM PRINCIPUM- 8j
ptum cxcedentia , qujE cum in prsecedentibus cxplicarim hic lon-
gior iis rcccnfcndis effe nolui. Vcriim ne quicquam curiofo Lcdlo-
ri fubticuifTc videremur,!iic figuram hujus fabricx apponendam
duxi , ut vel ex figura ipfa mirifici foni caufam colligar.
ICHNOGRAPHIA SpECUS SyRACUSAN^ DiONYSU TyRANNI
cx vivo (axo delincat*.
Scala ulna rum, quarum una continct oOo palmos Siculos.
7 B \
1
Hanc IchnographUm P P. noftri Syracufani fummo ftudio cx
rupe dcfumptam Rom am mifcrunt. A. Planta five Ichnographia
fpccus. B. interius rcccptaculum fignificat, quod ad 4. ulnas & 4.
palmos artlirgit 5 orificio vcrGjs ccduni rdlringcnte fc fimul cum
parictc ad ulnam i. &: palmos 7. C. iiuroitus in Ipccum live porta.
D. finis fpecus cujus altitudinis terminus alFurgit ad ulnM 15. F. ca-
nalis latitudinis 3. palmomm in ipfo fpecus laqueari feu laxp fu-
periori fummadiligentia cxcavatus, hic canalis apavimentoj^. 2.
ulnarum 15. alticudine , & eodem prorfus modo,quohicdeIinea-
tumvidcsgyrum fuum F F F. perficit. Nota hocIoco^r/>w<i»zj
^«r<iw denotare plantam , five /chnc^raphiam p;x\in\cnti fpecus,
cui fccunda figura prxcise quoad gymmmurofque poralleloscor-
rcfpondet 5 non taincn altitudinc , cum iin principio minorem.
rrtij . 7
L 2
quam
1
Digitized by Goo^?'
4
♦
«4 PHONURGI^ LIBER I. Sect. IV.
quam in fine, uti didhim eft, altiaidincm obtineat. E. dcnotat
fcncftram liabitationiji Dionysii ad quam canalis F F F. tcrmina-
tur. Vides itaque ainalcm F F F. in faxo cxcavatum una cum
coclilcato antri dudtu tantani vim habuiffc , ut voccm cciam
quantumvis fubmillam pcrfccte in camera E. ftitcrit.
DoMUS Dionysii Tyranni,
, . ^ Habiracula Mancipiorum,
NotrtLc<ftor*^difficilc prorfus cftc.cxadam \m]\x^<^ntrt polj^
/>^o;7/ dclincationcm exhibcrc 5 cum meatus valdc tortuofus fit,-
utproindcnonparum mirams fim, quainduftria in cochlcatam
hanc formam elaborari potuerit 5 vcrbo,totum opus yirchimeJ
ddumdpit ingcnium. Nam uti pauloante rcccnruimus,ftiipcndos
prxftat cfFc<5his. Undc mox Rom am rcdux, cacpi cogitarc, nurh pfo'
ingcniimci tcnuitatc finiilcquid conftrucrc pofTcm. Quidvero-
vilarum
Digitizcn;! by Oioq[c
DE FABRICIS IN USUM TRINCIPUM. 85
vifarum rcrum pcrpctua mminatione profcccrim,Lc(5lor ex fequcna
tibus ubcriUs percipict.
Hic fubjungam aliud mirificum a:dificium Vavim adliuc fiipcr-
ftcs,co artificio conftruchim , ut in oftio exiftens Schum pcrcipiat
ad miraculum prodigiodim , nam tricics intcrroganti, rclpondcrc
videtur, tarn dirtin(5ta,rani cxactafingulammryllabarum pronun-
ciationc , ut multi non naturxopus, fed darmonis illuc compadi
illufionem clTc fimplicius (ibi pcduaferint. Quos inter &c Hiero-
NYMUs Cardanus fijit , quod equidcm in homine ingeniolb 6c
naturx arcanorum minime inconfulto , mirum eft. Scd audia-
mus verba did:i C ardan i in lil/ru de fuMitateltb. iS. de Mirabili-
bta imprellis NoRiMDERCit. in fine libri fic ak :
Tertium Vtgtlu genus pumm eft ac fyncerum , in quo tamen ^^^2^'^^'
mult is modis mtra 'utdere corjtingit: 'uelutcum Echo refonat tarn
maxime multiplex »commgtt , ut quandocjue fepttes 'voces reddat.
J\(ociu id mtruminmodumadmirabileefh ^ nifi'vulgata res ef
fet , fjuemcunque pofet pert err efacere , adeo voces perjpicuas ac tar-
de quandoque reddit. Caufa eft aer , qm a plants repercutttur
cavtfque : non emm nifi antra aut muri refonant , refonant autenu
exvetuftisy (^magis procul, quam prope : Sltdt vocem m Echo ne*
cejfe eft ac plana tntermedto referrt. (Multiplex eftperfxpe , nos tri^
pLicem audtvirnHf.
Nec folum multiplicis vocis , aut fepties reddit a exempla anti^
qut cognoverunt : Verttm m Papia ,Ticinum , oltm Bafiltca mag-
na , vacant Salam halt , quA juxta arcem ctvttatis ex ofiio tottep
remitttt voces , ut numerare nequeas , quandoque dectma-tertia
vox auditur : aderant teftes multi , tnter CAteros medicx artis
Trofejfor egregius Melchior Malheuser (^ermanus nafter dtfct-
puluj. Credtdijfes ah altquoreJj?onderi, aut deludt : Emoriuntur
fenfim voces ac definunt:Vnde mtrumtn modum Ahime , quodfo^
nat Utine heu, refertur: velut mortentts ac deftctentis vox, Qua^
drata Uc eft Ades , 0* feneflris patuits plurtbus , tn fuperiore a la- ^
tertbM tUumtnatur. CAterum frons ^ partes ex adverfo pofitus
tntegrtfunt, nt ft quod tn fronte ofttum adeft , longituda pedes ctrct-
ter centum, latitudo 2^.ferme refonat , multiplex vox, ft j^xta,
parietem alterum ex adverfo afttt fteterts. Vtdett^rque exfublt^
mt tunc aft It parte reddi. 1 toque ex utroque latere ^ maxtmeex^
* tra .
Digitize.
S6 PHONURGIi^ LIBER I. Sect. IV.
trd oftium ipfum fianttbus 'vox refonat, in medio neejuacjuam. Uri'
de nemo duhttarepotefiy uel dAmonem ejfe yautjycophantiam. ^am
'vix Echo credi pore//, adeo c tare ^adeo expedite t adeo ptpe ^ac or-
dine certo uoces omnes exaudtuntur. Altttudo dinitdio, ut reor, la-
tttudtne major j excel fa enim hdcejl Bafdica. Ita defer there pla-
cutt , ut fctant homines , uhi talia experirt conveniat. ; aut fi libeat
txernplum aliud injlaurare. aAccepi ah Afiantihus oltm ante O'
fiium jfornicem porttcus e regiont pofitum fuijfe,cujus etiam mag^
na pars fupereft. ^::Mult6cjue melius filitas reddt voces jiantibus
extra ojltum fuh forntce , multocjue locupletiusy ac majore foeno'
re 9 ut (jUA trictes cjuandoque refonarent ; certum ejl , utt celerius
frofertur , majortque ac concit'atiore ziocCtita clanus ac frequen-
tfus reddt.
Veriam, cUm non ita pridcm ad me turn qualitatis hujus Echusy
turn conftitutionis fabricac intcgram dcdcrit informationem Li-
nus Soc. nojlrA Saccrdos Muficae haud impcritus, dcfcriptioncm
tranfmilTam hoc loco oportunc infcrcndam duxi , ut fie curiofo
Lcdtori tarn famofac & Celebris Echonts ratio penitiiis innotcfce-
ret 5 Res ita in fc habct. i£dificium eft in urbc T/ctnOy vulso Pa-
VIA in altilfima urbis parte juxta Caftrum five Palatium Ducalc ,
vulgo SALONE,fivc ^rfenale didum, olim pubhcis ludis fci'vic-
batj modo bcllicae rup{>cllc(5tilisrcconditorium eft, figura ejus dl
quadrangula , altitudo ejus 35. 'Brachiorum Romanorum , ufque
ad laquearc j longitudo 124. Brachiorum Romanorum^ latitude
corundem 24. duas portas habct, unam in fronte verfus Boreanu
porredtam fcx Brachtorum Romanorum altitudinis , latitudinis
modo 4. olim 5. In parte fronti oppofita videlicet meridionali 3. fe-
neftra: ccrnuntur, quarum media rcliquis lateralibus major ; in-
fra quas porta panditur acqux magnirudinisad portam Borcalem,
per quam in Porticum a CarDANO indicatam aditus fit , modo
Officinac fervit , dcfcriptioncm totius Fabrica: , quantum quidcm
adnoftrum inftitutum facit, brcviter expofuimus, quarc nihil rc-
fhus^id- '^^^ Schus tam multiplicis rationem cxponamus. Apcrtis
nenfis ex- portis Botcali & Meridionali, quamm haxa ma:nibus urbis 30,
pUcaia, p^j^^y^^ diflita ell. Echo undecics , Meridionali vero claufa
optics , & utraque claufa fexies tantum in medio conftituto rc-
fpondet , cujus quidcm alia ratio elfc non potcll , Jiifi muronun
extra
Digitized by Gcwifp
DE FABRICIS IN USUM PRINCIPUM.
cxtn portas obftacub , fpccics apertis portis pro rata diftanria^
proportione undecies rcflecU-ntia 5 claufis verb portis, cum mino-
rcm diftantiam habcar, pauciorcs quoquc rcflcxioncs ut liabcat,
iicccfTc d\ 5 obfcrvarum tamcn eft , banc Echum maximam fuam
vim babcrcin bilT\'llabisrcflcdlendis,qucmadmodum&dc£f/?i?
oMedtolanerj/i dictuni eft j Vox naturalis maximc apta eft ad for-
mandam hoc in loco Echum , artificiofa verb per tubam aut tym-
panum jVcbcmentiafoni eandcm confundit. Cujus rei rationcm
in prarccdentibus fuse oftendimus , fcribitur tamen, fi tuba aut ti-
bia vulgb Cornetto infonentur hxc intervalla, «/, mt, fol, per mo-
nofyllaba , Echum formare concentum quendam in modum fu-
gx cndecaplionx , res auditu mira. Habet pncterea hxc Echo jux-
ta diverfum fimm clamantiumdiverfas proprictatcsj Ahterenim
apparet in medio conftitutis clamantibus a latere vel fronte , ali-
ter contra ad portas conftitutis a clamantibus in medio , cujus qui-
dem rei ratio alia non eft , nifi fitus murorum oppofitorum , in quo
vel per artificiofam vel cafualcm diftantiam reflcxx fonorum fpe-
cies multipliciter repercuffx varias auribus ludificationcs exhibent.
Quarum omnium caufam illcfolus ncfcirepotcrit, quiprxcedcn-
tia noftra dcpolyphonifmis ratiocinia aut non legerir, autfilcge-
rit, non intellexerit. Quod verb hodierno die non eareflexx vo-
cismiracula, utolim tempore Car dani 6c BLANCANi,prxftet, hu-
jus rei ratio eft, quod jam locus ifte variis bellicis apparatibus replc-
tus multiplicem vocis reflexionem impcdiat;. Et manifcftum hu-
jus rei argumenrum illud eft, qubd a conftitutis ex parte occidenta-
li,ubi hujufmodi impedimenta collocata cernuniur. Echo non pcr-
cipiahir 5 utpote Ipeciebus ditTipatis abforptiTque. Atque h^tc funr,
qux dc fomofa hac Ticmenfif Vrhis Echo diccnda putavi.
CAPUT IV.
2)£ qMANTV^NA (iAVLA, ET ALIA IN CELE^
hri Talado CapraroU Ducu Farnefi/fuperfiife , vocenu
minfice intendentc^.
INhifceduabus Aulis nihil aliudvidere eft, nifi canalcmfimilem AHaEchiis
illi, quem in Crypt a Syracufana do^cnp^xmusj in utraqucdi(5tus lociVmiM-
canalispcr medium tholi inoppofitos angulos ducitur, in gypfea <^^^^*
incru-
Digitized by Goo
Echo in
\Qlicmon
tis Vcfu-
vii.
SS PHONURGIi£ LIBER L Sect. IV.t
incruftarura femicirculi forma, ad latitudincm krc palmi impref-
fus,in uno fiquidcm extreme, ciim quifpiam fubmurmuravcrit,
fpecies fonora: canalcm ingrellae, ibi denique propagatae, ciam eva-
derenon polTint, neceflario ex oppofita parte conlillentis auribus
fc fiftent j artificium facile eft , & ab Architc(5tis in quolibet con-
camcrato aedificio focile induci poteft. Sed rem pauctr ofiendamm.
Fiat per fornicem alicujus cubiculi performam,qua circulares
canalcs defcribi ingypfca
materic calce poflc oftcn-
dimus. Si'tque hoc modo
dcfcriptus canalis ABC
non claufus, fed fua tan-
tummodo concavitate
conftans. Dico , duos in
oppofitis pun<5^is A C.
confiftentes fe mutuo in-
Q tellecfturos, etiamii quani
fubmillinimis vocibus
verba canali infonucrint, non obftantc ftrepitu in di(5lo cubiculo
garrientium. Et ratio patet , dim enim fonus canali infufurratus to-
tus fine fpeciemm difperlione in oppofita loca fcratur totul'que cx
A. per B. in C. unitusadauresconlirtentis in C. per\'eniet. Certe
cffe(ftum neceffario confequi nemini dubium efle debet.
Scriplit non ita pridem admedealiamirifica£'f^^7,quajin Valle
Montis V efuv it novitcrCc cxemit, P. Jacobus Bonvicinus inlignis
Soc. noJlrA Mathcmaticus, & linguamm apprimc pcritusj Echo nata
cftcxdi(pofitione loci poft incendium ultimum, indigenarum in-
duftria cafu conftituta , dum enim canales varios ad aquarum im-
briumquc dedudrioncm contra vaftitatem vinearum neccfTarios
cffodiunt, fadhimeft, ut fimul acquis in fupremo montis verticc
ad orificium canalis conftitutus locutus fuerit,vexis per canales pro-
pagatsE, variaque reflexione augmentatse, in radice montis ad cana-
les ambulantibus ita perfe(5tc fe fillant, ut pra:fcntes tc alloqui jura-
res. Audias fubinde hoc in loco,folanamrac garrulitate, paftorum
colloquia,voccfque hominumdiftindtiflime, neminetanien invi-
cinis locisexiftente autcomparente, quaeres multisprodigii loco
habita eft. £ed hxc dc prodigiofis Echonibus fuliiciant.
CAPUT
Digitized by Google
DE FABRICIS IN U5UM PRINCIPUM. 89
. CAPUT V-
DEqMIRJFJCIS effect IBVS THOI>WRGIj£
in TaUtiu TrmctpUTru.
PRAGMATIA L
TRINCIPVM <tAVLAS IT J DISPONERE, VT N/-
/;;/ tam fubmifse diet poftt , ^uod rjon audiatur, ud in todenu
*vel in alio Conclavi.
Onnulli occulto canalium ducfhi id fieri pofTc autu- Canaies
m.irunt, uti Porta ut,dum videlicet cxdivcrfis con- habct vo-
clavibus in uniim locum deducuntur canalcs, Prin-
ccps applicando aurcs in orincio concurfus canalium
omnium in diverfis conclavibus, voces pcrcipiatj qua: rcsfi ita in-
telligatur, ucincubiculisqua^libec fubmilse di(fta per canaies avo-
lantia auribus fe Principis liftant, falfum eft 3 cum voces in camera
prolatsein orificio canalisminimc congrcgcnmr j fed in Medio li-
bcro varicdifpericabforpta^qj , antequam ad canalem pervenerinr,
jam langucnces expircncs fivcro osappliccrur canali, & intus im-
murmurentur voces, noneft dubium,quin Princcpseas ex fingu-
lisconclavibusimmurmuratas dillindcpercipietj Nam non Eg6
Iblus in maximsE longimdinis plumbeo tubo lid &: alii mecum in
terreovoccm audivimus ultra 500. pedes, debet autcm tubus non canalis
nimis elTc amplus, ncc ftrichis nimi'um, fed vera tuborum pro voci- voccsiii^^
bus tranfmittendis latitudo five diameter, trium pollicum fir opor-
tct. Pro tympanis vero tubis canaies aliquantuliam afTumi pote- j^.
runt majorcs. Hitubi quando funtmurati melius vocem prove- muroii li-
hunt,quamdumliberoaeriexponuntur, cujus quidem rci alia ra- v<^cm"*
tio non eft, nili quod immurati nonadeo notabilemtremoremad- rc^Jdant,
mittant, quam 11 liberi Imti tremor autem mulaim impedit prove- bcro acri
iftionem vocum, dum tremore fuoeas facile conflmdit. Totum ^o*'°^'an
contrarium in trabibus carterifque Iblidis 6c oblongis corporibus um con-
comperitur , quae omnem vim immurmuratae vocis perdunt, tanto ^nXliZ
vero majorem vim vocem provehendi acquirunr,quanto liberiori
Medio, uti fupra demonftratum cft,fuemnt expofitaj cumcnim
tremor totius ftrepitum ex uno extrcmo cxcitatuni in altro cxtrc*
M mo
Digitized by ( -.oogle
90
PHONURGIi£ LIBER 1. Sect. IV.
mo fiftat, trabs autcm in terra dcfoffa, autlmmurata libcrtatcm
tremcndi pcrdat , voccm una propagandi libcrtatcm pcrdcrc ne-
cclTccft.
Etquamvis res hare per canales fimpliciffima fit , ncgandum ta-
men noneft,multacanaIium hujufmodioccultc dcdudtonim ope
cffici poffcprorfusparadoxaj fiopifcx Echo-ta^fc[j fagax folcrtia
mcmum ^^^^^^ "^"^ fucrit.Docuit mc hujus rci vcritatcm chymici cujufdam
Authoris, officina fubtcrranca fine ullo foraminc aut fcneftra unico tajitum
naTes?iib- canali fiimo deduccndo iiti & porta percxigiia inftruda, qua clau-
tcrrancos. {aeyoccs quaclibct in cxtrcmo canalisorificiopcrfcdtc nonfinead-
mirationc cxhibcbantur , hoc cxpcrimento ego docftior , fimilc
quid baud dubic in Principum Palatiis in cfFcdbim dcduci poffe
prorfusmihi pcrfuadeo. Ita autcm Echo-tc<Shis rem ordiamr.
Fiant 3. receptacula %. palm. longa, ut prxfcnti^wr^i patct, & to-
tidem lata , alta totidcm , latitudincm mfigura refcrt R X. 8. pal-
Wi)r«OT,altitudincm H V. totidcm/>4//worf/w habcat per exiguam
& humilcm portam A. quae ar(5ti(iime claudi poflit, fencftra quo-
quc lateri inferatur cx crailiffimo criftallo , ita muro infcrta , ut vo-
cibus intus refonantibus , fonus ncque per fcneftram , ncque per
portam clabi polfitfcd per canalcm D E. Z E. S E. qucmpcroc-
; cultos
Digitized by
DE FABRICIS IN USUM PRINCTPUM. s«
cultos domus meatus in conclave F. du(5him> itacum D. tholoQH5»no-
camera; ( qui mftar com torti )uxta propoiitum typum politilii- .itunicus
mus cfie debet ) continuabis,utuna continuata fuperficics videri ^^^J*^-
pollit 5 In altero veto extremo canalis orificium habcat rcpandum
in E. ut Tonus exicnslibererdc difFundere poflit, habcbifque fab-
ricam confummatam. Si quis enim clausa porta & feneftra ingrcf-
fus fuerit cameram A D. & voces quafcunque infonuerir, ilia-
rum ronitus,cum alibi elabi non poflit,per conicam fuperficicm
D. varie agitatus , coardbtufque tubum D E. tandem ingredic-
tur, &: ibidem in E. exiens fc auribus in conclavi F. conftituti
fillet. Vide de hoc lcom[mum infra jc^. vn. caf- xi. pofitum.
C O N S E C T A R I V M.
Htncpatet, Muficam in rcccptaculo A D. exhibitam , per oc-
cultum meatum D E. in F. conclavi pcrfed:c rcprxfentatum iri.
Siquisvero varia fonorum ludibria exhibercdcfidcret, variishu-
jufmodireceptaculis pcrfeparaiostubos in F. dedudis negotium
iacilc expediet. Separata rcceptacula acuftica funt Z S D. per fe-
paratos canales omnes in Principis cubiculum fignatum litera F.
duAosj videy^wr^wpracfentem, ubi mcntem nollram melius cx>
plicatam vidcbis.
P R A G M A T I A II.
FJBRICAM IT A T>ISPONERE VT SONVS TAN-
turn in duobt4S ofpofitii locu , atque nuUo alio audtri queaL
IN variis Principum Palatiis hujufmodi fonorum ludibria fpc-
(ftantur : de quibus in Htjiorta, Echonica. Quomodo igitur
Princeps quifpiam fimilcs fabricas cxftruere poflit , jam diccn-
dumeft.
Primo itaque fabrica debet effe rotunda inftarcupuk,cujuf-
modi eft cupula^^. fequentis exhibita & per formdimcy cloplafiam
in scqualilfimam fuperficiem reduda , bafis vero fabric^K {it per-
fedte rotunda , uti & mums inter bafin , & principium arcuationis
tholi intercepms,hujufmodi mrrim Echotciftonica arte exftmdtam,
climHEiDELBERG^inPalatioELECTORis Palatini mc obfervaffc,
mcmini* M 2 H«c
Echo mi-
riHca in
turri qua-
dani Pala-
tii Hcidel*
bergenfis.
EchiTi in
Cupula
S. Petri
92 PHONURGI^ LIBER L Sect. IV.
HaccAuIahoc habctadmirabile, ut fi quisingrcdiatur,&pau-.
16 validius tcrram calcct , tur-
mam fc fcquentcm audirc cxi-
ftimct j in medio ftans rcfonan-
tillimam facit Echum. In op-
pofitis vcro locis F G. Ambims
C E F G. nihil tarn fubmifsc
pronunciari poteft , quod ab al-
tcroinF. vcl G. conn:ituro,non
percipiatur , qui cffc(5his omni-
bus fabricis rorundis communis
eft , qucmadniodum dc Cupula
Sancti Petri in praeccdcntibus
oftcndimus. Simile quid Man-
tua in fuburbano DucisPalatio
in quodam conclavi pcrclpl audio, fed de hoc alibi. Nihil iginir in
hujufmodi fabricis aliud later artificii , nifi ut ad pracfcripta: turris
exemplar fiant , debet autem in hujufmodi fabricis fuperficics nul-
la coronide impcdiri,fcdtota interior fuperficics fine interruptio-
necontinuari haccnim rationc Tonus melius propagabitur.
P R A G M A T I A IIL
^VLAS IN PARJ'BOLJCydS SVPERFICIES
dcdnBas it a dijponere , ut m certo pun£io confiituta aurts
qttidlthet fuhmifse prolatum perciptat.
QUamvis de parabok natura & proprietatc fupra afFatim
difceptatum eft , ne tamen crrorem ahquem in praxi com-
mittasjhic aliquas difficultatcsprsemittcndasduxi. Scien-
dum itaque, parabolicam fuperficiem duplicem confidcrari pofTc,
obtufam &acutam , quanto fuperficics concava fucrit obtufior,
tanco habebit focumfivcpundtum acufticum vertici parabolas vi-
cinius, quanto vcro cadem fuperficics fiierit acutior,tant6 pun-
<ftum acufticum crit a vertice paiabolae remotius. Pun(5him au-
tem five concurfus radiorum fempcr eft in axe parabolar.
Secundo
Digitized by
DE FABRICIS IN USUM PRINCIPUM. 9J
Secundo fcicndum , ut omncs lincae fonorac in pundum acu-
fticum confluant, necdTarium effcut lincac ionorac intra fupcrfi-
cicm concavam parabolicam incidcntes ad axcm Tint parallclacj
Hincfi pmbola licfatis ampla,vocis fpccies ctiam minimac om-
ncs in unum pundum confluent. Scd rem paulo clarius dcmon-
ftrcmus Sit parabo-
la A B C. focus D. __P>
dico , vocis fpccies
non in pundhim D.
radiaturas , nifi om-
ncs ad axcm B D E.jft^
fcrantur parallclac.
Radict cnim vox cx
E. in O. & 1. ( vo-
ccm cnim fupra per
phonifmos conicos
propagari often di-
mus)ccrtumcftjux-
ta rcgulas rcflcxionis
fupra traditas lincas
cx E in O. & I. in-
cidcntes, non in D.
fed in X. rcflcxurasj
in hoc cnim angulus
incidcnticE a^quabi-
tur angulo rcflcxio-
nis. Itcrum , fi vox
extra axemconftituta radict in concavam fupcrficiem,vcmm qui-
dcmcft,unicum tantum radium in D. reflexum iri, can:cras tamen
radiationcs diverfa extra axcm rcflcxionis centra flmdaturas , ut in
linca fonora cx G in V. incidente , &: hinc in D. reflcxapatet, li-
ncac veto cx G. in R. & Z. radiantcs ncquc in D. ncquc in X,
fed in P. corradiabunt.
Vides igitur, vocem conicc intra parabolam radiantem, nihil
fin<nilare prxftarc , nifi in axe Rierit conftituta , tunc cnim unius
taiTtiim phonifmi conici \\ncx in unum pundum corradiabunt j
fit phonifmus ABC. fcqucns ;^»r4, parabola B D C. fonorum
fit
Phonif-
mus Coni«
cus in pa-
rabola di-
vcrla cen-
tra in axe
acquirit y
five rcflc-
xiones.
Phonif-
inuscylin<
dr<ir€us
incidcns
inpjrabo-
Urn in
pun^um
omncs ti-
nea: con-
fluunt.
94 .PHONURGIi£ LIBER I. Sect. IV.
fit in axe parabolac A D. diccphonifmi A B C. conici lincas in
concavJE parabolse fupcrficiem incidences , reflcxuras in D. quo-
niam cnim omncs
lincac in fupcrficic
concava parabolac
circulum fiindant ,
qui idem cum bad
coni eft , ccrtum eft,
omncs lub a:quali-
tatc angulomm re-
flcxuras inccrmmSc
dctcrminatum pun-
^m axis. Cum vcro hie conus non unus tanmm fpecie fit, fed in-
finitos fcmper minorcs &: minorcs in fc includat , non omncs ta-
men in unum pundum , fed finguli divcrfa aaiftica in axe centra
formabunt,non fccus ac in fpcculo uftorio fpharico concavo con-
tingit,in quod radij lucidi incidentes non in unum pundum, fed
diverfx radiationcs divcrfa in axe uftioni centra formabunt.
Si veto Phonifmus non conicus, fed cylindraceus fucrit, rune
affcro, omncs lincas fonoras parallclas ad axcm in unum pun-
dum confluxuras, cujus rci demonftrationem vide in d/Irfc ma"
ffna Lucis ^ UmbrA. •
His igitur rite difpofitisjfi animus tibiRicrit, in R\latio quodam
fimilc machinamcntum conftmcrc , in oblongo quodam ambu-
lacro commode id inftitucs hoc pa(5to, in utroque extremo opc
formx paraboloplaftac defcribatur paraboHca fuperficies , ita utfi
axis protcnderetur , utriufque parabolx centrum tranfiret.
Sit Parabola in utroque extremo ambulacri : prior ABC. po-
ftcrior G E F. axis utriulque communis E B. fint foci utriufque
parabolac H 1. (onommfit in O. pundoaxis E B. medio. Quod
ii phonifmo conico radiet , habebit quidcm etfe<5him , fed non
adeointenfum, qucm parabola poUicetur, ob rationes paulo ante
di(5bas5 Si vcro phonifmus flierit cylindraceus ex P OR. inutrum-
que extrcmum propagatus,auris in altcmtro foco H. vel I. con-
ftituta, quod dcfidcrabat, invenict , nam omnes lineae fonori
quantumvis fubmifla voce imbutat, omnes tamen in H. vel I. rci
fledentes ibi mirum in modum fonum intendenr. Intclligetur
igitur
Digitized by Google
DE FABRICIS IN USUM PRINCIPUM. 95
igiturin H vcl 1. quicquid in medio P OR. fuerit fubmurmu-
ratum. Eric autcm hoc machinamcntum tanto abftrufius , quan-
G A
TO parabolic flierint obtufiores j hinc cnim fict , ut foci multum
extra concavitatcm parabolaruni conftituantur 5 Mirabunair c-
nim Auditores, tantas voces fub dcterminato illo pun<5to in medio
acris fe pcrcipcre , cum tamen nec arcus , nec alia fupcrficics intra
ambulacrum compareat , quae tam prodigiofi foni caufa eflb poffit.
Imofcfcxdivcrrisin pun^is P X O Y Z R. confiftentibus mani-
fcftabit. Quodfi unitantumcx di(ftisrex verbi gratia: in P. con-
fiftcnti loqui velit, pcrtubum in pundiim G. parabolas, dirc(5him
id perficcret , vox cnim in G. incidens auribus in P. conftituci
neceffario fe fiftct , cum radius eanatura, qua incidit, neceffario re-
flcdatur.
Alia Methodus.
Mersennus Ffarmoma umverjaii ratlortcm tradit,
quam hic fubjungam , ut quid de ca exiftimandum judicari pollk.
cum cnim videret plionifmum cylindraccUm difficilem , conicum
vero non fufficere , duplicata parabola aliquid melius fe cfficerc
poflTc fpcravit, parabolae cnim concavae majori aliam minorem ,
ciijus focus clfet in priori communis, obvertit co padto, utphonif-
mus incidens in concavum majotcm , inde per focum reflexus in
concavam minorerrt , hinc tandem in patallelifmum extra conca-
vam majoris fuperficiem ( qux juxta magnitudlncm parabolx mi-
noris cxcifacflc debet) dd aures retro conftituti propagarctiir.
Sir
Digitized by Gooale
96
PHONURGIiE LIBER I. Sect. IV.
LM.
Sit Parabola major ABC. minor D E F. ira fibi inviccm
applicatx , ut focus G. utrique fit communis, fit autcm parabola
major ab V. ufcjuc ad P. excifajlioc
pcra<5to,ritfonomm in X. & Y. li-
neacqucfonorx XT. X V. Y P. Y Q:_
qusE incidcntcs in concavam majo-
ris fupcrficicm, inde reflcdcntur per
G. in L. & R. at X T. & X V. in
N & O. incidcntcs, indc iterum re-
fle(5lcnturin LM. H I. donee tan-
dem phonifmo cylindraceo fe fiftant
auribus in H I L M. conftitutis.
Ccrtc hacc pulchram quidem fpecu-
lationcm in prima fronte habent, fed
qux nullum prorfus in praxi fucceC
fum fortiantur. Nam prxterpauciC
fimas lineas , quibus capax eft major
parabola , minor quoquc paucifli-
mas & parallclifmo illo infigniter
dcbilitatas tandem tranfmittet , ita
ut aufim dicere , modum , quem in
prxcedenti dcfcripfimus , centuplo
hoc meliorem. Imb ipfe Mersennus
diflficultatem rei pra:videns illo veluti conclamato , ad alium con-
fijgit , hoc tamen non multo meliorem. Clare enim patet, fuccef-
fum nullum effe pofTc hujus machinamenti,tum ob dictas rationes,
tum ob focum , qui , cum utrique parabolic communis fit , indu-
ftria pliis , quam Arcliimedea opus foret ad utramque praccisc
difponendam.
Sit parabola major ABC. huic minor D. ita apponatur, ut
mfigura apparct , habeat autcm convexam fuperficiem paraboli-
cam &: utrumque focum communcm in E. Hoc machinamento
ita difpofito , fonorac lincac ex G. & F. in fuperficiem concavam
majoris incidentes , ex pundris o n x h. non in focum E. fed in
convexam fuperficiem minoris parabolx D. refledentes , fonuni
tandem conceptum phonifmo cylindraceo reverberabunt in L &
R. aures aufcultantis. Scd quis non vidct , hoc quoque prxtcr
fpecu-
Y
ilc
Digitized by G(
DE FABRICIS IN USUM PRINCIPUM. 97
fpeculationcm niliil in fc contincrc. Nam minor parabola, prae-
tcrquam tjuod diffi-
culter toco majoris
congruat, adeo pau-
cas quoquc rcflcxio-
nes cafqj itadcbilcs
in convcxam mino-
ris rciicic,ut in I R.
conftitutumvixali-
quod lingularc aug-
mentum vocis ac-
quircrc pofTc purem,
dato camen , non
concefToinfigni hoc
vocis augmcnro,pu-
to tamen , adco in
praxi hoc machina-
mentum fore diffi-
cile , ut vix fuccef.
fum aliquem habe-
re poflit. Sunt en im
mulca fccund'um
thcoriam pulchcrri-
ma, qiix ramcn nunquamfere in opus dcduci poffintj &c nchoc
idem de noftris hoc loco invcntionibus fabricilque acullicis dici
pofTccfingulariftudiocavimus, ne quicquamponercmusquod cx-
perimcnto prius non clTct comprobatum. Cuicunquc igitur per
parabolas acufticam fabricam conftimere animus eft, is non alia,
quam diximus, mcthodo proccdat, & infalHbilcm ctFc(^tum confc-
quenir. Neque enim neccnkriumeft : parabolicasfupcrficies in hoc
ncgotioEcho-tca:onico,tam dXc Madicmaticcexa<^las,utin fpecu-
lis caufticis pra-cipitur. Sufficicc7^«r4 , ea , qua fieri potclt , dili-
gentia forma: paraboloplaftx opc elaborata. Nam cum lincx fo-
notx fuam latitudinem &c fatisquidcm notabilem habcant, cen-
trum acufticum parabola: non Mathcmaticum, fed Phyficum &
fua amplitudinepra:ditum cfle, is folusncfcircpotcft, qui praece-
dcntia non intcllcxcric. . , .
N PRAGMA-
98 PHONURGIJE LIBER I. Sect. IV.
PRAGMATIA IV.
HrPERBOLlCJM FABRIC AM CONSTJTVERE
fonos congregant erfu.
QUsecunque de Parabola diximus , hypcrbolicis quoquc fu-
perficicbus accommodanda liint , ut proinde nihil dc hu-
jufinodi fupcrficiebus formandis diccndum fupcrfit. Si
quis cnim formam hypcrboloplaftcn liabucrit aptam cipacitati
Joci, is in ambulacro quopiam duas dcfcribcc hypcrbolicas iuper- .
ficics , una cum ccntris acufticis , in quibus auris conftituta non
fccus, acinparabolicis, voces quanmmvis fubmifsc prolataspcr-
cipict. Ciim igitur hsec omnia Tint facillima , ad alia propcrc-
mus.
PRAGMATIA V-
FABRICAS ELLIPTICAS SONOS cMIRlFICE
intendentes conftruera^.
PRjE reliquisconicis fcdionibus omnium huicnoftroncgotio
Echo-tcclonicoaptillimaeftEllipris,undc hie cllipticas fabri-
cas fufius tradandas duximus 5 Quid vcro Ellipfis fit , & quo-
modo dcfcribatur, fijpra di(5him eft. Ad inftirutum igitur. Elli-
ptici fabricarum tholi hoc proprium habcnt, quod in Medio libcro
duo fcmpcr punda feu centra pariant. Sit primo forma elHptico-
plaftes tantse longitudinis , quanta tholi ovalis longitudo requifi-
vcrit.
Sit igitur tholus A H B. gypfcus; huic in polis A. & B. ap-
plices formam cllipfioplaftcn 5 fintquc centra acuftica C. & D.
qux diligentiftimc notentutj circumgyrataquc forma el lipfioplaftc
intra gypfum, motu femicirculari tam diu, donee forma perfcdtam
intra tholum fupcrficiem cllipticam reliquerit , critque fabrica
perfeda, fiquisenim in D. fteterit& quantumvis verba fubmifsc
protulerit , dico in C. conftitutum omnia pcrfc(5te& diftindeper-
cepmrumj Cumenimvox D. quomodocunque intholocllipti-
coillifafcmperin C. revcrberetur, ibiquc infinitae fpecics foni uno
&:eodem temporis momento pcrtingant, ibidem intcnfac Ipecies
fc auribus pcrfcdc fiftcnc.
Nota
Digitized by
DE FABRICIS IN USUM PRINCIPUM. 99,
y^ota tamcn, fupcrficlem debcrc cflc, quantum fieri poteft.po-
Ltilllmam, & ut fpcculo limilorfit, aqua cx glutino , vcl ctiam
gummi arabico diluta imbui debet , hac cmm omncs nmx &
alpcritatcs minutae tollentur,v6xquc melius reflccftct.
PRAGMATIA Vl
ELLlTSi:Ni JCVSTICAM /J\^ PAL AT 10 QVQ.
• fiam ita conjiituere , ut duo Prtncipes in feparatis ConcU-'
'vilfHS conjiituti de c^uacunajue re, tanquafn pr*'
fintes colloqut poftnt,
EST hoc maximsE utilitatis in mutua confiliomm communi- o^cuht
cationc invcntum , plurimum cnim intereft , confilio fecre- «^ommuni.
o t t candicon.
to , &ab omni hominum notitia remoto, nc ante tempus m- niia,
fidijs exploratomm innotdcant , conferre ufque adeo , ut non in
alium fincm fccreta: iliac fcalae 6c aditus ad conclavia Principuni
ordinati videantur , nifi ut de magni momcnti ncgotijs coniilia,
uti fecretius , ita fecurius communicaturi , fe convenirc poflint.
Quomodo igitur arte Echo-te<5bDnica nos fimile quid architc-
6:ari po(Timus , jam videndum eft. Utitaque duoPrincipcs in di-
vcrfis conftituci conclavibus tutc 6c fccurc coniilia fua fibi niutuo
• N 2 coniniu-
Digitized by Go
loo PHONURGIiE LIBER I. Sect. IV.
TUhu^ EUiftinu
clavibus
lubliftcn
tiuin.
Artificium commuhicaTc poifintj fabrica hac arte inftitucnda eft. AfTuma-
duor*JUn" ^^^^^ coHcIavia cujuslibct magnitudinis fpacium loo. aut
piim,mfc ^^^"^ plurium pedum, perinde eft , atqiic intra fpatium hocduo-
paratisca t)us mutis cbulum Ellipfin acufticam fbrmabis hoc artificiocon-
ftitutam, ut duo Ellipfis foci terminentur in utriusque conclavis
fcncftrellis, in hunc fincm ordinatis 5 liabebisquc quxfitum, fed
dcmonftratio ad oculum rem melius patef iciet.
Sint duo conclavia D & F. fpacium inter utrumque interje-
iftum, murisqucconclufum, fit G E. intra Iioc fpacium ope for-
mac ElIipfiopIaftsE , concavum tholum ellipticum intra g>'pfum
dcfcribas , exadliflimc pollitum , nontum licera A. liujus veto El-
lipfis five elliptici concavi centra acuftica B & C. perfedtc con-
gruant fcncftrellis, B &: C. in utroque conclavi data opera or-
dinatis jhabebisque arcanam fabricam perfcdlam , Principis enim
in B. fencftrclla conftituti verba etiam fubmiflillimc prolata, ab
altero Principe in feneftrella C. conftituto adco clarc & diftin-,
<5be percipientur , ac fi proximc prolata fuiffent. Dici enim vitj
poteft , quantum in hujus ellipticac formoe concavo vox augmen-
tumacquiratj five enim vox furfum, five deorfum,fivc ad larcra
feratur omnes in concavo illif* fonora: linca; in C. reflcxce ibi-,
dein
Digitized by
DE FABRICIS IN USUM PRINCTPUM. loi
dcm tarn intense unlentur, ut in B. verba fubmifsa prius voce pro-
lata , in C. aperti clnmorcs vidcantur. Adhortor hie omncs foler-
tcs Architc<ftos, ut hu jus tarn admirabilis arcani periculum faciant,
& rci fidcm adhibcre difcant , de qua prius ceu parodoxo &: ino-
pinabili tcchnafmate non fine rationc ambigebant. Quoniam ve-
ro difficile videturfornicem banc in cxecutioncm educerciforfan
id faciliori modo per unum ex pra^cedcntibus Tubis, fiveCylin-^
draceum aut Conicum , Cochleatumque , in viciniori dillantia,
pr^ftabitur: mi mf^Hra Tragm. vn. oftcndunt ^Tubp H 1.
PRAGMATIA VIL
ALIA RAT/ONE MVLTO ARTlTlC! 0 SIVS
eandem fAbrtcam conftmerey ^ in ma jus Jpacinm
extendere.
VErum C\ quifpiam ad remotiiTimum fpncium fimilc artis
opus archite(5iari vcllet.is rem ita aufpicabitur : intra duos
muros fpacium determinantes , formcntur 4.5. 6. autfc-
ptcm elliptica ova prorfuseademrationcqua inprarccdentiy^wr^
fedtum elTc vidcs 5 ellipfcs autcm ita conftrucftiE clTe debent , ut
juxta lincas ordinatim applicatas per focos tranfeuntes lingulse
truncentur , ut in fequenti^^r^t clarc patct. '
In hacfigura intra muros F G &: H I. 4. ova elliptica ordinata
{int , ita ut centra acuftica five foci (int fingulis binis ellipfibus
communes j ita ellipfcos A B. centrum acufticum B. commu-
ne eft ellipfi B C. & ellipsis B C. centaim acufticum C. com-
mune eftellipfi D, & centmm D. acufticum ellipsis C D. com-
mune eft cllipfi D E, cUipfes igitur fccundum lineas V X. per
centra tranfeuntes emnt tmncandse , ita ut ellipfcs fingula: pcrtu- [['"y^^**"'
fa dolia videri poffint, habebi'sque infigne fecrctum paratum. Nam
in A. conftitucus , fi quis vcl fubmiflimaiii voccm infufurrarit,
./ Ui i J.: : cam
I02 PHONURGIiS LIBER 1. Sect. V.
cam in E. alius ctiam quingcntis pcdibus diditus ita clarcpcrcipiet,
ac fi vicinisauribus infufurrareriir. Nam omncs Imcx fonorx in
^lliptico fornicc A B. rcpcrcudiE in B. confluent tanquam cen-
trum , ibiquc multiplicara: inccnfa^ue inconfuse unaqua;que ul-
terius progrefla, in fccundo clliptico fornicc aliam formabuntre-
flcxioncm in C. & in hoc ccntro denuo unitx multiplicatacquc
intrabunt forniccm cllipticum C D. ibique rcflcxo: fc conjun-
gent in D. & Iiinc deniquc iterum in 4. fornicc rcpercuHa: tan-
dem intcnfac multiplicata^quc pcrvenicntad aurcs in E. conftituti,
qui fonoras fpecies tam clarc pcrcipict,ac fi prarlcns elfct in A. con-
ilitatas. Dcmonftratio rci adeo clara eft , ut nihil prarter jf^«r«
conlidcrationem ad eandcm intclligcndam rcquiri videatur.
CO ROLLA RIVM,
Ex dictis patet, quanta ex hac unica Pragmatia propofita mira-
cula Edio-tcdtonica patrari pollintjccrtc hujus machine opc mu-
(icos conccntus omnis generis exhibcbis , ncminc unde provenire
portint vcl fufpicante. Verlim ingeniofo Lcdori hxc fufficiantad
innumera alia invcnicnda.
SECTIO V.
Digitized by Goo^^
DE MIRIFICIS ORGANORUM ACUST. FABRICIS, 103
SECT 10 V.
DE MIRIFICIS ORGANORUM
Acufticorum Fabricis, qiieis ad immenfa fpatia tam
articulatas, quam inarticulatae voces pro-
pa gar i potcrutiL-;.
CAPUT L
"DE CONICARVM SECTIONVM
Vfr in Thonurgta.
SESULTANT cxcorporum quorundam fecfbionibus
fupcrficics quscdam , quarum vires & proprietates
adeo mirabilcs funt fie arcanx , ut natura Tola fibi
illas ad Miranda pcrpctranda rcfcrvaflc vidcaturs
tJ^srSL^^S fi^ ut interim alias innumeras reticeam, quis nefcit
conicae fc(5tionis paradoxa ? Sunt hujus trcs potillimiim fpccics
admirandis prorfus viribus retcrtx. Ell ipfis, Parabola, Hyperbole,
quarum ha:c imprimis admiranda proprietas eft , ut fi figuris ea-
rundcm in matcriam introdu(5tis corpora concava delineentur,
puncta quxdam nafcantur in Medio imaginario , ad cjux omncs
lineae intra concavum incidentes reverberentur , unitxque inpun-
<5to reflcxionis mirandos effcdhis , mm in illuminando tum inccn-
dendo prodant 5 undc fic acuftica fpccula originem fuam invencrc.
Vcrum cUm dc hifce ex profeffo tradtavcrimus im/4rte magna
Lucu €5* VmbrA^ eo Lcctorem remittimus , Nam hie ea duntaxar,
quae ad inftitutum noftrum maximc conducere vidcntur , repete-
mus 5 qucmadmodum igitur intra di<5ta corpora lucis uniti radii
mirandos uftionis eflfedlusproducunt, itafic fonori radii intra di<5ba
concava idem pofic nemincm dubitare polTc autumo , qui praccc-
dentia rite intellexerit. Quomodo igitur conicae fedtioncs acufti-
cac in fabricis ad mirandos auditionis effcdUis prxftandos dcfcri-
bendae lint , tunc dicerur , ubi prius obiter didas fcdioncs in ma-
teria dcfcribcrc docuerimus. Stt tgitnr:
PROBLE-
Digitized by Goo^
104 PHONURGIi£ LIBER I. Sect. V.
P R O B L E M A I.
ELLIPSIN VNICO FILl "DVCTV 'DESCRlBERE.
CUm liLj. 0* 10. aArtii magriA Lucis & Vmhr* varias Elli-
pfum aliarumquc rcCtionum defcribcndarum mcrhodos tra-
diderimus, hie cafdcm rcpctcre noluimus.fed tantumeam
hic mcthodum doccbimus, quae mcchanicisEchotedtonicis magis
congrucrc videbatur , hoc pa<5to itaquc Ellipiin unico fili du(5hi
dcfcribcs.
Omnis Ellipfis duabus conftat diamctrjs , majori & minori. Si
cnim aequalcs dTcnt, non Ellipfis fed circulas force j quantocnim
minor dccrcfccrampliiis, canto Ellipfis eric acutior, ^quantoplus
crefccc, canto Ellipfis eric obciifior , & circulo fimilior , u{l]ue duni
diamctri quantitate arqualesin perfedc cirailarcm abeunt Ellipfin.
Nota pra'tcrca, in omni Ellipfi practcr-circulari, duopun(5b rcpcri-
ri,qiiac cx comparationc fci(5ta appellant GcomctraE:vulg6fbcos,c6
quod in iis fiat accenfio in fpcculis caufticis. Hxc duopun<5ta in
majori fcmidiametro fitum habcnt, tantoquc Temper ab inviccm
erunt remotiora , quanto Ellipfis acutior , id eft, circulo fucritdilfi-
milior , canto veto propinquiora , quanto Ellipfi circulari in unum
pundlumconvcniant, quod eft centrum circuli. His obfcrvatis,
fint diamctri Ellipfis
formandac datac A B.
major , &: C D. mi-
nor. Conftimatur C
D. minor in majoris
- B medio pund:o E. ad
angulos rectos, itata-
men , ut minoris ex-
tremo ab E. medio
pund:o airquidiftent,
hoc polito, focos five
pimcffci ex. comparationc fa<5hi, itareperies, majorcm femidiamc-
tmm A E. vel B E. ex C. vel D. alterutro minoris (cmidiamc-
tri cxtremo circinotransferesin majoremdiametmm A B. &ubi
circinus utn'nque fi:cuerit lineam A B. ibi emnt duo foci,videlicet
in L & L. invcntispundis cx comparationc fadis I. & L. in iis
duos
Digitizoa by Google
DE MIRIFICIS ORGANORUM ACUST. FABRICIS. 105
duos ftylosinfiges,& circa ftylum filum dupliimlongiaiclini«; L A.
vcl I B. intra hoc cnim filum graphium quoddam circumdudhim
defcribet dcfidcratam Ellipfin , filum nobis referunt duac lincas
L R. & R L quod in duobus pund:is I L. alligatum &c graphio
R. in A. applicatur prsEcise, dcinde cx A. intra illud graphium
R. circumdudhim dclcribct EUipfin quxfitam. Ex quo luailcn-
ter.patct , duas fiH partes ab R. vcrfios alterutrum focum cxtenl'as
R L. & R I. Temper sequari diametro A B. EUipsis majori, quo-
rum omnium dcmonftrationcm vide in zArteLucis Vmhr/i
lib. J., trad, defcd, comcu,
PROBLEMA II.
ELLIPSIOPLASTEN INtMAJERIA
foltda defender
VOcamus Elhpfioplaftcn illamformam feu moduIum,ciijus
circumdu(5tione in materia molH uti g^'pfo, cxmcnto vcl
argillaexprimimus Ellipfin 5 Sicuti enim figulus fiveplaftes,
varia inftmmcnta ad varias figuras dcfcribcndasadhibet 5 itaadEl-
lipfcs defirribendas in gypfo , forma plaftica opus eft , cujus cir-
cumdud:u ilia producatur, &: hancformam five normam, Nos El-
hpfioplaftcn, quafi figulinam Ellipfis formam vocamus,ita ad Para-
bolas & Hyperbolas defcribendas, formas adhibemus , quasPara.
boloplaftes Hyperboloplaftes vocamus.
Hocitaque pad:o Ellipfioplaften facics, in pavimcnto piano &:
sequali politoque juxta prarccdcns problema ad quantiratem dato-
rum diamccrorum dcfi;^^ibacur£lliplis3 hoc paad:o, juxca Ellipfin
O in
106 PHONURGIJE LIBER I. Sect. V.
in pavimento dcfcriptam cxfcindatur cx tabulis ligncis vel fcrrcis
laminis Elljpfioplaftcs,cliligcntcrpun(5ta focorum in canotando,
inunovero pun<5torum Ellipsis A. infcratur fcrnim acuminatum;
in altcro B. manubrium V. quibus fcrramcnta fubdannir acuta,
ut iis axis Ellipsis in A. & B. vcluti hypomochliis quibufdam
incumbens pro arbirrio opificis commode &: sequalitcr circumagi
poflit, habebifqucEllipiioplaftcn qusfitam.
P R O B L E M A III
TARA30LJM VNICO FlLl DVCTV
dcfcriberc^.
PArabola eft fccftio Coni parallcla latcris cjufdem , intra quod
pun(5him eft , in quo omnes lincac intra ejus fupcrficiem paral-
Iclc incidcntes, rcflcxae uniuntur, quae omnia in citatis
tis magnA Lucis^ VmbrA Ithris fuse dcmonftravimus,c6 Led:orem
rcmirtimus, ubi & varias parabolarum dcfcriptioncs invcnict, ut
proinde hoc loco non nifi unam tantum rriagis facilcm, inftitutoqj
magis convcnicntcm proponamus. Prarparcair tabula planiftima
X y. cui ad angulos rcdos applicetur norma D E, ita ut norma
applicata E G. La-
-~ teri , tabula: Latus
E G. radat norma-
litcr, & promota
axi parabolas fcm-
pcr acqui - diftet ;
dcfcripturus igitur
parabolam hujus
, inftrumenti opc ,
=3 affigat ccntro L. fi-
^ lumlubtiliflimum,
deinde pofita norma fupra L B. filum graphio D. circumpofitum
in E. radice norma: claviculo firmet , ita ut filum longitudincni
habcat L B. duplicatam. Cum enim juxta propofitionew lo. co-
nicae do(5trinac in (^rte magna Lucis ^ V mhrA demonftrata: ,
omnes lincaca centre ad ambitum parabola: unacum ijs, quxhinc
in fcniiordinatam cadunt, aequalcs fmt , ddcribet graph ium D.
motu
Digitized by Google
DE MIRIFICIS ORGANORUM ACUST. FABRICIS. 107
motu normac ncceffario parabolam F B G. cujus pundhim pho
nicum rcflcxionis O. invenics, fi rcgulam quampiamfuptTaxern
B L. parabolcE normal iter in tantum promovcas , donee in axe B
L. quartam parrem Ymcx N R. ordinatim applicatac, five larcris
rcdti intcrcipias , hoc enim pun(5hini crit focus parabola:,ut in^«-
ra O B. quarta pars lateris redd N R. eft , & O. pundum rcfle-
xionis quxfitum 5 melius autcm feccris, fiprimo dcterminavcris
pundum reflcxionis, deinde latus rcdum cujusvis longitudinis ,
cujus ^ ab O. dabic O R, . vcrciccm parabol* , & ccntrumrcflc-
xionis O.
PROBLEMA IV.
FORMy^M TAR A'BOLOPLASTE:^^
fabric arc^.
IN Pavimcnto quopiam piano politoquc juxta traditas regulas
di(5ta mcdiodo defcribatur parabola ejusquantitatis, quam dc-
fidcras , c|ua:vc tuo inftituto maximc quadrctj juxta banc in ta-
bu! is ligncis vel Lamina fcrrca aliam dcfcriptam ita cxcindes,ut
cxcifa in pavimcn-
to dclineatac prarci-
se congruat , liabe-
bisque formam pa-
raboloplaften para-
tam cay^«r^,quam
prxfens dcmon-
ftrat , in qua vertex
A. ferroacuminato
inftrudusfitj CD.
veto manubrio I
M P. fermm acu-
minatum axi continuatum in defcriptione parabolae infigirur
muro , ne fupcrficies ex mutatione axis alterctur 5 deinde manu-
brium altero hypomochlio iubjcdum intra calccm, gr'pfum a-
liamque matcriam circum coaccrvatam circumadum , qua:fitam
in materia dcfcribct parabolam.
O 2 PROBLE- '
108 PHONURGIiE LIBER I. Sect. V.
PROBLEMAV.
HTFERBOLE?^ V:7^IC0 Fill DVCTV DE-
fcrtbcre , ex defcripta forma hyferboloflajlen
fahricarL
SIT centrum rcflexionis A, oppofitum centrum B, vertex
hyperbolae C, his tribusdatis fih dudu hvpcrbolcn itadefcri-
bcs. In ambobus cencris feu pujidtis ex comparatione faCtis
O
in oppofitis hyperbolis , acus infigantur , quibus finguhs filum
all igeturihabeaturdeindegraphium inradice perforatum in mo-
dum acicula^ ut in F. patct , per hex: foramen utrumquc filum in
A &: B. firmatum ducatur j moveatur dcinde graphium F. utrim-
quc ita,ut ad motum Temper laxcntur duo fila,& hoc mom dc-
fcribatur parabola quxfita.
Formam
Digitized by'Goo<^lc
DE MIRIFICIS ORGANORUM ACUST. FABRICIS. 109
Formam vcr6\hypcrboloplaftcn ita defcribas. In pavimento
quodam, quantum fieri potdl,plano juxta traditam mcthodumdc-
fcribatur hyperbola, vcl in tabula lignea aut lamina fcrrca delu ca-
ta cxadtc excindatur, cui fi in vcrticc C. acuminatum fcrrum po*
nas, &: in E V. manubrium , prodibit forma hypcrboloplaftcs , uc
prxccdcns fi^'4ra docct, in qua C I. fcrmm acuminamm, E V L
M O. manubrium hypomochlio L. flilcitum , E C V. vcro in
materia argillacca aut gypfca defcribct fuperficicm hyperbolicam
quacfitam. Veriim quicunque majorem conicarum fecftionum
notitiam habere volucrit, hie adcat<v^r/^w» nojframmagnam Tw
cis 0* VmhrA , in qua fufiflimc lib. 3. ^ 10. tradlavi. Hicenim
omnia rcpetcre nec Libri, nec Ratio tradandi pcrmittcbat.
PROBLEMA VL
lOKMAM CrCLO'PLASTE^l
fabricarc^,
FIAT forma femicircu-
laris A B. in mate-
ria foUda excifa, cujus
axis C I. fit inftrudtus
ferro acuminate C I- &
manubrio O L. habebif-
que formam Cycoplaften,
fphocricacfuperficici defai-
bcndae aptam.
^- • ^
Li
PROBLEMA VII.
SFIRALEM LlNEAM T>ESCRJBERE.
AD hncam fpiralem dcfcribcndam aflumanmr duo punda
I K. aijuscunquc diftanti^ , & per ea ducatur hnea rcda
datx maenitudinis B A. deindc pofito circmo in ccntro I.
^ defcri-
no PHONURGIiE LIBER I. Sect. VI.
dcfcribatur cx D. fcmicirculus D G A. dcinde iterum pofito
circino in pundo D. diicatur fcmicirculus DEI. & dcinde po-
fico circino in ccncro K ex puncto I. ducatur alius Icmicircu-
lus 5 & fic dc C£Ete^is,& habcbis cochleatam pcrfe<5tam,»
ut prarTcnsj^^r^docet. Hancy^«r<fw fi in ferrca lamina juxtahc-
liccm lincam cxcifam.in longum centre fuo I. diduxeris, nafce-
tur ba/is corporis cochleati , juxta cujus dud:um concavus tubus
ordinatus , dabit tubum ilium mirabiIem,prodigioros in fonoef-
fcifUis cxhibcntcm. Vcriim cum difficile lit in piano cam exhibc-
rccjusf^uram in fequentibus fchcmatifmiscontemplare.
S\Q)ta tamcnLe(5tor,hujufmodi tubum in helicem lincam dc-
tortum , baud dubie incredibilem vim obtincre fonos in remotif-
fima rpatia propagandi : fed res peritum Aitificcm requirit, de quo
vide in fequentibw plura de tulo cochUato.
SECTIO
Digitized by ^uaj^Ic
#
ARCHITECTONICA INSTRUMENTORUM ACUST. in
SECTIO VI.
' ACRCHITECTONICA
^JNSTRVMENTORVM fiyiCVSTlCORVM , QVO-
rum ope per fonos e^uk arttculatos, qua marticulatos ad maxtmarru
locorum diJiantiam.Qjtemltbetreciproco correjponfuy mentenu
ftiam alteri ejuantumvu dtftto mamfeflarc^
pojfe, experientia demonjlratur,
CAPUT 1.
DE ORIGINE AKTIS ACVSTlC^.
iAM quinque circitcr annonim luftra agunrur, quo
(iArtem magnam Con [on i ^ Dtjfonty (ilhCuftirgtA
tifulo infcriptam condcbam , in qua inter csetera
Ltbro p. de Echonica Arte, fcudc fonorum rcflcxio-
ne , corundcmque multiplicatione quam ubcrrime
cgi. Intuitus autem magnam lucis&foni inlpccicrum vifibilium,
audibiliumquc difftilionc fimilirudincm , &: analogiam , idem
Ego , quod Optici , per tubos heliofcopos catoptrica arte conftru-
(tto-s peragerc folent, per fonos prseftandum ccnfui. Filum itaquc
-^rW;7<«wCatoptric2e,(quac in folerti vitronimtum concavomm,
turn convexorum , lentiailariumc|ue elaborationc , &: intra tubum
pl-oportionata coaptatione maximc conliftit) recutus,niimquid in
^cicrum acufticarum tranfmiffionc , nec non valida fonorum
multiplicatione efficcre poflem, dum exploro, varii milii quidem
in concinnando *x»f««^<'«»f feu fonorum multiplicandorum modi,& Molimcn
rationes occurrerunt, at cum periculofum alex opus elfe cerncrem, i),d!f^j'
huic unicc incubui , ut quos ic«ri Twei»f*a» conccpcram rerum pcra- "cndisor-
gcndamm modos, eos per experimcnmm pri'us comprobarcm^ un-
de nullum non lapidem movi, ut per organa, tubofque partim fim-
pliccs cofquecylindricos, conicos, cllipticos, partim per cochlea-
tos ad fincm tanquam per media proportionata pcrtingerem. Pri-
mo itaque ante omnia in tubis concavis cylindraceis experimcn-
tum feci, quod quamvis fuccclfumnon infcliccmhabcrct, voxta-
mcn
Digitized by Cpj|^e
112 PHONURGIiE LIBER I. Sect. VI.
men ad fpatium remotum, quod fpcrabam, non fc extcndebat , un-
dc pcriculum in aibo conico, five in turbincm proje(5to feci, cfFc-
(Itiifqucindcrerultans fpcm mihi dcdit per continuatam longitu-
Tubaacu- proportioncm id tandem, quod quaTcbam , obcinendi. Erat
dopnmo mMuiaco mco repolironum muro oc porta intcrftinduni , in re-
quToc- poficorii fine fencftra Tub ovata fi^ura , qux hortum domefticum
caiionc. CoUcgh 7^t?;w4«/ Tcipicicbat, longe latcque patentem 300. circitcr.
palmorum longum j intra hoc repofitorium , feu crgafterium, juxta
loci longirudincm, tubum conicum adaptavi, longitudinis 22. pal-
morum fcrrcis laminis concinnatum, cujus orificium locutioni dc-
ftinatum ~^pMmt non cxcedebar , tubulus verofub forma infun-
dibuli unam p.dmam circiter in diametrohabebat, qui deindc pau-
latim ex gracili continuo&proportionatx latitudinis increment©
in orificium rcpandum trium palmorum in diametro extra fenc-
ftram ovatam vcrlus hortum extendebatur. Vidimus tubi fabri-
cam , jam quoque ejus ctfedhom exphccmus.
Nirifici Tanitores noftri de rc quadam, five dc hofpitum advcntu , five
hujustubi de quacunque alia re me monitun, nc per varias domus ambages
acuibci. jj^cum adirc Mufarum illis incommodum foret, intra portam ja-
nitoriam llantcs mihiloquebantur in remoto cubicuh mei rcceflii
commorantiSc tanquamfipra:{entes,qu3Ecunque vellent,diftind:c
& clarc proferebant , quibus & ego mox eodem vocis tenorc pro
negotiommcxigentia jkt orificium tubi rcfpondcbam, imoncmo,
quicquam intra horti diftri(5tum paulo elatiori voce prolatum di-
ccre poterat, quod intra cubiculum non audirem , qu« res uti nova
&:inauditaMufa;um vifitantibus vidcbatur, dum loqucntcsaudi-
rent , ncquc tamen , qui loquerentur, vidercnt, ita quoque , ne illo^,
alicujus vetita: artis fufpicionc attonitos (iiipenderem , clandefti-
nam artificii ftruduram oftcndi 5 qux res, dici vixpoteft , quam
T ba nc "^"'^^^ etiam ex Proceribus Urbis ad vidcndum,& audicndum ma-
torianon chinamcntum attraxerit j quod ideo hicLedori fignificandum
fcmpons cenfui,ncfibi perfuadcret novum hoc hujus tcmporis invcntum,
jnvcntuin clfc cx oy^fjglta prolatum , fed ante 24. circiter annos in Collegia
pilidmos*^ Romano , eo , quo paulo ante dixi , modo exhibitum , rypi'fquc
^"sab Au ^^"^"^**^"rn elTe , qucmadmodum complurcs adJiuc inter vivos,
thorc mh. tum Patres nolhi,tum exteri, qui Mufacum meum rarioribus rebus
furgu&bu. confcrtum vificarc dignabantur, tcflari polTunt. Fuit & poftea idem
tubus
Digitized by
ARCHITECTONICA INSTRUMENTORUM ACUST. 113
tubus per vocis in rcmotiflima fpacia propagationcm fclici fancfuc- i*" ' w
cclTu omnium llupore comprobatus. Accidie porro , ut Mufx'um ^ mpni^
mcum privatum inaptiorcm patentiorcmquc CoUegn RomaniXo- '"'"f"^-
cum quern (jaliertam vocant , transferrc cogerer , intra quam &
pauloante di(fhis tubus tranflatus, ctiamnum ab omnibus exteris
fpedtatur & auditur Tub nomine Dclphici Oracult intitulatus, hac
tamen differentia , ut quod tubus , qui primo elatiori voce prolata
verba in remora (pacia diffufa palam propagabat 5 nunc fubmifsa
Scocculta voceclaminludicris oraculis ficmque confulcationibus Oraculum
■r • in. • J r ' ii delphicum
pcragat co artincio, ut nemo adltantium dc lecrcto,reciproca collo- in kuixo
quentium muflitationc inftituto percipcre quicquam valcat, quod '^•r«-hcrMr
&: advenis in hunc ufque diem exhibetur non fine dacmonis alicu-
jus latentis fufpicione , eorum qui machinam non capiunc j nam
& ftatua OS ad normam loquentis aperit & claudit, oculos movetj
ideoautem hujufmodi artificium condidi, ut import u ras &:talla-
cias,fraudcTquc veterum Saccrdomm in Oraculorum confultatio-
ne oftendcrem. Dum enim per tubos fidos (quos in Oedtpo dc
fcriptos vide ) rcfponfa darcnt , populum una ad oblationes pro-
fuse faciendas, fi exaudiri vellent, cogcbant 5 atque proindchac
fraude magnum illis lucri incremcntumcederet j quamvis d^emo-
ncs clam quoque fcfe eorum opcribus immifcuilTc non negem:
Sed jam ad Tubum noftmm Conicum revcrtamur.
Magnum Temper dcfiderium me tenuit cognofccndi , ad quan- Experi-
tum fpatium fe cxtenderct hujus tubi vis & efhcacia : Accidie hoc lub* T
anno, ut difcc-flums Roma in montis excelfi rupem, Converfioni Mo"fcEu-
S. EuSTACHii Sacram,ubiEccleIiam a Constantino Magnoohm futunu
acdificatam, & a S. Sylvestro in DEiPARiE honorem conlccratam,
jam vitio temporum fere deftrudbim , C^esaris aliorumqi (^erma-
nU Principum munificentia inftauratam , & habitationc excultam
( de qua vide Ledtor Opufculum, cui titulus : tfiftoria Euflachio-
^LM.ariana , quae de origine celeberrimi hujus loci , agit. ) In
hunc itaque locum tum folitudinisamorcnecnonpropria^devo-
tionis deiiderio, in nonnullum animarum fru(5him, morequot
annis folido , faciendum concefll, cumque hujus loci fitum , om-
nium commodiorem , & ad probandum tubum , mire opponu-
num repcrirem, tubum ^.palworum longuni fingulariftudioela-
boratiun, mccunicontuli, quern opportuno tempore, Sctranquillo
p tum
i
r
114 THONURGIiE LIBER I. Sect. VI. A
mm intcrdiu, mm ncxfhi tcntavimus, co fane rucccffu , quo fcliclo-
rem I'pcrarc non potcramus. Nam in circumtlila multiaidinc ca-
ftellomm, qua: ex hac alriflima mpccemunmr, priiis dc hora locu-
2200. ho- tionis, cum inquilinis initopa<5lo,ad 2.$, 4.. j*. wtUiaria Jtaltca*
mines fo- i • r ... • o i i
no lub* rcmoca, voce veliemenri Icrmocinari cx'pimus, qui o: lingula verba
ad facMm djftindK fc intcllexiifc per lintci cxtcnfionem inrerdiu> no<5hi per
Ivnsxini -, * . .
in Ecclefu flammx fucccnlionem, tertadfunrjliocmodo, ad FcIIiPenteco-
S*^aF"m- 5"^^^ folemnitatem , & ad facram Synaxin conccpto oppormne
peiitapcr- vcrbomm tenorc populos invitavimus, Lycanias per tubum can-
co^vdi"' tavimus, ad victum ncceflarium rublidiapctivimus, qua' omnia fc
intcllexide , rerum tranlmillarum docuit evenms. Mirum tamcn
omnibus vifum fuit , hujulmodi prodigiofo fono , & veluti vocec
cxlo dclapsa attonito.s populos,ad devotionis excrcitium mbi bene-
ficio ad bis millc & ducenta hominum capita, ipsa nod:e ad locum,
ad quern invitati fucrant, coa(5ta tiiincjfama vcrovolantcexrc-.
motioribus etiam locis com pi uresvirosdign irate confpicuos non
tam devotionis causa , quam videndi , & inltmmenti polvphonici
incitamcnto motos concurriflc, mirati fumus5Ubi&: novum mo-
dum detexi, quo abfquc altcrius mbi fubfidio , per folani validam
vocis intenfioncm , refpondcre qucmpiam fine alia mba poflc , Dei
gratia expcrtifumus. Operationes, quas tubi beneficio tccimus
hie per pra:lcntem Schematifmum , cxhibendas ccnfuimus.
Addo hifce qux R. P. Philippus Miller SACR^t Cits are
Maiestatis a Confeflionibus (quemde tubo conficiendo, & rite
adaptando , per litteras inftmxcram ) Ibribit. Cura'vimm fieri
tubum ^ per (jeneralcm Wertmiller ffehetum^juxta eummodum
ijuem 7(. ^ . mthifignificaraty fat longum. ^jto medtante ex arce^
Eberftortf Cif.SAR locutMef}^ ^ man davit ( locjuendotamenordi-
nariavocey ) T)omtnis Schafftenberg ^ a S. Julia no extftentt-
bus in Ncugchcu, ^uicquidvoluit, ^ omnia tntellexerunttperfece^
runtifue mandata ibidem^.
' His itaquc fagaciter & folcrtcr intcnms jam video , vcrificari
poflfc , quod jam olim Ltbro p. oJMufurgid de Cornu Alexandri ,
quo ad ccnmm ftadia excrcitum fuum cogebat , aiiifque novis in-
vcntionibus per cochlcatos tubos , qui in quanmmvis magnam
dillantiam voces fuas propagarent, pollicims fui,qucis etiam quo-
modo per ipforum fonorum varia difcrimina Prarfcdtis Belli,
Antlu-
I
Digitized by Google
Diqitizorl bv CoOgJc
Digitized by Google
ARCHITECTONICA INSTRUMENTORUM ACUST. 115
Ancirtratcgus quifquiam mcnrcm fuam clam omnibus manifcfta-
rc polfitollendimus,quocl tamen arcanum rcconditius,AuGUSTis- Arcanum
siMO C^SARi LEOPOLDO Mccoenari munirtccntiflimo refer- poUorce*
vandum ccnfco , nc omnibus pateat quod in fccrcti confiliima-
nifcilationcm (blis pracordinatis communicandum eft. His jam
(inccro , & gcrmano candore , fine ullo vcrborum fuco , aut cxag-
geratione hypcrbolici prsemillis, nil rcftat, nifi ut artishujus prin-
cipia per lequcntcs propofitioncs dcmonftremus. .
xicunu
C A P U T 11.
T>E SJMPUCIVMTVBORVM FI, ET EFFL,
C4cU y caufiscjj eorurru,
PROPOSITI O
Jn tubu acufticu cylindraceiSj aut Polygonis/Polyedrif^ nulla fieri
fQteft reflexio vocts , fed unitio folitm radiorum audiitlmnu
in lon^ftmum Jpatium fropagata,
IT tubus cylindraccus, aut fub polygoni prifmatis cu-
I jufcimquc^wr^e conftimti 5 (it illius tbrmac fignata li-
tera A B. hujus videlicet conicae C D. Dico fonum
in lis non per vera: & rcalis reflcxionis multiplicatio-
nem fieri , fed per folam radiomm acufticorum imionem conftri-
^oncmquc in rcmotiflimalocapropagari.Quoniamcnimomncs
AC
Tubus fub forma prifmatis pentagon!.
lineac acufticae parallelum ad fc diffiifionisfuae fitum obtinent,ccrt^
uti intra tubum fe infinuamnt , ita quoque exeunt j quoniam vcro Aquardu-
cflligii locus non datur, illx quoque per latera parallela tubi propa- ^"nj'J:^
gatac unitacqj in maxima diftantia pro vocis intenfionc quae profer- «m miri-
air,non intclliguntur. Loquor autcm liic dc tubis cylindricis non pagam?
P 2 de
Digitized by Goo
116 •^•^'•PHONURGIi£ LIBER 1. Sect. VI. *
dc canal ibus claufis in longiflimam diftantiam difpofitis, uti fupra
"^'^ de Romanti Aquxdudtibus dixi , intra quos ad quingentos pafliis
fcfeinvicemnon adco cciam data vcxre intclligere polle , Latomi
aquacducituum pra^fldcs milii retulerunt j Narramnt & J^apolita-
paufilippi fjf^ tranfitu illo Tub montc Paufiltppo clfbllb, & ad intcgmm fere
milliarefub rcdla lincacxtcnfo, verba folaclatiori voce ore ad la-
"**^*"** ccra parietum applicato prolata,in cxtremo c)prdcm cryptac tcrmi-
no audiri poflc j idem nortro tube, ctiam mcdiocri fono adhibito,
pracftari polfe, quis non vidct ? quia voce ad latera cryptae ditfiisa,
ciim fpccics audibiks propagata: cxccdcrc non podint , illas intra
concavam crjptam unitas propofitum eflPedum prxftare nccclTc
CONSECTARIVM.
Ex hifcc fequitur, fiquifpiam Princeps opulcntia afflucns, cana-
Icm tnuin paimorum y2LUt plurium in diametro ad aliquot millia-
rium diftantiam ( quod Regis y£gypttos^ PyramtdibHSyvSc^c ad
Oraculum Ammonis in Ltbta per fubterrancum mearum prxftitif-
fcin OeMpo oftcndimus )condcret,dico, quod baud dubiceffedtum
Mirificus (^rtirctur eundem, quern paulo ante indiaitavi , id eft, ineocon-
rum ca- ftitutos tum vocc lola veliemcntiori, turn etiam tubo noftro adhi-
^^^^ biro , in quamcumque diftantiam cxtcnfus fuerit canal is , (cfe rcci-
prococolloquiointclIcduroSjUti cxdid:ispatet. Quod tamen in
anguIofisSc intricaris meatibus Rom/tJukerraneA non fieri, expcri-
mento proprio compcri, & caufa in propatulo eft, quia voces ad tot
difcrimina meatuum iliifa: ftatim evancfcebant, vcl ipsa terra to-
^ phacea intra porofac fubftantiae vifccra rcceptam vocem ftrangu-
lantc. Voces vero per latera propagari, cxperientia conftat in fupra
/n- addu(5lo trabium longiflimarum cxpcrimento , in quarum cxtrc-
' mitate fi quis vcl minimum fonum pulfandofeccrit, eum ftatim
Alterum in oppofita extremitatc conftitutum aurc applicata per-
ccpturum nemo dubitare poterit, utpotc qui fxpc fxpius pericu-
lum hujus in trabibus ad ccntcnos pedes palmofquc in longum
.ui-r- extenfis fccimus. '
•i^ ^!'»iqxup j /Jfii 2i Km n» ' • " .
1 t CAPUT
Digitized by GoooTp
ARCHTTECTONICA INSTRUMENTORUM ACUST. 117
C
CAPUT IIL
DE CO^ICI TVBI PROTRIETATE , ET EFFl-
cacMy ^ de caufa PolyfhonifmL
ylindraceos , Prifmaticosquc tubos noncam, quamConi-
cos vim obtinere , cxpericntia in fcrmocinatione per apcr-
'tum acrcm inftituenda, compertum eft j cujus rei caula in
prxtcrita propofitione oftcnfafuit. Quid vcroConicus tubus prae
alijs proprium habcatad fonorum multiplicationcm , paucis expo-
no. Multi opinantur, id fieri per realem fpccicmm acufticarum rc-
flcxioncm intra latcra tubi fa(fbim, fed cum in tubo Conico reflc-
xio vocis fieri non poftit, utpote qux fub re(5tarum linearum poly-
phonifmo, ex ar(5to inlongum conica diffufionc in diffita loca cx-
tendatur. Sit tubus conicus A B. cx ardo A. in amplam latitu-
Tubus Conicus Simplex, 15. P4/m.
dinem B. cxtcnfus , fiet vocis clatio in A. qux nonfecusaclucis
iftinobolifmus in B. conica radiomm diffufionc, extra, qua da-
ta porta in remora fpatia propagatus radiabit, ubi tamen nullo
prorsus ad latcra tubi fadta reflexiocontingeti&confequenter nul-
la multiplicatio foni, practcr cum, quern conicum radiomm acu-
fticorum effluvium caufat, affignari poteft 5 erit itaquc aliud quid-
piam in conico mbo, quod vchementiam foni efficiat, abfcondi-
tum, quod paucisexplicandiimduxi.
Dico itaquc , ipfam Poliphonifmi hujus caufam cffc tubae for- _
maiil cxar(5to paulatim circa C. proportionali incremcnto in am- """"^ Po-
pliores fcmpcr ,& ampliorcs fcfe circulos cxtendentem 5 hinc fit, m^nwbo
ut vehementior clamantis vox ftatim ac ardo tubi orificio infonue- ^o^i^o-
rit, daufi aeris motu acccdente , ilia totum una tubum trcmefa-
ciat, atquc cx rcciprocis reflexionibus , quae c fingulis tubi parti-
bus dicfto tremorc ad reflc^endum fufcitatis in oppofita tubi pun-
&3i undiquc & undique reverbcrantur , nafcatur vchcmens ilia
fb-
Exponitur
Digitized by Google
us PHONURGIifE LIBER L Sect. VL J!A
fonorum multiplicatio, ut Propof 9. dcmonftrat 5 haud fecus ac
chorda tcnfa, vcl Icvi ta(flu agitata omncs totius chordae partes refo-
narc facit,&: in campanarum tinnitu caetcrilquc conicis concavis
cxpericntia docct, quae fi vcl chorda extrinfecc ftringantur, uti mull
turn a tremorc remittunt , ita quoquc foni multiplicationem pluri-
miim impediunt 5 Quamvis vero idem in cyhndraceis ac prifma-
ticis tubis fere contingat, quia tamen principium tubi latiuscft,
quam ut voccm conftringerepoflit,liinc non cam , quam Conicus
intcnfioncm vocis caufat.
CAPUT IV.
DE QVANTJTATE TVBy£ ACVSTICjE.
TUbum Conicum, quanto longior flierit, tanto majorcm vim
ad fonandum obtinere , tantoquc longius fonum propagarc
( dummodo debita proportio non defit ) nemo jure dubitarc
debet 5 quia ubi major five major fonorum multipHcitio,
ibi quoquc in remotiora fpatia fonum fc cxtcndcre poffe, quotidia-
na nos docet cxpericntia, hac tamen ditFerentia,qu6d tubus quanto
longior fuerit , tanto vehcmcntiori voce ad fonum propagandum
indigeat 5 qucmadmodum mc jam fupra in tubo Conico 1/. paU
morum longo , olim hie RoMiE a mc conftru(5lo , cxpcrimcnto
compcri 3 habet tamen paulo longior ifthoc incommodum , quod
ad portandum , tradand'umque nonnihil difficultatis patiatur, nili
ftabilis fixufquc in ceno aliquo loco ad colloquendum deftinaro,
flabiliaturj quod incommodum in opticis quoquc tubis immo-
dica longitudiiic cxtcnfis, notant anificcs catoptricL Quod vero
ad extimi orificii latitudincmattinct,illudcujufcunquc,pro mole
machlnx , latitudinis effe poteft : noftri tubi orificium repandun^
trcs circitcr cubitos tencbat. Sed & hare omnia arbitrio & cxpe-
ricntia: anificum committenda funt,uti infcqucntibuspatcbic,
CONSECTARIVM. ''''
.. . 3iJ
"Ex hifce patet. QucxI fi Aquaedudhis V eferum Romanorunu^
uti olim per varios tcrrarum gyros , montiumque ambages, ita Ty-
IfureKoMAM fubdiredbse hncac dudhi , a Cl audio Caefarc, fuiffet
conilru<ftus, quod quifpiamopc tubae noftra: conicae intra aquat-
.yi du(fhim
Digitized by Google
73
o
at
ARCHITECTONICS IN^TRUMENTORUM AiCUST. 119,
duaum conftitutus , Rom /E cum Tyburtinis , & contra illinc hue, ^^^^^^^
tlillindtis vocibus fcrmocinari potuiirct: c]uotl nc alicui forfan ^ inter &
incrcdibilc videaair, ita oftcndo. Ponamusprimo intcrcapc- a^uadua*
dincm Tjy^^r inter & Rom am communi hominum acftima- duSu"^"
tione 16. mtlliarmm, id eft, 16000. pajp4um ccnferi , ita totidcm
pajfmm aqua:du(fbjm undiqueA undicjue claufum ellc opor-
tct, unjigura hic pofita monftrat. Expcrientia quoqucnosin
Monte Euftachiano docuit , tubi noftri loquelam ad quin-
quc milliaria, feuquinquemillia paffuuni fpatium pcrccptam
fuilfe nonpcrclaufi aquatdutlus tubum , fed perlibcrrimi ac-
ris Medium j unde flKilccognofci poterit,ad quot milliarium
fpacium quis articulata voce loqui polTct,noftri tubi bcncficio,
vcrbi gratia: fi nolTc cupias Rom a Tyhur tifqucquqd 16. m 'tUta-
rtum cflc diximiis,quanta vocis intcnfione opus lit,ut intra lioc
fpacium loquela fuum (ortiamr crfcdtum 5 4»«s«>tmSt oftenda-
mus. Certum itaque, cxploratumque habemus, ita fcfe habere
Ibnum intcnfum ad fonum intcnfiorem, uti fe habetinterca-
pedo ad intercapcdincm inter col loqucntes interjcdlam j hoc
igitur pdo per rcgulam proportionum opcrabcrc : Tonus tubx-
intcnius ut 4. rcddit verba ad 5. mtlltana,\m. exjxrimento com-
pcrtum eft , quid dabit (onus intcnfus ut 13 ? fiicfta opcrationc
prodibunt 16. milliaria ^intra quod fpacium fonusaiticula-
tusintenfusut 13. pcrcipi polTct. Si quis veto, ad quot milliaria
fonus memoratus fe cxtenderc polfit , fcire vclit , Ik aget : Die
2^$. milliaria fonus memoratus intenfus ut 4. percipitur, ad
16. milliaria , quam intenfo (owo percipietur ? fa(iti opcrationc
prodibit 16 -~ Hoc pado quodlibet fpacium &: fonum, ejuf-
que intenfionem invenirepoteris,pofito. Intermedium fcm-
per ab omni ventomm flatu liberum, &: a:qualis temperiei
clTc. Cum itaque fieri pofte jam demonftratum fit per libe-
rum acrcm ad remotilfima fpatia tranfmitti voces , quanto ^
majorem is fortietur effe(5tum in aquxdudhi undiquc &: luidi-
que claufo, &: ad 16. milliaria extenfo? Cum enim in eovodcs
non elabantur, nequc placido &: quietoaqua: fluxu utpotexquili-
brato turbcntur , neque aeris violentiam expcrlantur , certum eft
tuba: bcneficio fcrmocinationem nullo negotio Tjl/ur inter &
RoMAM infticui polTe. Scdde hifcc plurain fcquentibus.
CAPUT
2:
c
o
9
ut
PHONURGI-£ LIBER L S'ect. VL
CAPUT V.
QVOMODO 'DVO JVT TLVRES, IN RE^
motiori diflantia tn lor/jy ex e]uthu4 fs uidert non pop
funt ; colloqm tamcn fib't mutuo queant.
HUjus rci expcrimcntum fumpfimus in monte Eufiachidifio^
fic autcm opcrati fumus : Sit mons N. in duas vallcs utnn-
quc dcfincnsjfitquc fpacium utriufquc ftationis E F. 1200.
fajfuum 5 cxiftat autcm */ tttu in loco vallis H. Sempromus in
loco G. cx quibuslocis fc vidcrc neqiieant j optarent tamcn collo-
Quomodo qui, quod , cum nifi per rcflcxam voccm fieri non po(Tit, ita opcra-
ilU'entw" buntur : Sit ad unum circitcr milliarc diflitum O. objcdtum
mediante phonocampticum/ivc murus O. c rcgione montisad 1000. paffm
voce renc * r , ^ ■ n |
jucollo- dillitusj d\co Sempronfum in loco G. cxiltcntcm,quidquia voluc-
(miT^' rit, pertubum I. in obje(fhim mumm O. dircdhim.cxiftcnti in
loco H. corrcfpondcnti fignificaturum. Cum cnim tubus prae-
cisc in O. mumm objcdtum dirc(ftus fit, fict , ut vox inde Tub
sequalitatc angulomm rcflcxa , auribus Tin fc (iftat in loco H.
confiftcnti , ctiamfi intcgro milliari afc inviccm dilliti unus altc- •
rum vidcrc non poffit.
COROL.
Digitized by Goog[e
I
ARCHITECTOb^ICA INSTRUMENTORUM ACUST. 121
C O R O L L A R I V M. \
Hinc patet : Qiiomodo colloquium inter duos inftitui polTit,
ctiamfi fe viderc ncqucanc, per vocem rcflexam in muro aliquo,
qui tamen ab ucroque confpici po(Iit. Innumera hujufmodi in-
yeniri potcrunt. Vcr'um ne nimium nie daineam in pragmatia
facillima 5 ingcniofo Lcciort ca ad cxercitium relinqucnda ccn-
fuL
C A P U T VL
DE SONO roNlTRV/. TORMENTORVM
hllicomw, ^ campanarunu,
NULLUS in narura rcmm fonitus vchemcntior auditus eft
tonitrui fono, five is oriatur in aerea Regione , five in lub-
tcrraneis mcatibus , tcrrx motuum prodromus formidabi-
lis. Ilium ad 24. milltarta per varia cxperimenta didici j H^nc
ctiam ad 60. milltarta audivi , quando Anno 1638. tbrmidandis ^^^"^""^^
tcrrac motibus CaUbrU me pracfentcm invcni. Cum cnim Lo- uf^uc ic
PITH Calabrtomm opt>ido in campis commorarer , fcnli liibindc cxi«yidat.
Stron^ylmn c'Montem inccndio iitvicntcm 60. miUia pajfuu?iij
inde dillitum, ingenccs veluti mugitus quofdiUTi cdere, tanta: vc-
hcmcnrix , uc ad 100. mtllta pajf. facile audiri potuerint. Scddc
liifcc Z^f^or con(\x\^QM^undum Subtcrraneidm. Hunc Ibnumto- ^onu.jor-
nitrui proximcrequitur fonitus cx cxplofione tormentorum cxor-
tus. Quae uti cx eadcm caula, qua dietum tonitru,loni vcnemcn- ufquc.
tiam acquirunt, ita quoque earn m remotiffima fpatia propagant 5
ccrte turn Tusculo mm Tybure cxplolio tormentomm RoMiE
fa(5l:a, prxfcrtim fi vcntus favcat, percipimr. Neapoli , cxJnfitla
C^prtna 30. mtllta dillita tormentorum fonitum audiri , Indi-
gent fatenmr : UtrUm vero Gkaveling/E in 'Bei^io didlomm tor-
mentomm cxplolio in Qy^ngUa audiri poUct , ut nonnulli tcftan-
mr j mcrito fidem meam iUij^ndo , donee certiores tcftes nanci-
fcar. Potuit enim fieri j ut naviuminalto mari cxplofioncs tadbs
audivcrint. Hifce fuccedunt campanx majores, cujufmodi £c-
CLESi A B. V. in Erfordta Vrhe pra:grandem tenet, omnium,qua: in
6uropa rpc(5tmtur,maximam, dcqua vide tcm. u MufargiA nollrA,
Q ubi
Digitized by Goo^
122 THONURGIi^ LIBER I. Sect. VL
c;»inpanx cxa<5tc dcfcripfimus. Hanc pro vario vcnti favcntis di^
quoufquc! fpofitionc ad 2^. mtllia pairuum five lialica mtlltaria ( quae fcx len*
CM (jermanicas conficiunt )audiri , indigcnac narrant. Et forfan
ad lo. kucas cjufdemfonus facile propagarctur,fi vaftis murorum
repagulis non inclufa libro acri cxponerctur. Si vera fine, quae dc
Cornu AlexandRi Q^agni liber dc fccrctis di(5ti Regis refert,
cxcrcitum fuum ad loo. Jiadia dillipamm cocgilTe , dicercm pro-
fc(5t6, illudnon minorisvchemencia:, quamdictxcampanacroni-
tum cdidilTe. Scd jam de hifce fat in pra;ccdcntibus dichim fliir.
Unum rcftat hoc loco clucidandum , &: eft. Cum lux quafi inftan-
tanco motu fe ditfundat , Tonus autcm fucceflivo , merito quseri
potcft : Quanto tempore fonustardius poft vifam lucemad aures
aufcultantium pervcniat ? Et res in explofionetormcntorum facile
obfcrvari poterit ope pendulorum , hoc pa(5to.
EXPERIMENT UM
Sj^anto tempore finus tardius ad andientem pojl vifanu
lucem pervenUn
HAbeas pendulum prseparaaim, cujus unusdiadromusfivcvi-
bratio prascisc unumminutum tcmporisadacquat. Deindefu-
bito ubi accenfi pulveris igncm vidcris, pendulum currere faciasj
quod &: fono perccpto mox firmcs diligenter obfervando, quot vi-
.T brationes confeccrit pendulum inter te & locum explofionis in-
tcrjeclum , habebis quantiratcm fpacii , minutaque horamm.
-s: Deinde fi juxta regulam proportionum,vibrationes in pafrus,qui-
bus tormentum bellicum a te diftat, refolveris, habebis diftantiam,
qua Tonus luce tardius ad te pcrvenit. Sideindcpafl'usaut milliaria
in horas aut minuta horarum refolveris , quot minutis horarum
fonus ad te tardius pcrvenerit, rcpcries , verbi gratia : fi per obferva-
tioncm fcdulam inveneris uni vibrationi penduli rcfponderc fpa-
cium 100. palfuHm,\\2ihQh\s juxta regulam auream palfus, quibus
fingulac ordine naturali 5 vibrationcs refpondent, hoc padtoio. vi-
brationes refpondcbunt 1000 papbwy id eft , uni w/iZ/Wr/ ItaltcOt
in quo conficiendo , fi unam ^ horx partem 15. minutis tribuas,
habebis etiam temporis momenta , quo fonus tardius ad te pervc-
niat. Quae omnia ex hypothefi di(^ fint.
Nam
Digitized by Google
ARCHITECTONICA INSTRUMENTORUM ACUST. 123
Nam uti liucufquc necdum dccifum dcfinitumquc eft , utrum
fonus unifoniiitcr , motu fuo proccdat, aii iiniformircr difFormi-
tcr. Vclquod idem eft, fccundum cequalia Temper rpatia,autin2c-
qualia, minora Temper & minora incremcnra Tpatiorum Intcrmc-
dii progrcdiamr ita niliil quoquc ccrti pronunciari potcft : donee
ncgorium valdc Tubtile & lubricuni per expcricntiam prseciTrus cxa-
minetur quod Florentmam eAcademtam jam repcriflc Tcribitur.
Suntenimut in pnccedcntibus diximus , irmumera Intermcdii
impedimenta , qu^ foni cfelcritati officerc queunt : uti Tunt venrus,
turbidusacT, vapores,pluvia;,quaf medium oppido alterant.. Sunt
anni tcmpora, Hybcrnum, ^ftivum , Vcrnum , Aummnale- Sunt
finguiorum dicmm tempora, Diumum, No(5hirnum,Matutinum,
Scrotinum, qu-je cum ditfcrcntcs habcant conftitutiones, certe Toni
impulTum varie quoquealterarcpoftlint , &: cxpcrientia Tat Tupcr-
quc nos docuit. c
Sequuntur tandem Tonorum producendorum organa , quxfi
rc(fteTecundbmnoftram inftmdtioncm conTccerisj ccrtctormcn-
torum bcllicorum Tonis ilia minimc cedcrc ipTa praxi reperies,
nil igitur rcftat, quamut calamoadmoto fabricas ordincdeTaiba-
mus.
Q_2 SECTIO VII.
Digitized by Ct
124 PHONURGIiE LIBER L Sect. VIL
SECTIO VII.
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGA-
norum,ad produccndum Jongillime fonum
apte conftruendis.
rt pi 1 1
CAPUT i:
BB TVBI C0:^C^ICI STRVCTVRA
Ylindraccum Tubum ob caufas fupra didlas non fcr-
vire ad fcrmocinationem in rcmotiora loca per li-
bcrum acrem inftitucndam oftcndimus , Conicum
[^^ itaquc tubum fub forma tuba: fcligcndum ccnfui-
mus , cujus ftm(ftura varia cffe potcft. Nos ci lon-
ccu'st^bus gitudinem dedimus olim 21. paint, poftca 15. folummodo paimor,
ad fonum nc macliina in nimiam molcni, &: intradtabilem cvadatjillacnim
midoncus. ^^/^ longa, fixacrat, intcrrogationibus , rcfponsisquc dandis
apta , ut fupra in Prdfattone cxpofuimus. Tuba itaquc 15. paimo-
rum longa, ad defidcratum cffc(5him fufficiet,pracfcnim cum in-
tcnfio vocis clamantium, longitudinis dcfc(5hjm facile fupplcrc
polTit. Orificium parvum ori applicando deftinatum palmt ob-
tincat , ita tamcn per labra fua accommodatum , ut os commo-
de inferi poflit , &: vox non elabi , dum quis loquitur 3 in longi-
tudinc verb proportionali amplimdinis incrcmcnto crcfcat , per
13. circiter palmosufquc ad radiccmorificij majorisrcpandi,quod
foni cmiiTibni , difftilioniquc dcftinatur , ut in figt^ra foln 117.
apparct. Notarc tamen Lcdtorem vclim , banc tubam ex varia
materia confici polfc pro varia ufus rationc 5 Si cnim per libcrurh
acrem inftimenda fit operatio, ferrcis, seneis, ligncis laminiscon-
ftarc debet, Sint autemlaminjE ex didtis materiis affumptx ad in-
fignem Ixvorem politae , & in exa(5tam rotunditatis formam rc-
dudbe, omni fcrabritic profcripta 5 dici enim vix potcft, quantum
hujufmodi fcrabrities propagationem vocis impediat. Solent au-
tcm fere omnes hujufmodi tubse hodie in quatuor, aut quinquc
partes ut plurimum dividi, co fine , ut una alteri ad commodita-
il 7 tcm
Digitized by
DE FABRICIS DTVERSORUM ORGANORUM. 225
tcm inferta, &c indcbitam longitudinem protradta, dcfideratum impedit^^
ctTcdhim fortiaturjlonga cnimcxpericntia doaus obfervavi; nifi ^^^"l^l"^^
partes partibus rite coapcentur , Phonurgum fine fuo defrauda- paruum
tumirii Acccdit, ut poftca declarabitur, quod fi rcfponfio fola
voce danda fit, certumcft , ncgotium non fucccfTurum, cum fo-
nus in partium coagmentatarum commiffuras illifiis , plunmum
dc vi & cfficacia fiia deperdatj Si quis vcro tubas hujuftnodi
aut muro, aut etiam cubiculis immobiles infcrcre dcfideraret , is
vcl faxo vivo excifas, & propc Ixvigatas , aut ex fcrrcis laminis
conftrudas, dcinde pice liqucfaAo intus illitas , optimo rem fijc-
cclTu conficiet 5 Nam in conica concavi fiiperficie pice , autgum-
meo liquore prius quam optimc laevigata , cxpolitaquc foni line
alio obllaculo propagari in locum conftitutum polTunt.
CAPUT II
DE rvBis JTA accommoda:^dis, vt
fine altera tuba , fola voce cjuu ad quAftta re/pon^
i dere popt,
UO in hujufinodi tubis dcfc^his occurrunt 5 primus eft ,
quod ad quxfita fine alterius aibx beneficio , rcfponfiim
dari non poflfit. Alter eft , quod nihil arcanum , aut quod
maximc intcnditur , fccrctum conceptis verbis alteri per tubam
communicari polfit, quod non omncs in medio fpacio a termi-
no a quo , ad quern conftituti intclligant, ita ut hujufinodi in-
ftrumcnmm in bcllicis magni momcnti ncgotijs , ufui elFc non
poffit. Hujufinodi defe(5tum olim recognofccns , nunquamdi-i
aamob caufam propofitos tubos magni feci , fed ita accommo-
dandos ccnfui , ut & fine altera tuba refponfum darctur , & ne-
mo nifi in cubiculo conft itutus, qux diccrentur , intell igcret , dc
quibus in fcqucntibus fiifior dabitur dicendi materia j hoc folum-
moclo exponcndum exiftimavi , quomodo tuba itaprxpararipof-
(vc^lm quifpiam fine altcrius tubx ope , fola voce ad quxlita rc-
(pondcre qucat.
Dubium nulli cffe debet , quin per eandem tubam , per^
quam fermocinatio fit , refponfum quis accipcre polfit , quod
cxpc--
D
126 PHONURGI^ LIBER L Sect. VII.
cxpcrientia jam dudum mihi innotuit. Dico itaquc , quod ad
lioc prarftandum , conlidcranda funt: Trimo diftantia , five ter-
minus ad cjuem : Secundo praecifa mbi dirctftio (ccund'um lincae
phonicae exrcnfioncm, cx tcrminoi^«o,ad tcmiinum adefuenu:
*Terti6 tcmpus opportunum , ab omni acris pcrturbationc libc-
rum & immune : Quarto intenfio vocis major in rcfpondentc.
Diftantia juxta ca, quae paulo fupra diximus , priiis cxpcndcnda
eft , deindc intcnfio vocis per tubam loquentis. Sit vcrbi gratia:
diftantia loci 2. mtUtartum , & intcnfio vocis ab ordinario , & con-
fucto modo loqucndi , fitut 3. ponctur rcgula Jiocpacto: 2. mtl~
itaria requimnt vocis intcnfioncm per tubam ut i. tria mtUtaria
quantam vocis intcnfioncm rcquirunt ? & opcratione pcra<5ta, ha-
bcbis vocis intcnlloncm ut 1 1- & ficdc caetcris j quamvis autem.
non prxcisc banc rcgulam fcrvandam putem , cum qua:libct vox
clatior, &vchcmcntiorea, quarpcrtubumfit, ad pcrcipienda rc-
fponfa loquentis abfquc altera mba , fed fola voce, utdixi fortiori
fufficiat : Ratio eft , quod tuba: fonus cadcm proportione fcratur.
in ob)e(5tum per coUcdtamm intra tubum fpccicrum audibilium
difflifioncm , qua vox grandior per medium acris 5 quae moxubi
orificium rubi incident , ibidem multiplicata , tandem integris
vcrbomm conccptibus , auribus Phonurgi accidct , pracfcrtim fi
aurcs ad os ftrid:ius applicuerit5 quicquid cnim rccipiturpermo-
dum recipientis rccipitur, quod in Monic Euflachtano multiplici
cxpcrientia- vocum compcrimus: Sed res cxemplo patebit.
Sim colloquentes Sempromw , & Ttttw 5 Tuba , qua corrc- •
fpondenti loqui vis , A B. Sit locus feu terminus ad ijuem C. ftct
^ititis corrcfpondcnspraccisc in loco I. fitquc in hoc pundo prac-
cisc dircda tuba A B. per lincam axis phonici A I. Dico T///«»z-»
ftantcm in 1. voce paulo grand iori intonantem in A. a Sempro-
nio, auribus tamen ad orificium A. probe applicatisj auditumiri,
vocis cnim fpccies cx A. per mbum ditfufac ad tubam B A. con-
vcrfomodo, eadcmque celeritate redibunt, qua per tubum A B.
profufac fiicrunt j dixi dummodo fortiori voce utatur Tttiw , &
tempore opportuno , & tranquillo : Nam acre mrbido , &: inju-
riis temporis aggravato nihil fieri, jam in tubisfat fupcrquc com-
probatum fiiit : Oportct itaquc refpondcntem paulo fortiori voce
uci , uc ruptisMcdii obftaculis, fpccies foiioia^ ad cubam B A. li>
bcniis
Digitized by
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGANORUM. 127
berius tranfmcare qucant, quam ubi pcrtigcrint, iWx mox intri
tubum au(5ta: quam limpidilfimc fc auribus ad orificiiim A. ap-
plicatis fiftunc Sewpronio j nam vox grandior dcfcchim alterius
tubae facile in tranfmillione fpccicrum fupplcbit. Ad tcmpus
quod attinct j Ego fane no(5bjrni tcmporis (^uietum,fcrcnum, tran-
quillumque (latum huic negotio maximc congmum , opportu-
numquc cxiftimoj & nc taccam illud , quod non parum ad rem
conducetj videlicet, fi tubx orificium B. pauloampliori umbonc
conftitcrit , uti expcricntia frcquens nos docuit. Atque hoc pa(5to,
quifpiam fine alterius tubas adjutorio , rcfponfa fola voce dare
poterit.
Quomodo vcro tubx acufticae ita conftituendae fint , ut arcana
confiliafibi mutuo communicari polTint, ut neminc in intcrmc-
diis fpaciis exiftentc, qui, quae dicantur,intclligat,in fcquentibus
doccbimus j Nam hujufmodi tubae , quae fola voce rcfponfum Qua arte
accipiunt, mcliorcm cffc<5him fortiuntur , quando fixac , & fta- J^^^q^j^J?
biles per aliud cubiculum , in intimum alterius cubiculi reccffum jjiam coi-
infertx ducuntur, uti Ego per multos annos inmeocubiculocum ^ '
ftupore, 6c admirationc audientium expertus fum.
CAPUT
Digitized by Google
128 PHONURGIiE LIBER I. Sect. VIL
CAPUT IIL
DE MVLTlTLlCl AVqMENT 0 SOl^U
diCOsTuhis^five de ^Vubis prodigtcji font, varw^
JpeciebtiS , ^ formu eorum.
CErtum cfl: , &: cxpericnria a mc compcrrum , twhx hujuf-
modi fimplicis, 15. verb. gr. palmorum longa: fonum qx-
tcroquir^ validum ifi inimcnfum mulriplicari pofTc , ita
ut qui primo voce fua pcrtingcbat ad 2. 3. aut 4. mtUtaria , mo-
do ad 15. aut etiam 20. mtUiaria propagctur. Quomodo vcro hoc
fieri pofTit, primo de diflfcrentibus tubarum formis agam, dcindc
dc augmcnto per appoficoria inftrumcnta iis dando.
T>E TVBA SPHOE^ICA.
Sphoerica Tuba idem ac globus concavus cfl:. Si quis igirur
globum fieri curarct , diametro 10. aut 15. palmorum , ficuci dc
cornu Alexandri C^iftagm in fcquentibus diccmus , is baud du-
bie immcnfam fbni multiplicationcm cfficcrcr , uti cx propofitio-
ne patuit j Sonus cnim in concavo majorcm vim acquircrec
propter immenfam vocis rcflexionem in eo fadtam , quam in di-
rec^ba ruba , qua fimplex foni diffiifio fit. Sit globus Spliocri-
cus A. OS intona-
tion! dcfl:inatum
B. & altcrum ori-
ficium in nmplum
umboncm rcpan-
dumC.fict,utvox
quaiipiam infona-
ta in quot pundta
Sphocrac fupcrfi-
ciei concavse illi-
dct , tot rcflexio-
nes fiindat, quatdeindc in circulos (cfe dilatantcs ingcnti frcmo-
re per C. diflundenair. Sed \\xc melius Le6ior ex prxtcnti f-
^ura percipict,quam Ego multis verbis defcribcre queam.
#
CAPUT
Digitized by Gc
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGANORUM. 129
C A P U T IV.
T>E TVBO ELLIPTICO.
*y<^Uid Ellipfis fit, & quid Ellipricus tubus , in praecedcnribus
I 1 cxpoficum fuit 5 quomodo vero dcTcribatur hujufinodi fi-
gura,paritery^t;?/o«tf i. docuimus. Habet autcmhaec figura
in majori diametro duo pundaex comparatione di^a, qua: &
foci dicuntur, quod quemadmodum omnes radiofae folis lineac in
liifce duobus punftis unirx, ad ignem fucccndcndum maximam,
& mirificam vim obtincnt , ita reflexio lineamm phonicarum in iis
foaa & unita,pr3E omnibus aliis,majorem infononiultiplicaiido
vim acquirit. Sed cxpliccmus propofitum.
'Sit Ellipfis prsefcns CEFD. pundta focomm ex comparatio-
ne fadta AB. Dico,vocesexpunaa A.
vel B. prolatas ad circumfcrcntiam el-
lipticam ibidem innumcris vocis rcfle-
xionibusunitum iri in pun<fl:o B. Hoc
padto vox reflexa in O. bine reflc(5tetur
in B. itemm ex A. in V. & bine in B.
itemmex S. &T. in B. & hoc pac^o ex
fingulis punais circumferential ellipti-
QX CEFD. fient reflcxiones, quae non
unientur nifi in B. vel ex B. in A. ubi
fier vehemens &: validiflima foni multi- ^
plicadoj Cum vero in omnibus ellipti-
cis figuris,fiveacutis, fiveobtufis , ea-
dem lit reflcxionis proprietas , fieri poteft,
una tuba decem,aut plurium palmomm
longa fub Elliptica figura comprehenfa,
cx quacunque materia , cujus foci fint:
A B. & habebis mbam mirifica fono-
rum mulriplicatione auc'bm, uti />rx/tf«/
figura docet , praefertim fi a pcrito arti-
fice conficiatur: Difficile enimeft, mc-
tallicac materix tam exadbm figuram ^ r
cUipticaminducercprxfertimfiquisportarilcm eflb velit: tacilius
negotium perficictur, fiper fomiam Ellipfioplaftam , quam |u^
PHONURGIiE LIBER I. Sect. VIL
cxplicuimus, tubac formamin gypfum introduxcnt5 Rcs,fateor,
ingcnio, & folertia pracditum artificem rcquirit , quod fi rite perfc-
ccrit, quantum virtutis, & cfficaciae acquirat , ipfe mirabitur , cum
vcl minima vox, &: psenc infenfibilis , orificio X. infulTurrata in
R. jam grandcm cxpcriatur, correfpondens, grand iori vcro voce
infonata tubo , talcm ftrcpitum cxcitabit , qui vcl ad complura
milliariafe fcnfibilcm redder.
CAPUT V.
D£ TVBO COCHLEATO.
QUis fit tubus cochlcatus , quid cochlea , jajn (kpius didum
hiitj fed in gratiam Z^<i?om repetamus dcfinitionem. Tu-
bus cochlcams nihil aliud eft , quam mbus in cochleam
contortus j & eft duplex: Cylindraceus,&:Conicus : Cylindraceus
eft , qui cochHdem Temper conformem habet , &: inter latera axi
parallelaconftitutum, cujufmodi ferefunt omnesfchalac cochlea-
res in quibus id nos cxperientia perfrequens docuit : quod nemo
in imo cochHdis flindo , ore ad cochlearem fuperficicm applicato
cam fubmilTavoccproferrc poffit, quodinfupremococlilidisabfi-
de auribus ad cochlearem fuperficiem applicatis correfpondens non
pcrcipiat : Dummodo cochlearis fuperficies ita leviter continue-
tur, ut dato obice vel minimoa propagatione foni non impedia-
tur, &hocdi<5tum fit contra cos, qui inexpeni dubitant, utrum
per tubum cochleatum articulata vox propagari poflit. Conicus
eft , qui cochleam habet ex ar<5lo , proportionali incrcmcnto 1cm-
per, & continue) in amplius fpatium cvolutam, ad naturae c(5ty-
pon , quod in cochlcis hmacum, vel melius buccinis marinisex-
primimr, conftru(5lam. Tubus cochlea: -cylindraceus in fabrica
fua nuliam patitur dithcultatem : Sufticit enim , cylindrum in
cochlearem meatum contorquere, uti fit in Machina ArchmeeUay
quae cochlea aquatica dicitur , cujus diflfcrentes formac in meo
Mufaco (pcdantur. Tubus vero conicus cochlearis eft , quando
tubus in cochleam conice, uti paulo ante didum fuit, id eft, ex
ar<iito in amplius fcmper fpatium, uti in buccinis marinis fit , con-
torquctur, atque hujus fabrica folers rcquirit magifterium , & fo-
Icrs ingcnium, ut cum fub dcbita amplitudinis , latitudinifquc
propor-
Digitized b\
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGANORUM. 131
proportionc, cum pari fupcrficiei intrinfccaE \xyoic cxpolitum con-
ftruat. Fi^ura utriufquc varia fcquitur.
Tubus Cochleatus.
Hie Tubus cochleatus mcrito omnium aliorum Tubomm vim,
& cfficaciam , ob infinitam quandam vocis cx omnibus pun(f>is
coclilidis in omnia cjufdcm punda reflcxac multiplicationem ,ru-
. pcrat > &: in fortiflimo buccinx Marine fonitu luculcntcr patct. Si
itaquc in cxiguisbuccinar gyris tantiim poflit fonus, quanaim in
tubojampracfcripto? PotifTimum, cum in prxcedentibus jamde-
monftraverimus, cochlidcm ncfcio quid parabolicx figurd intra
hclicem fuperficiem cxprimerc vocis miruminmodumaugmcn-
tativam.
CAPUT VL
T>E TVBIS QVl SOLVMMODO SONVM FEHE-
mntemyfid articuUtam vocem dare non pojfunt.
SUnt nonnulli Tubi , qui fonum quidcm validilfimum in plu-
rima milliaria fefe cxtcndcntem , fine ulla tamcn articulatx
vocis propagatione , cfficerc pofTunchujufmodi funt : Tubae
militares, buccinac&clalTica: Tibiac,quos corncttos vocantj Tym-
pana, &: omnia ilia Tubariorum , uti cos Front in us vocat,
Tybicinum, Cornicinumquc inftrumenta,ex quibus non nifivio-
lentaoris , labiorumquc contorfione fonitum clicias per Sat^in-
gturriy ita cnim impoftcrum vocabimus orificium illomm inftru-
mcntorum , quo militares utunmr Phonurgi , gcrmanicc : ©a^
5!)f^itnD(lucf/ quod intubis, &cornibus infeparabile eft , in aliis
fcparabilc, & nunc alio &: alio impofitum inftmmento. His^o-
fitu : jam vidcamus , quam vim , & cfficaciam habeant hujufmo-
di inftrumcnta.
jofi . ^ ' ■' • CAPUT
rni
132 PHONURGIiE LIBER I. Sect. VI
CAPUT VII
2) J? IMMENSA S07^0%VM ^VLTJPLL
catione in inftrumenUs hucusque expofitis, per folam tmpofi-
tioncm i fin wfertionem organorum ordme ex-
ponendorum,
§. \.
DE CORNV ALEXA:J\CPKI ^MAGJ^l
Guntur jam complura luftra , quibus in Btbliothecx
Vaticana , hicroglyphicum agens Oedipum, cafu in-
cidcrcm in librum, cui titulus cv2.x::Secreta Aristo-
TELisW Alexandrum oMagmm iuh'i inter aetcra
clc Cornu prodigiofo Alex andri ^Magnt , hxc Icguntur : Facic-
bat hoc cornu adco vchcmcntcm fonum , ut eo cxercitiim fuuni
ad centum ftadia ( quorum 0^:0 , unum milliare Italicum confi-
ciunt ) difpcrfum , convocaHc pcrhibeatur : liabcbat autem , ut li-
bcllus monftrat,quinque cubitos in diamctro j & flilcri fufpen-
debatur annulo, uti Ego reor,cujus tamcn figuram non dcfcribit.
Figuram hie appono,prout in dido Libcllo imprclfam rcpcri, cum
Epigraphe: Cornu Alex andri
^Cagni. Et quamvis liucufqj
ejus cxperientiam non fecerim,
rationcs tamcn phonics mon-
ftrant, id nccclfario ingcntcm,
&: formidandum fonimm ex-
citalTc, tum ob magnitudincni
Machinse , tum ob infinitas,
quas in inrima: fupcrficiei cur-,
vitate faciebat, vocis reflexion,
nes : Nam perfrequens expc-
rientia vel a puero me docuit,
Bubulcos, feu paftores vac-
carum in (jermama , bovinis
cornibus uti , quae tantum fo-
num excitant, ut ad millia , fic
amplius pafTuum facile audiri poflint. Eft & hoc admiratione
dignum
Digitized b>
Digitized by GoQflle
, 4
I
Digitized by Googte
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGANORUM. 133
cfignum, quod ubi oppidum aliquod ingrcfficomu fonucrincfta-
tim vaccce rclidis ftabiilis (bnitu cornu cxcirata: , &: ad ejufdem
fonitum jam alfucfadbc, ad pafcua fine alia domeflicorum folli-
citationc cgrcdian-
tur j &: fono cornu
dato circa Vcfpcrum
codem ordinc qu2E-
libct domum fuam,
quam mane rcliquc-
rat , fuaptc fpomc re-
pctat. Cum iraquc Cornu Alexandri t^a^ni fonum fuum
vcl ultra centum ftadia cxtendcrit>vaccinum vcro ingcnrcmftrc-
pitumad unum atquc altcrum milliarc cxcitet j quis ncgct,argu-
mentando a majori ad minus , Cornu Alexandri Q^^agni uti
in machina mole majori , ita quoque vchcmentilTimum (bnum
cxcitaflcj ncqucabrquc rationcjC'umenim quinque cubitos,livo *
15. palmos habucrit in circuiai , nccclTarib illud juxta proportio-
ncm diamctri ad circumfcrentiam 45. palmis prirter-proptcr con-
ftitcrit : Quomodb verb illud manibus tenere valuerit PlionurJ
gus,num pendulum fiierit, Libcllus non refert : Nobis hie mo-
dus occurrit , & dicimus inftrumentum fupra fulcrum tripedalc
plicabile STV. annulo fufpenfum FuifTe , &: in omnem partem
pro plaga , in quam id dirigerc intendcbat , verfatile fuiifc , uti
fgura hie appofita dcmonftrat. Qmcquid fit, pro ccrto tencmus,
quod fi quis medietatem hujufmodi cornu in decem pahnos cx-
tcnderet, uti cornu A B C D. monftratj Dicoillud,fi nonma*
jorem, faltem haud inacqualem , vel ctiam diftindliorem fonitum
cxcitamrumj ccrmm enim eft, in priori fpecies phonicas non tarn
intcgre , & fincerc ob nimiam fpeciemm phonicamm conflifio-
nem, quod in hoc cornu dimidiato non fit, cxituras 5 quamvis non
negem, in cornu Alexandri fonum ad orificium rcpandum , ob
lincamm phonicamm utrimque unitarum occurfum in fpatio I.
duplb fuilte validiorem, cornu A B C D. jam expofito, quamvis
non cum ilia, quam dixi, rcditudine.
COROLLARIVM I.
Scias LcSior : Cornu cochleatum, quod novum eft cornu ge-
nus 5
f
134. PHONURGIi^ LIBER 1. Sect. VII.
nus j incrcdibili augmcnto fonum propagarc,ob infinitas foni rc-
flexioncs,quasincochlcatis mcatibus cfficit , fabricaejus folcrtcm
anificcm requirit 3 in ufu pradico Phonurgus ita inftrumcntum
dirigcre debet , ut orificium A. voces infufurratas per B. redain
dcftinata loca tranfmittat.
Si igttur cornu hoc Alexandri , in turbincm cochleatum con-
ftrucretur ,prout in figura j. apparet, liaud dubie fiipra, quam dici
podit, id foni vehementiam effet excitaturum , vcl ad 20, mtUiaria
propagaturum.
COROLLARIVM II.
Exhibcnt nobis turn facrse, mm profanx Hiftoriae, f/^^r^o/ ve-
tcrcs in bcllis , mbis in varias helices Hneas contortis, ufos fuilTc ,
qucmadmodum inMonumcntis veterum HehrAorum vidcre eft 5
fed &: Romanos (imihbus tubis rum in proelio, tum in Triiimphis
ufos fiaifle,vetera Antiquitatum Monumcnta,Sepulchra,Triumphi
monftrant j hafce enini magnum ftrcpirum excitatfc , nulli du-
bium cftc debet j qiiibus & Poftarii , ctfi fub minori forma, uri fo-
Icnt. Qucis etiam vel remotiflime diffiti Poftarum hofpitio fc
vicinosedb, fonitu fignificcnt. Scd hacc notiora funt, quamut
amphus defcribi debeant.
§. IL
DE rvBO TTMPAy^lTE.
NEMO ncfcit, tympanum bcllicum vehementem fonum, ad
^ magnum fpatium pcrceptibilcm cdcre, quem fi quis ad fum-
mumaugere velit, (ic opcrabirur: Fiat canahs decem palmorum
cyHndricus , trium palmorum in diametro , quem uti in ufitatis
tympanis fieri alfolct, ab una parte confucti animalispelle vefties,
& hinc ad 4. aut 5. palmos itcrum aliam illi pcllem, baud fccus ac
in tympanis communibus , induces , deinde continuato vel cy-
lindro, vel cono ad 5. 6. aut palmos c^in^Yis in repandum orifi-
cium definat , chordis quoque fupcrficiem totam confueto more
adftringes, & mirificum tympanum omnibus numeris abfolutum
obtinebis 5 tympanifta illud fubtilibus fiilcris impofitum plcde-
ris niox ubi tutudcrit, fonus toti caiiali conmiunicatus, imraenfum
llrepitum
Digitized by Google
t)E FABRICIS DR^RSORUM ORGANORUM, m
ftrepitum in vafliffima fpacia fcfc extcndcntcm , cum ftuporc au-
dicnciumdabif , quia Tonus pcraiflbrisftatim in altera pclicgemi-
jiatus , deinde per rcliquani totius canalis molcm propagatus, 6c
chordas tympani & confcquaitcr tubum tremefacict , undc mul-
tiplici fonorum trcmorifquc augmcnto, in vaftiHima fpacia ftrepi-
tus propagabitur : Rationes jam cx fupra dcmonllratis luculentcr
patcnc. 'Scdjiguram apponamus, ex qua Le^ior fcnfum mcum
pcrcipict. Tuba eft A B. decern palmorum longa, A. rcfertintym-
pano fuperiorem pellem , C. inferiorem , Tonus D. communicat
Tonum rs C. Tonus per reliquum tubi C D E. propagatus ftrepi-
tum immodicotumultu augebit,&pcrorificium repandum A D
E. in longiftima terramm Tpacia diffiaTum propagabit , cujus aug-
mentumplurimumaugebit tremor tympani per chordas rcftridti,
uti in prarccdentibus oftendimus.
S. III.
f DE TVBO SEIi^PENTJNO,
ESt hoc inftmmentum valde uTitatum in ^allta , quod vulgo
( ferpent ) vocant , & Tat vehementem Tonum edit voci baffac
oppid6congruum&opportunum,habet id in longimdine j.palm.
qubdTiilludad lo.aut/j. palmos diftenderetur, non dubito quin
id Tonum sequalem cum tubi cochlcati Tono fit editumm.
136 PHONURGIi^ LIBER 1. Sect. VIL
CAPUT VIIL
!D£ (tAVGMEmo AVDIBILJVM SPECIERVM
fer varia injlrumenta orificio Tubi , cujufcunc^ue tandem
forrtiA Juerit, apflicata dando.
QUcmadmodum lumen lumini additum, illud prorationc
appofiti altcrius luminis mirificcaugct, quae ut cxplicem:
Sit lampas quxpiam, qu^c proximum parictcm plenc illu-
minct 5 fi lampas tubo inclufa acccflcrit, ilia per adinobolifini, five
luminofx radiationis unioncm , dia:um parictcm plcnilis illumi-
nabitj fiprxtcrca fpcculum concavum lampadi , fitu proportio-
nate prxpofiieris , vidcbis parictcm una cum figuris ci infcriptis,
quam plcniflimc illuminaaim iri , qucmadmodum in lo. liho
jirtu magriA LucU ^ VmbrA , de Lucerna Magtca adornanda fu-
se docuimus.
Quod itaquc dc luminis augment© didhim eft , dc augmcnto
foni intra tubos coardtati paritcr didtum vclim , cum foni radiofa
fpccics, luminis adlinobolifinos in omnibus pcrfcdc imitcntur,
uti in praeccdcntibus didhim fijit. Loquor autcm hie de fono tan-
tum inarticulato in quotvis fpatium propagando , quo poftea ctiam
loco inarticulatac vocis , per ipfiim fonum , quaccunque volueris fc-
crcto correfpondcnti manifcftare queas. Sunt autem varii modi
& rationcs Ibnum in immenfiam multiplicandi : Et fiint primo
quxdam inftmmenta vchcmcntioris foni , quae tubis jam in prx-
ccdcntibus expofitis applicata dcfideratum «x«i»«®. fortiunturef^
fe(5tum j qua! ord i ne profequemur.
Et primo quidem fiat fphoera concava , orificiis fiiis inftruda,
qux mfcratur cuicunque tandem tubo, in prxcedentibus cxpofito,
ut in^«r^i fiippofita apparct.
Sit fphoera concava ex vitro , ligno , metallo conftmdbi A B
C D. orificia fint A C. Tuba vcro vel fimplex , vel elliptica , vel
cochlcata, C G R Dico,voccm infufflatam per A. orificium, in
immenfum au(fhim iri , pro ratione tubi validioris , aut dcbilio-
ris lonii Tonus cnim intra fphoeram A B C D. multiplici circula-
tionc audhis, tubo fiium pariter communicabit , undefoniiflirifi-
cum augmcntum rcliiltarc nccclTccft, &: quidem tarn articulata:,
quam
Digitized by Googl
PE FABRIGIS DIVERSORUxM ORGANORUM. X37
qmm inaniculatx vocis pronunciarioni apcum, &c idoneum.
Secundo. Si hujufmodi jam didisTubis vel falpingium , id eft,
orificium tuba: bcllica: fimile, vcl iplam rubam Mcmcns.tif/f^Hra
A. monftrat ,&: PKonurgus oris labiorumque contortomm flam
tubam infonueric, non eft dubium, quin fbrmidandum Ibnuiii
cum ftuporcScadmiratione omnium praefcntium fit excirammsj
fi enim tuba ordmaria m tam rcmotum fpatium vcl ad millc paflus
tarn facile pcrcipiatur , ad quantum fpatium putas feextenfumm
fonum^tubojam cxteroquin adfonum multiplicandum valido,
communicatum.
Tertto. Suntvafaincllipticam^«r.claborata,«//%. B.docct,
qux cuicunqj tuboapplicata mirum in modumfonum intenfum
augmcntabunts quod idem buccina marina C tubo applicata,
aut comu bubulcomm D. in fonum animata inftrumenta prae-
ftabunt. Verumcum cafagaci Leitoh ampliUs expendendarcliiv
quam, cadem non tarn rcccnfcnda, quam infinuanda tantum ccn-
fuL utojijj
C A P U T IX
T>E SECRETO TER SONVM INARricVLATVM
-f * alteri correjffondentifignificando.
TUbi hucufque allati in propatulo funt, &: ab omnibus paf*
fim, quae elata voce infufurrantur , intelligi poffuntj unde
o - multi jam a me contendcmnt, quomodo in ea fpacia , ad
quae vox articulata i^ertingcrc non valet , per ipfum fonitum cx-
pofitorum inftmmentomm, occulta animi fenfa altcri pandi pof-
rint,ut fonum quidem pcrcipiant cundi, quid vcro foilus vclit»
iiefciant. Res fane magni momenti eft in bcllicis tumultibus.
iOuid enim magis confentaneum, imb nijcdrorium eft. id fonoj
^ S quod
*
ijk PHONURGI^ LIBER L Sect. VII.
C[i!0(/ fine lirrcris euro non poffis alrcri fignificarc, prscfcrrim dum
Stratagc- hoftilcs cxcfcirus per cxplorarorcs,amico cxcfcirui intcrmifccnrur.
TurM*!"° Serviunt iraque hujufmodi vchcmentioris foni tubi , non folum
rum cxcr- ad congTcgandos , uniendosquc cxercirus , fed & ad occulta
^^^zT' ^/'(^W^ategi confilia per fimilem fonum , fuis Miniftris, Duci-
poieft. bufquc indicanda fcrviunt , & ad Turcarum cxcrcitus , conccpris
priusin Arabica vcl Turcica lingua verbis infonatis, conftcrnen-
dos , fugandosque cos, dum fonum veluti coelitus cmiffum au-
diunt, unde vero proveniat , ignorent. Multa fimilia ufu hujuf-
TOodi tuborum praeftari poterunt , quar executioni danda com-
micro ijs, quomm intcreft. Nos jam ad id, quod initio oftendcn-
dumpromifcramus, videlicet adCiyptologiamphonicamprocc-
damus. ^
Innumerac rariones & modi a divcrfis traduntur fccrcta ani-
mi confilia communicandi alteri , quos quam fufufimc in tertio
Syntagmate Polygraphs Vniverfalu defcripfimus : Quibus ta-
men hoc loco omifTis, ca folummodo, qua: ad arcana per fonos
remote diflitis, communicanda pcrtincnt,demonftremus.
J^otandum itaquc nimis opcrofum ftimrum,fi res per lirtcras
Alpliabcti , uti quidam faciunt , pcragatuij ciim vcl intra horam
non
Digitized by Google
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGANORUM. 139
non nifi paucula verba , ob multitudincm opcrationum tranfmit-
ti ponint,&: res quoquc ingcntibus erroribus cxpofita fit. Rcqui-
ritur itaquc modus quidam facilis , &: pradticus , quo negotium
magni momcnti cxpcdiri polTlt, quern nos hie proponimas, non
quidem univerfalcm, fed qui bellicis folummodo negotijs cxpc-
diendis fubferviat. verb. gr. Obfidione cmd:i , hxc potcrunt pctc-
re : »/ fiqmtur.
J,
6.
In Vrbc vel A rcc ob-
fcflbrum pctitio.
Ohpdione flrtHa cingimur.
Tuhis partus deficit.
Exigua annona nobis pt-
z^iiitfs occifione deficiunt,
tnfirmantur.
Hojiis eras parat aJfaL
turru.
!^tfi eum impedtatis , ad
pdda uemmdunu.
S^os ultra ocio dtes non pof-
fumtis durarc^.
Gives trepidant nolunt
pugnarc^.
Judicant omnes, pa Ho de-
dendam Urherru.
Rcfponfio.
7. Befiffite, ^ fuccurrm'is.
j» Pulverem psr jlumen man-
dabimtis , utt 0* anna-
nam, ^ mtlttes.
^. Jmpediemtif , hofem retro
adonturi,
4.. D'ff'rte paBum, donee fuc-
curramut.
y Sufttnete^cjuantumpoteritist
^ fubvemimns.
6. Rebelles , ubt advenerimiif,
luent.
7. St al/ud non poteflis, accor-
date bonis condttiombta*
Modum tantum hic oftcndo , quo proccdcndum eft in hoc
ncgotio : Poteft autem quihbet Capitaneus plura ejufmodi in
puneta pernumcros difponere, ex quibus ex utraque parte intcr-
rogatio & refponfio derur. v.g. Si obfidione cinguntur > utpri-
mum pundtum oftendit 5 tunc tubo phonico unus tantum vehc-
mentiorisfoni ftridor dctur, &: facile amicus excrcitus fcnfumin-
tclHgct. Si pulvis, annona, & mihtes deficient , bis tubum in-
fonabunt protensa voce. Si hoftis parat alHiltum , tertio per tu-
bum dabunt fonum,&: fic de ca^teris, ufquc ad 7. ubi tubi 7 con-
tinuatis vocibus,an paclo accordandum, fono monebunmr. Rc-
S 2 fponfio
Digitized b\
140 PHONURGI^ LIBER I. Sect. VII.
fponfio danda per cofdcm numcros ordinc difpofitos. verb. gr. Si
obfefli audicrint duos fonos tubi interruptos intelligent , fuccur-
rcndum , 6c lie de cscteris. Atquc hunc ego meliorcm, &: facilio-
rem modpm, negotium cryptologiac phonicae inflituendi , cxi-
ftimo.
COROLLARIVM.
hfmc pquitur : Qupmodo inlnfulaquapiam, cujufmodi 5/-
cHia^ Sa^dmiayOjMelita i&c fimiles elfcpoflent , quicquid in mari
circumfluo ( five Tyrcarum, five Pyratarum cxcurfiones fpedcs )
hoftilitatis occurreritjfibi non fignisniutisjfed vivis vocibus per
hujufmodi inftrumenta acuflica ex rurribus feu fpcculis , fibi invi-
cem fignificare poflcnt. Audivi cnim &vidi proprijs oculis, in
littorc maris .y/W/frequcntilllmas liujurmodi fpeculas non nifi ad
3. aut ad lummum 5. milliaribus dilfitas 5 cujus rei cauflim cum
qua^fifTem 5 refpondcrunt NautXj Has cflc eo fine ita fibi vicinas
exflru(flas , ut, ii hoftiles naves advcrterint inturribus vigiles , tunc
hinc reliquarum ordine turrium vigiles dc hoftis advcntu 5 per fu-
nium intcrdiu,nod:u vero per ignem moneant, atque hocpa(5lo,
toti Infula: , per paucas horascircumcirca, quid in mari gcrarur,
(ignificant. Vcrum utrcs luculenti'us patcat 5 hie opportune ro-
tius /n/mU .V/W/z^ambitum unac'um turribus &c fpecidis exhiben-
dum ccnllii.
Six Irifi/aTriifueera.Ccu Trinacria.Sici/ia mqm^ ABC.
tribus tcrminata promontorijs , quocum pri'us A. LyltUumjA-
tcriun B. Pelomm 5 Tertium C. Pachmum a Geographis dici-
tur. Turres veroquibuslnfula circumdatur, funtnotx. O. 3.
4. aut ad fummum 5. wiUiaribHS diffita: : Hisce igitur prjemif-
fis J vigiles, qui -^APelorum PWo prarfident 5 fi arnicas naves ob-
fcrvarintj immotum ignis Icbetcm , pice &: refina confertum ac-
censuinqj monftrant, quod fecuritatis fignum eft/i vero hoftiles
naves viderint, ignem toties elevant , & depriniunt,aut velocon-
tegunt, quot naves obfervarint, hoc pad:o ex turri ad turrim, &
hinc ad reliquas ordine fequentcs figna dant , donee intra paucas
horas hujufmodi fignis univerfa; SiciU* rei eventum expofuerint,
quod in alijs locis fieri audivi. Verumtamen hoc melius fieri
poflc per noftros tubes fortioris foni, nemo non vidctj Siquidcm
non
Digitized by
DE FABRICIS DIVERSORUM INSTRUMENTORUM. 141
non fignis mutis , cujiifmocli fiimus & ignis funt j fed per vivas
voces de nirri ad turrim , omnescircumftantias hoftilis clatfis , an-
nunciare pollinr, hoc verborum tenore:
V idcmmin 9^art Ltparitario nobis vicino^ 12. naues aut tri-
remes^ (jutdpr/ttendant^ aut cjHtd machmentur: rjefcimHS^ffate ttacj'i
prompt i\ ut Jicjutd attentaverintytUu fele£la militumcopia e vtct-
nu oppidu acatayobvtare puptu, ^'vtm z'i repelUre,
COROLLARIVM II.
yinc fegjuitur : quomodo fiibfidio hujiifinodi tiiborum in
rcmotillimas Regiones, miituum commercium inftirui pofTet jfc-
Icdtis prinium in hunc fineniintermcdijsrtationibus,fiveid mon-
ies altiores fucrint, liveoppida , five aItiorcs(pcciila:,quibusplen2B
fimrin Italia omncs viae. v. g. Roma magni momcntf ncgoi
tium, intra duas horas Florentiam aut Loretum ,& hinc Vene-
TiAS hac praxi dcniinciari poiTct. Si intermedia fpatia re<fle de-
terminarenmr, &: de conftituto tempore prius inito pa<5to, Phoi
nurgi con veni rent 5 fed Uxc captu faciliora funt , qiiam ut amplioi
ribus verbis dcfcribantur. • ^
Formula,
qua \ igi-
Icscx tur.
ribu* per
tubumtir-
cumnti-
nis locis
hof}is ad-
vcntutn
indicare
poHint.
CAPVT
Digitized by GW'oglc
142 PHONURGIi^ LIBER 1. Sect. VII.
C A P U T X.
'DE VJRIIS ALUS ARTlVlcm oMlRlFICIS , QV^
dtciorum tuborum hemficio peri poffknt , ^ dtcttur
TECHNASMA I
<iAMj£NissiMAM ^:;nvsicAM TOM vocmvs,
turn omrti tnjlrumentorum genere wjlrucfam , ad duo , aut
tria mtUUria exhtbert^ ita ut nemo^ unde vemat,
concipere qutat.
lEquirithaccMufica locum fcparatum in aliquo Prin-
cipis curiofi Palatio data opera exftaiCtum. Sit Pala-
tiuni Principis , A B C D. fiat intra PaLitium locus
ab omnibus aliis fcparatus, E F G P. & in co fornix
cx gypfo in concavam {phoera: fupcrficicm , cycloplaftica forma
quam lacvilTimc elaborato, uti fignant F G S H. in F I H. fccfhis,
& infra pofitum fpatiiim F I G P. deputctur Cantoribus, & Au-
lacdis, cartcnTquc Organcdis. Habcat autcm hoc reccptaculum por-
tam fccrctam K. & fcneftram vitream,perquam,quantum fatiserir,
locus illuminari poflit. His omnibus apparatis, extcndatur cxfu-
pramcmoratis tubis unus , 22. palmorum longitudincm liabcns,
uti tubus I L M N. qui ad L. &: I. cum circulari fornicis fupcr-
ficie, omni fublata angulari fcabritic,continuctur, pcrdomusin-
teriora ad ultimum tcrminuni cxtcnfus , ubi orificium amplum
N O. in ccrtum locum liominibus frcqucntcm dirc(5his , om-
nium ftuporc Muficam exliibcbit : Mufici enim intra forniccm
fphoericum I F G H. pcrpoitulam K. ingrclli , clauloquc ftride
oftio , mox ubi cantarc inccpcrint, eccc in occlufo loco mirificc
intendctur harmonicus fonus , 6c lummum per varias in fornicc
fa(5las rcflexiones incremcntum acquircns, cUm fc cxoncrarc nc-
qucat , nifi per tubum L I M N O. per ilium , majori adhuc ,
quam primo acquificrat , vocum incremcnto , ad extra per orifi-
cium N O. in conftitutum locum , ctiam ad duo, &: tria milia-
ria cflRindet, ncminc in intcrmcdio fpacio cxiftentc, qui prodigio-
fam banc Muficam non pcrcipiat omnibus admiratione attonitis,
„. dum
Digitized by C?OOglc
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGANORUM. i43
dum> undejcoelonc, an terra proveniatharmonicuspolyphonif-
mus, fufpicantibus. Hoc paeto per tubum meum jam ante muU Qyom<^o
tosannos infecretiori cubiculi mcircccflu, hujufmodi Muficam n„is m-
per cantores cxhibcre rolcbam,qua^adjungo, utnorit Uaor, nil
hie me fcribcre , cujus expcrimentum non fumpferim. Hanc vero r,ca m rc-
Muficam cxhiberc potes , vel tuba , vcl fidium organi . lituo-
rumve harmoniofa fymphonia : hoc loco tubicen, cornicen, tym- propagari
panifta fc vel ad rem'otiflima fpatia fentirc facient : qux omnia in- ^
gcniofo Phonurgo in cxccutioncm deduccnda relinquo.
tamen hsec cffici non poflc nifi inlocofixo, &ftabili.
TECHNASMA IL
TVBVM CONICVM ITAADORNJKE^VT NO-
'vam , peregrinam , ^ omnibus incogmtam harmoniam^
in re mot a jpatta exhtheat,
Sit tubus E A F L M. inbinas partes divifus, quarum prior
ad 6. pedes longus , ita accommodetur , ut rcliqua pars lon-
gior ei commode , & quam exaaifHrnc committi poflit 5 dein-
dc extreme tubi partes ita difponantutjut rimam I K G H. relin-
quant
Ly GoO<
144 PHONURGI.£ LIBER I. Sect. VIL
quant tn'um digitorum longani 5 dcinde per ipfam immittatur in-
ftrumcnrum , \nj. Tec hnaf mate, quod fcquitur chordis quotcunqs
inllrudtum, etiam diffcrcntis crallitudinis 5 cxtcnfis quidcm,at fine
ullo anificio , aut concordantia : Hanc macliinulam, intra conca-
vitatcm tubi abrconditam,comodo,qucm vidcs,conft:itucs quam
optimc firmatam , nc a loco fuo dimovcri qucat. Dirpofitionon
^ macliiniE vidirnus , jam ufum quoquc dcfcribamus.
Muficam itaque cxhibiturus Auditoribus , dirigc machinam
firSl- ^rifi^*^ EAR fupra fulcrum luum vcrfatilcm contra vcn-
tur.
utMu- turn , qui vchcmentior cflc debet , qui magno impctu tubum cjuH-
vclxmn que otificium E A F. ingrefllis , chordas in machina I K G H.
Ihimfbus ^^^^'"^^^ harmoniofum fonum animabit 5 qui dcinde in reliquo
exhibca- tubo plurimum auchis , atquc in remota fpatia per orificium L M.
diflRifus in modum plangcntium , 6c ejulantium , omnium ftupo-
re , &c admiratione pcrcipictur 5 dum, unde tam exotica &: luj^bris
Mulica proveniat, ncfcii protligiofum quemdam polyplionifmum
c cxlo delapfum abfcntcs & longc di/Iiti exillimabuntiprxfentes
vcro machinam quidem inaicbuntur , fed, quaanc &c induftria fo-
nusproducamr, fufpcnfi haercbunr, quacuti longa experientia a mc
comprobata funt, ita veluti certa &c infallibilia Le^fori curiofb hoc
loco communicanda duxi. Verum jam ca quoque , per fequentcs
maclii^
Digitized by Google
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGANORUM. 145
machinulas pauIo M\us exponamus ex tMufur^ta noftra cx-
trada. Qux oniina cxpcricntia multiplici a mc comprobata
funt.
TECHNASMA IIL
tomatam concinnareyqtu nuUo rotarum^follium^uel Cylindri .
fhonota^ici mmijlerto yfed fob vento €5* acre fer-
fetuum quendam harmoniofum fonum du-
rante vento excitet,
EST hoc machinamcntum uti novum , ita prorfus facile &:
jucundum , & in mco Mufaco fumma audicntiiim admira-
tione pcrcipitur j Silct inftrumentum , quamdiu fcncftra (nc^
rit claufa , mox vero ac ca apcrta fiicrit , eccc harmoniofus qui-
dam fonus derepentc cxortus omncs vcluti attonitos redditsdum
fcirc ncqucunt , undc Tonus proveniat, vcl quodnam inftrumen-
tum fit, ncquccnim fidicinorum, nequc pncumaticomm inftru-
mcntorum,rcd medium quendam &:prorfijs peregrinum fbnum
refert. Ita autcm inftrumentum conficitur. Ex lignopinusrcfo-
nantiftimo, quibus fidicina inftrumenta confici (blent, inftmmen-
tum conficiatur s.palmos longum, latum duos, proftindum unum,
hoc inftmmcntum 15. chordis xqualibus ex animalium intcftinis,
vclctiam pluribus inftruas, ut in prxfcnti fyura patet.
Inftrumcnnim eft A B C D. vcrticilli C A. pontes I K. &
S D. chordae vcrti- A K
cillis circumplica-
tx & per pontes I
K. & S D. dedu-
<5tac 5 clavis B D. af-
figuntutj Rofac funt
FFF. S, anra,qua^
fufpendi poflit. Rc-
ftat concordatio ,
quae, non ut cartera inftmmenta per 3. 4- 5- aut 8. perfki debet,,
fed omnes chordae in unifonum aut Odtavas , ut harmoniofus fo-
nus fequatur, concordanda funt. Eftquc hoc prorfus mirabilc &
X propc .
146 PHONURGL^ LIBER I. Sect. VII.
propc *4f«s^o» quomodo cliordx in unifonum, aut inOdtavas tcn-
fx divcrfam liarmoniam conllitucre poflint. Verum ut f«f.
lifuym muficum ncfcio , an a quoquam hadtenus obfcrvatum
pcnici'us cnuclecturjCaufsEquc didti foni alTigncntur , cxpcrimcn-
tum ab ovo, ut did folccordiemur , ubi tamcn inftrumenti con- >
ditioncs,& ubi illud ftami dcbcat, prius dcclaravcrimus.
Locus inftruincnti non in libcro acre fed in loco claufo cfle
debet j ita tamen ut utnnque acrliberum abitum aditumquclia-
bcat. Ventus autem varijs modis conllringi poteft :prim6 per ca-
nalcs conicos &c cochleatos , quibus voccm fupra intra domum
collegimus, deinde pervalvas : Sint dux valvx ex ligno E F, &
B V C D. in F. & V D. ita conjundae, ut tamcn ventoaditum
prxbcant ad fpaciuiii intra F. & K. & F E tabulas parallclas
comprchcnfum.
Valvae extra, tabula: intra conclave condantur , quibus a tergo
ad rimam S N. inllrumcntum afiix-um ita obliquo fitu rimx
S N. obvcnatur, ut ventus per valvascolle(5his,&: intra anguft las
tabularum B V. <5c E F. conftri(5his , & per rimam elapfus om-
ncs inftrumcnti SO NR. cliordas fcriat. Si cnim inllrumenta
ad tabulas fitum liabucrint paralleIum,non adeo felicemjfi vero
uti diximus, itaobliquatum hicrit , ut omnes chordae vento expo-
fitx fint, optimum fucccdum fortietur. Nam juxta venti lenita-
tcm
Digitized by G
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGANORUM. i47
tcm aut vchcmcntiam miram harmoniam intra cubiculum per-
cipics , fubindc omnes chordae trcmulum quendam fonum, inter-
dum avium cantus, aut organum hydraulicum , nonnunquam
concentum fiftularum, aliosquc percgrinos fonos exprimct, ncmi-
ne vcl fufpicante quodnam inftrumenti genus id fit , aut qua ma-
nu, quo folic, quoartificio harmoniam cfliciar , critque Ikx:
ftrumentum tanto rcconditius, &: admirationc dignius j quanto
fuerit occultius, tcdiufque. Porro fi omnes conclavis fencftias
claufcris, fonus pariter occlufus filebit, mox vcl adunam apcrtam
confueto fuo fono praefcntcs mira voluptate perfundet.
COROLLARIVM I.
oMacbifiam memoratam perpetub reforuintenu
fabricari.
Si quis vero hujufmodi harmoniofum fonum in perpctuum
continuare vellct, ismachinam apparabic in turris alicujus paten-
te loco ea ratione accommodatam , ut in morcm apluftri five
indicis ventorum ad cum vcntum, qui adhi fpirat , verfctur, & fic
conccpto acre animata fuapte fpontc ad qucmcunquc ventum
fempcr refonabit.
COROLLARIVM IL
Vt in alto dire prodi^iofa Mufica fercipiatur.
Ut vero prodigiofus illc harmonicus fonus in alto acre cum
ftuporc percipiaturs pifccm vel Draconem volantem (cujusfabri-
cam fuse in %^4gia Taraflatica ft4rtu MagmLucis 0* Vmhr*
T defcri-
Digitized by Cog|^
148 PHONURGIi^ LIBER I. Sect. VII.
dcfcripfimus ) ita adornabis , ut ad utrumque latus chordae ad
sequifonum cxtendantur, qucm mox ut libcriori aurse commifc-
ris, flinc five attradlo, five laxaro, magno fcmpcr impccu jchordx
cum intcnroMuficaecffcdtu excitabuntur.
QucmJ fi loco Draconis Angclum volanrcm formcsj tanto prodi-
giofius fpcdaculum prsebebit machinamcnrum , quanto fonitus
infolentior flicric , rariorque. Innumera alia luijus opc machina-
mcnracffici potcrunt, praeftigiis baud abfimiliaj veium liaec arti-
fici folcrti relinquimus. Nihil igirur rcilat nifi ut jam oftcnda-
mus , cur chordae ad arquifonum cxtcnfae divcrfam tamen har-
moniam cfHciaiit. Suppono igitur primo cxpcrimciitum fc-
qucns.
EXPERIMENTVM.
Si quis chordam cx animalium inrcftinis cxtenfam vento in
prjeparatopnulo ante loco expofucrit, obfervabit is chordam mox
ibnare, non fonoilloexrcnrac chorda: dcbito, fed prorfus diverfo,
modoenim tertiam, jam cjumtam, nunc deamam {juintam^ aut
'vigefmAm fecundam , fubindc tertiam , cjUartam aut fextam fer-
varcj cujusrei caufam, ciim nemo fiicrit , qui redderc potuerit,
noftrarum cflc partium rati fumus genuinamhujusrcicaufamhic
apcrirc.
Suppono itaque primo , ventum non Temper xquali impctu
in chordam fcrri , fed radiis veluti quibufdam nunc banc, nunc
illam chorda: partem, nunc tardiori, nunc velociori impeni fcrire,
atque hunc inacqualcm fcilicet vcnti impctum , caufam tarn diver-
fomm fonomm elTe , ita oftendo.
Sit chorda A F. ventus G. qui fi totam chordam A F. uno &
indivifo impetu comprehcndat , certum eft chordam illam pro-
prium ilium, qui cxtenfioni ejus competit, fonum edere.
Si vero radius C. folus eam tanget, hoc eft bifariam dividat,
futurum eft ut rcliqux partes C A. & C F. ad totam diapafon fo-
nent , quemadmodum in divifione monochordi dcmonftravi-
mus.
Scrvict cnim venti radius loco ple(5fa-i , quod ubi C. tctigcrit
tremor totius chordae in partibus C A. C F. duplo velocius fo-
nabit
Digitized by Goo<7[
Cur vento
imitata
chorda di-
verlos lb'
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGANORUM. i49
nabit , undc necclTario chorda unius o^av* intcrvallo altius in-
tonabit. Si vcro radius
vcnti prcmat A B. rcli-
qua pars chordae B F.
ncccliario cjmntam fo-
nabit ob Jiclas rationcs
in divilione monochor-
di aflignatas 5 fi iter urn
totiuii fpatium A D.
prcfferit venms , fonabit
DF-neccffariodifdiapa-
fon, id eft , dccmam ^mntatn , & fic de cxtens j radius itaque vcnti ^^^^^^
pro alia 5c aha incidentia m chordam, in ca alios & alios fonos pro- nos pro-
ducet. Undc quanto ventofus radius majorem chordx pancm re-
liqueritintaaim , tanto fonum producer Icviorcm , quanto vcro
minorem , tanto graviorcm. Quod igitur in una chorda ventus ta.
cit , in innumcris ahis arquifonis faciet, atquc ha:c eft genuina cau-
Ci tantSE divcrfitatis fonomm, quae in hoc inftrumcnto pcrcipiun-
tur. Nafcitur fubinde tremulus quidam Tonus minficc aures at-
ficicns , qui certc aliunde originem fuam non habct , nili ab un-
dulatione vcnti , qui non fempcr re(fto impcm , fed ,n morem flu-
auum chordx allabitur , & Tie confcqucntcr codcm motu chor-
dam incitat , quo illiditur.
COROLL ARIVM.
Ex his quoque patet, unam & candcm chordam infinitos diver-
fos fonos cdere poffe 5 nam ventus ctiamfi fortius chordam in uno
loco prcmat , in aliis & aliis locis dcbihus cam premcns , novas &
novas parturict fonomm diffcrentias. Nam fi vcrbi gratia : in C.
preirerit fortiter, in B. debihtcr, ccrtum eft C A non omnino
diapafon , fed aliquod intermedium afFcaare. Sed hxc , de caufa
divcrfiutis fonorum in una chorda fufficiant.
TECHNAS-
PHONURGIJE LIBER I. Sect. VII.
TECHNASMA IV.
THONOLOGIA KAKMONICA
ad /. 2. J, ^ amplttis mtUiarta
injittucnda,
EXpcrimcntum hoc Rom vE fieri curavimus, & hoc pado in-
ftitui potcft. Cum aut Legates , aut alios Priiicipcs in quo-
piam fuburbansc villx Palatio rufticationis causa vcrfantes,
pcregrina aHqua Mufica quifpiam cx Principibus loci Dominus
rccrcare defideret 5 (ic ncgotium inftituatur. Prxparentur 4, tubi
conici cjufdem longitudinis , quos 4. Phonafci in A. loco op-
rigcnda*** P^^^^o confiftcnces , juxta canoncm hic appofinim , vcl quam-
ciinque aliam mciodiam, per tubos in rufticanum palatiumVil-
\x dirc<5tos, differentibusvocibus, ^ajfoy Ignore ^ Contralto, So^
prano, uti vocant , conccpto vcrborum rcnorc ftcnrorca voce in-
fonent. Tempus fcligatur ad hoc rite pcrficiendum opportunum.
Medio fine vcntis, nebula , pluviifquc quicto & tranquillo. Et
Hofpites in fuburbana villa rufticantcs harmonicam Mcio-
diam, unde ca proveniat, nefcii cum admiratione percipient, tan-
toque plus obftupefcent , quanto Phonologia eric occultior, ma.
ximc
Mufica
campcft-
ris aniii
ciose in
Digitized fey Goo<;^i
fl
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGANORUM. 151
xlme vcro congrueret hujulmodi cxceptio Lcgatis Barbaris , uti
Tunis, Arabibm , Perfis, Tub Unguis unicuiquc proprijs,pcradla:
fed & iis machinis paritcr uliii cflc polluncquas in preccdcncibus
jam cxpofuimus.
TECHNASMAV.
OMNIS GE:NiEBlS EXPET^f^E:\TA HAR-
monica fymfathtca cxhibms,
SYmpathica expcrimenta vocamus ilia, quas ad fonum alio-
rum rcfonant inta(5ta, mira quadam fonorum coqwnim pro-
portionc &: Timilitudinc , qua fit , ut ad fonituni unius aU
tcra quoquc moveatur intadla : qua; quidcm proportio in corpo-
ribus non tant'um homogcncis , fed & in hcterogeneis locum ha-
bct. Unde plurima contingunt namrx miracula , quorum ta-
men nemo facile, nifi muficomm Arcanorum infigncm liabiierit
notitiam , rationcm reddiderit. Et chordam quidem alteram in-
ta<fbm movere non in unifonum tantum , fed &: in diapafon, &
diapentc quoquc concordatas , pacnc vulgarc eft 5 quamvis Tem-
per tanto intada tremat vchementius , quanto fuerit unifono vi-
cinior 5 Non aflignabimus hoc loco rationcm hujus effed:us,cum
fufiiTimc cam in fequenti libro expofimri fimus, fed tantum mo-
dum, quo plurima in Magia naturali admiranda contingere pof-
fint , apericmus.
CAPUT XL
T>E KECOJ^Bmo%l'BVS ^^ACHINIS.
EXPERIMENTIIM L
tMVSlCA^ STMPATHICAM EXHI^BERe! . f
idejl tnflrummtum concinnartt quod nuUo alto agent Cy
nifi Symfathico, harmoniofuni fonum exhfbet.
ON inftituemus hoc loco harmoniam in corporibus
homogeneis, cujufmodi cffe pofTunt inftmmcnta fidi-
cina,rcd in hcterogeneis, hoc eft , organo & inftm-
mcnto fidicino , alijsque , ita cnim harmonia diftin-
<5tius
Digitized by Go^l^
tSi PHONURGIiS LIBER 1. Sect. VII.
(ftius pcrcipictur. Accipc inftrumcntum chordis diftindhim fo-
noriflimo ligno compa(5bam , cujulmodi in Technafmate III.
propofuimus, hujus chordas ad organum aliquod pcrfcd:iflimc
concordabis , ita ut fingulac chordx ad (ingulas organi fiftulas
perfe(5kc unifoncnt. Hoc pera(5to ad fonitum organi cum inftru-
mento in tantum recedes , donee chordas moveri videris , &
perfedhim fonum rcddere invencris , atque hacc crit ipfius propor-
inftrumc. tionata diftantiaj Quod fi aliquse chordae non moveantur , fig-
nuln abor- fiftulaiTi chordx nou perfe<5te refpondere, aut 0(5bva
g«ni fono fupcriorcm elTe. Vcl confuluus ita operaberis j inftrumentum ad
incitari po- * . . • . • , *, 1 • N I
uit parietes intcnores vicinorum conclavium vel optimc lupra trabcm
organo continuam tamdiu hinc inde applicabis , donee motuin
fonumque chordarum dcprchcnderis , & habebis qusefitum. In-
ftrumentum cnim fidicinum omncm harmoniam organi intra (c-
paratum locum perfccftc cxhibcbit, & nc putes*, me fpeculationem
tantum traderc, lege , quae alibi dc Organo zyKogurjtinoChcXyn
in vicinochoropcndentem cafu incitante, retulimus,&: derci vcri-
tate nullum dubium remancbit. In hoe tantum uniea difficultas
eft, ut quis inveniat perfe(fhim corpomm fimilitudinem Scpropor-
tionemcumdiftantiaproponionata, quamqui invenerit, is baud
dubic admirandum quid in natura fc invcniflegloriari poteft. Eft
cnim corpomm quomndam fbnorum ca adinvieem fimilitudo,
ut mox ae unum infonuerit , alterum fonarc quoque comperia-
tur, uti curiofc ex oM^ufurgia ftipra oftendimus. Qux omnia a-
liud nos experimentum docctifi cnim quisHarpas, Tiorbas, Cy-
tharaSjClavicymbalaJimiliaque inftrumcnta fidicina conclavi cui-
dam (omnibus prius tapctibus fonum obtundcntibus rcmotis)
oppido fonoro icviter fufpenderit , is vel ad voces loqucntium
cxoticam quandam folo acris motu voeibus caufato organa inci»
tantis harmoniam non fine admiratione pcrcipict,
CONSECTARIVM.
De fiatuis ad certum finum fe moventibus.
Retulimus in eitata (C^lufurgta ftatuas quafdam fuiffe i n Ecclc-
fia quapiam , quae ad campanaj vicinae fonum ad certam etiam
organi Hftulam ( omnibus praefentibustanquam miraculofumfta-
tuarum motum inclamantibus ) movercntur 5 Patet igitur ex prac-
ccden-
Digitized by Google
DE FABRICS DIVERSORUM ORGANORUM. 153
ccdencibus, quomodoftatux in Ecclcfia quapiam , quae fimilem
ctfcdum pracftant,fabricari poflint. Nam ilatua ex porofo ligno
fada , & fonoro coqwri proporcionata fupra trabcm porofum cum
organo, vcl loco campana; continuum exadtifllmc librata inten-
tum baud dubie effcdum prarflabit. Dc hu)ufmodi Magicis
^gyptiorum ftatuis ad plebis dcccptionem fabricatis, 'vtde Oedi-
pum mjimm j£gyptiacum , ubi mulca curiofa & rccondita icpc-
rics.
EXPERIMENTUM IL
BE SIMPATHICA F/JRMONIA T^R
comca4 feciiones.
SI quis cylindrum Parabolicum aut Hypcrbolicum cfformarc
fciverit, is maximum m tMufurgU fecrctum fe pcnctralTc
novcrit. Pandamus arcanum. ^
Paraboloplaftx formx opc cffor-^
mctur femicylindrus concavus para-
bolic us , quod fict, fi formam Parabo-
loplaftcn conftanti &: rc(5to motu in
materia, uti gyprca,ad hoc idoneafc-
cundiim longitudinem traduxerisj eo
cnim motu in materia cedcntc & mol-
li cfFormabimr femicjlindms parabo-
licus didtusjadmirandx in fympathi-
ca harmonia exliibenda virtutis. Ita
autcm negotium inftituatur : Obfer-
vcntur cum maxima diligentia duo in
tcrminantibus parabolis foci , ex quo-
mm uno fi chorda ducatur in altero
oppofito parabolx foco tcrminata ten-
faquc, crit inftmmentum paramm ad C
fy mpathicum fonum. Scd rem littcris
& figura dcclaremus. Sit cylindms
parabolicus A B C D E F. dux para-
bolx cylindmm terminantes ABC.
fupcrior D E F. inferior H G. Tint
foci parabolarum xqualium. Dico chordam feu ncrvum H G.
V per
chorda
qudli per
pctiium
CdcilS tvi*
num.
1J4 PHONURGIiE LIBER L Sect. VIL
per utruniqiic focum extenfum quocunque motu ctiam minimo
iiicitatum iri. Ciim enim qux-libct Icmicy lindh ad axem norma-
litcr fa(5ba fcdtio parabola fit, in fcmiQ'lindracea vcro ilia fupcr-
ficie infinite parabolx concipi poiTint 5 fit,ut vox vcl Tonus &c motio
acris qujclibct in hanc fcmicylindraceamfuperficicmparabolicam
incidens, dummodocylindro ad angulos rcd:os incidat, totadti-
nobolifmos parabolicos efTormet, quot parabolas acqualcs in dido
fcmicylindro concipi pofTunt. Cum praetcrea chorda per H G. fo-
cos fit exccnfa, tranfibic ilia confcquencer omnium rcliquamm pa-
rabolarum in di(5lo fcmicylindro conceptibilium focos. Ciimve-
ro in fbcorum centris unitioconfluxufqueradiorum contingat,&
in iifdcm intenfio foni contingct. Tota ergo chorda multiplici
radiommconfluxu impulfufquc multiplicationc agitata tremct,
fonabitque.
COROLLARIVM I.
Ffmc pAtet , quod fi quis trcs aut quatuor chordas fibi vicinas
circa focos (ccundum confonantiam in 3. 5. & 8. intenderet , futu-
Harnjonia rum , ut machina harmonicum murmur pcrpctuo exhiberet loco
fim pot- opporruno aut vcnto expofita. Habct cnim hxc fonora linea H G.
latitudincm quandam phyficam, fpaciumque aliquod , intra quod
intcnlio radiorum cffedufquc acuftici aut fonori contingant.
Perpctua
COROLLARIVM IL
Qjiomodo ftatua c^uAf lam perpetuh mover/ pof it.
Statua fecjuitur fecundo ; quod fi quis loco chordae chalybcam
fcmpcr pinnam facile flcxilem in {olo G. anncxo pondcre V. cum indu-
mobilis. n i l • ^ • 1 III ' •!•
Itria libraret , m capite vero imagunculam mobilibus verlatili-
bufque membris infigcrct, futurum , ut (latua hsec una cum pinna
perpetuo movcrcairj cum cnim confluxus agitationis acris pcrpe-
petuus in unica linea V O. contingat , ilia continuo incitata,pcr-
pctuo quoque mota una fecum incumbentem di<5tam imagun-
culam eil incitatura & tanto quidcm vchemcntilis , quanto motus
flicrit vehemcntior.
COROL-
Digitized by
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGANORUM. ijj
COROLLARIVM III.
Exhijcepatety (quanta nobis conicarum fc(ftionum notitia mi-
facula pra:ftec. Vcrum, cum de hifce in oMagia Lucis ^ Vmbr^
fuse tradlavcrimus , hie longiores efTe noluimus.
EXPERIMENTUM IIL
CHOKDAS INTACTAS INCITARE
fono vitri,
SI quis fcyphi vitrei orz^ti madcfaAis prius digitis rafcric, is brc-
vi tinnulum quendam fonum percipict , fi prajtcrca fupra fcyr
phum chordam extcnderit ad eum fonum aequifonum, is chor-
da: non tant'um trcmorem , fed & fonitum pcrfc^e fentiet 5 Si quis
igitur compluribus pocuhs vitrcis chordas corrcfpondcnrcs fupcr-
cxtendcrit, liabcbit is muficam ex miro quodam tinnitu & chorda-
rum ftrepitu compolitam j de hoc experimento , vtdi flisiiis nos
tra(5tantcs in prtma parte eMufnrgt^.
EXPERIMENTUM IV.
VT QVIS INGENTES CAMPANARVM
fremttM fi audtre pMet,
EST &: hoc infignc & in maximam admirationem audientcs
rapiens expcrimentum. Accipe unam ex majoris chehs (quam
Vtolone vulgo dicunt ) chordis j huic appendes laminam ac-
neam, autahud quodcunqj tinnulum Scfonorum corpus jdcindc
utmmque chordae extremum digitis circumvolutum auribus in-
fere, ilhsaque pendente lamina altcri vicinocorpori,cumpercipics
fonum, quem nunquam tibi primo perfuaferis, fonum videlicet
omnium campanamm fonitum longe excedentemj fi veto loco la-
minae acceperis regulam aeneam ( quo longiorem,tant6 negotio
propofito aptiorem ) percipies ex gravi & acuto formidabilem
prorfus fonitum , & quo quidem longior fiierit chorda,tant6 in-
tenfiorem fonum edct. Cujus quidem rei alia caufa non eft, nifi
tremor metalli tinnuli , qui chordae tinnitum dum communicat,
communicatum fibi chorda fremitum dcducit ad auditum , ubi
V 2 claufus
Digitized by v^oO<^nj
156 PHONURGIJE LIBER 1. Sect. VIL
claufusSc intrinfcc^sacrpcrmufculosfuosacufticos utl vchcmen-
ter concutitur, ita & vchcmcntiffimum quoqj fonum cxhibct. Id
fancmirabile, non alia corpora, fed ilia tantum,qu2e tinnitu gau-
dent, ut mctallic^K lamiiix & regular omncs, hiuiccfFcctumprs-
ftarc.
COROLLARIVM.
Si hujufmodi inftnimcntum intra ciftcrnam aliquam vchc-
mcntcr rcfonantcm per chordam dimifcris , & utrumque cliordx
cxtremum auribus inrcrucris, deinde laminammuro allKcrisj au-
dies , fupra quam dici potcft , vchcmcmem ex variis compoficiun
vocibus fremitum.
EXPERIMENTUM V.
OMNI gENERE LI GNORV oMETALLQ:.
rum , aut Vurorum Muficam injlttuerc^,
QUomodoZylorganum, quo eft ex varia & harmonica va-
riorum telTellorum ligneorum vitrcommve variacmagni^
mdinis difpofitumjconftruendum fit ? in OrganicaC^CuJica
fiisc didum eft , quarc citatum locum adirc potcris.
EXPERIMENTUM VL
DE VARJji (tALTERATIONE SON! IN
chordis.
CHorda fonum incitat juxta conditionem corporum illi loco
flilcri, quod ponticulum dicunt/ubftratorum, ita fiextcn-
fac chords majori , lapillls aut pifis prius inje(5lis veficam
vcnto inflatam rubftraveris,arcuque fetacco chordam raferis , ridi-
culumqucmdam fonum fcnties fccnicis Intermcdiis aptumj fiei-
dem vitrcum corpus fubdidcris , pcregrinum quendam tinnitum
acmulabitur chorda , & ficde ceteris , quae omnia ingcntem fup-
pcduant pcrcgrinorum inftrumcntorum matcriam.
EXPERI.
Digitized by GooqIc
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGANORUM. 157
EXPERIMENTUM VII-
VT SVRD ASTER qM.VSICAM TEKCIFIAT.
TEftudo oblongo collo incentiim propofitum cfficict. Sit tc-
ftudo, vul^o ColachonCy fidibus mftru(5ta,
apprchendatquc furdafter dcntibus cxtrc-
mam partem colli , ac poftca incitetur teftudo in
harmonicos motus. Dico , furdum harnioniam
pcrccpturum 5 cujus quidcm rei vcritatcm non
aliud nifi expcrimentum in furdaftro fa<5tum nos
docuit. Sonus cnim tcftudinis per collum intra
OS propagatus, per ncrvos in organo acuftico, vim
auditivam mirifice excitat. Surdum quoquc per
ExpmmentHm IV, pcrccpturum vchcmentcm il-
ium campanarum fonitum milii perfuadco.
COR O LL A R I VM.
Bx his patet , in inftramcntis quibuflibet
in chordis collum quoddam five brachium ob-
longum ipfis continuum propagctur in quam-
cunque diftantiam, uti per intermedios muros,
dummodo muros non tangat , futurum ut cxtrc-
mum colli dcntibus apprehcnfum , fonum cy-
tharac non fccus ac fi prxfens eflet, cxhibcat. Eun-
dcm enim cffcdtum in collo cytharae , quam in
oblongis trabibus foni propagationcm pracftarc
in prxccdcntibus diximus , cum cnim collum
corpori toiius fit continuum, ccrtc ad fonimm
fidium , uti vicinx , fic & rcmotiorcs atquc adco
totum corpus tremct , qui tremor cum harmo-
nica fit aerispropagatio, fonum confequentcr or-
gano acuftico per os & dcntcs in rcmoto tarn diftin(^tc , ac fi prx-
fens forct , cxhibcbit.
TECHNAS-
158
PHONURGIiE LIBER I. Sect, m
4
it
■ftttttfiiHtttftiftftttti"
TECHNASMA I-
QUemadmodiini hodic tubi optici conficiuntur, qui intra
cubiculum cxhibcnt cjuicquid foris ab hominibus agitur,
dcxtrc, finiftrc, infcrne, fupernc rcpra:rentatum 5 totum-
que artificium coiififtit in varia rcflcxionc fpecicrum cxtrinfeca-
Sicuttubo rum in fpeculum pro mom tubi facia , ut li quis noflc cupiat,
troducun- S"**^ platca pcragatur , is tubum primo cgregia arte
fifibiiS'^ inftru(fhim vcrrat , unacum (peculo ciftuk ad lucem fupcrfluara
ita acufli- impcdicndam inclufo. Et varia: hominum formae,habinjs,gc-
fonorx?" inter fpeculum refkxa; tubum infpicienti mox, ac fi prac-
fentes forcnt , comparebunt. Vidcbit itaquc tubifpex omnia.^j
quae foris gemntur , ipfc omnibus invifibilis : Res fane ufui nova
& infolita , quo & nos olim lufimus. Hand fccus tibi tubum
acufticum parabimus , quo intra fccrctum cubiculum omnia ea,
quiE live in foro,fivc atrioalicujus palatii homines garriunt,au-
dias. Sit Palatium A B C D. Forum aut platea five atrium ali-
cujus palatij C H. fiat tubus E F G. per interiora palatij du(5tus
in cubiculum fecrctum G L. dico inter cubiculum G L. quot-
quot ibi fucrint , audiniros dillindc & clarc, omnia verba ,rixas,
rilUs 6c fimilia populi commorantis in atrio aut platca D H. vo-
ces
Digitized by v^(.xj^lc
DE FABRICIS DIVERSCHUM ORGANORUM. 159
ces enim per tubi umbonem E. & per canalcm E F G. propa-
gataiin conclavi G L. dare fe fiftcnt: Uti cxpcricntia fada no-
bis conftat.
TECHNASMAII.
OTICORVM INSTRVMENTORVcM FAB%ICA,
INftrumcnta ad exemplar aurium animalium magna vi acuftica
poUentium faa:a,magnam quoquc vim ad confortandum au-
dicum habcnt. Aunbus autem animalia oppido acutis prac-
dica funtCcrvus,Canis, Lupus , ca:teraque omnia animalia mul-
tum auritaj Inter cactera vcro maxime admirabilis eft auris Icpo-
rinx fabrica, quod cum timidirtimum animal ficSc prorslis iner-
me,natura id tum auditu acuti(rimo,tanquam lioftium explora-
tore ad prarfentienda pcricula , tum pedibus ecu armis ad currcn-
dum aptis munifle vidctur. Si quis igitur habcrct ad exemplar
auris leporinx concinnatum tubum oticum : invcniret is mirum
in confortando auditu arcanum 5 habet id generis organum pri-
mo externam aurem longilllmam & veluti Ellipticum quoddam
involucrum cartilagineum in omnem partem ad fonoros radios
melius intra id colligendos verfatile, deinde ex ftricl:o in longuni
& cavernofum fpacium dilatatum tandem in cochlcam termina-
tur,huic verb cochleae praetenditur membrana illa,quam in Ana-
tomia tympanum diximus cum malleo incudc & ftapedc i Vox
igitur aure ilia oblonga & verfatili intra cavernofum intcrnx au-
ris meatum colligitur, ubiunica reflexionc augmentata magna vi
illabitur cochleato meandro , ibi'que tympano illila acrem inter-
num commovet , unde tandem acutillima ilia, quam in lepori-
bus miramur, contingit fenfatio. Ad naturae igitur induftnam
fi tubum oticum compares , invenics admirandum quoddam in
confortando facile auditum, ut dixi , arcanum.
Ut vero in hacnaturx imitatione fccurius procedcremus, ani-
malium quorundam auditu prae alijs pollentium aurcs per.peri-
tillimos Anatomicos fieri curavimus, qims Iconifmo2. in tMufur^
gia nofira fpedandas exhibuimus , ut juxta latcntcm naturx in
organoauditus fabricam in apcrtumdedudtam artis tux opus con-
fomiares, tubosqucoticosaffedata induftria conficercs.
PRAGMA-
Digitized by GoOjgff
I60 PHONURGL^ LIBER L Sect. VH. ^
P R A G M A T I A.
Tuborum Oticorum Conftruftio.
OMNIS gENERIS INSTRVMENTJ ^CVSTCA
in ufum commodum furdafirorum conficerc^.
QUicunquc prafccdentia bene intcllcxcrit , nullam in acufti*.
cis inftmmcntis omnis generis conficiendis habebit diffi-
cultatcm : cum omnes tarn circulares , qiiam parabolici,
hyperbolici, elliptici tubi in minori proportione conftru(5ti , ami-
busapplicati mirificc audicum roborent , inter caeteros tamcn elli-
pticus &:cochlearus tubus omnibus reliquis palmam pracripere vi-
denmr, fiat autcm el lipticus tubus O. hoc ingenio utunum cen-
tromm acufticomm prarcifse auri furdaftri S C. altcmm extre-
mum loqucnti B V. refpondeat, ut in fiquenufgura apparet.
Ellipfis Otica-i.
Alterum inftmmenaim eft tubus cochleatus,qui,cum ad exem-
plar fabricae aurium conftimtus fit , mirum ad fonos congregandos
vini habct. Ftgura ejus fcquitur.
Tubus Oticus cochlcatus. i
Tubus Tortus Oticus.
TECHNAS-
Digitized by G*
DE FABRICIS DI\TRSORUM ORGANORUM. i6i
T E C H N A S M A IIL
EX MAGI^ NATVKJLJS 'pROMPrVARIO
Statuam conficere, omnts generis tarn articulatoSy qtiam in-
^ articulatos jbnos fronuncianterru,
VArii varia de hoc mirifico machinamcnto commenti funtj
qui fccrctiorum philofophantium dogmata fequuntur, id
omnino fieri poire piuant. Nam AlbeRtum i^Cagnurn ca-
put hominis , quod articulatas voces pcrfc(5tc pronunciarct admi-.
rabili folcrtia confccilTc afTerunts ^gypttos quoquc varias ftatuas
confccilTe articulate quidlibct pronunciantes , in Oedtpo nojiro
jEgypttaco multis modis oftcndimus. Nonnulli tamcn id vc-
luti naturae legibus contrarium repudiantes, fimilc machinamen-
tum fieri poflc minimc fibi pcrfuadcre poffunt 5 Alberti , autem
j^gyptiorHmojtie machinamcnta vel fiappofititiaScfiilfaria machi-
namenta fiiifle, vel dxmonumopearchitcctata, cofcremodo,quo
daemonem olim per oracula & ftatuas articulata voce refponfa de-
diftc legimus , alterunt. Multi tamen putantftatuam fieri pofTe eo
ingcnio architedatam , ut voces aliquas articulate pronuntiet 5 ita
enim ad exemplar naturae Larj'ngem, linguamque, ca:teraque vo-
cis inftmmenta aptari polTcut vento animata manifeftum articu-
• latac vocis effechim praeftet. Quicquid fit dc famofo illo Alber-
ti (J3f^^;7/capite,cacterisquc y£g^/;//or«w machinamentis difpu-
tare nolumus, utpote ipfo fadto 4W»»ro» Quare aliam hujufinodi
ftatua; conftruendae methodum in hoc loco, qua , quomodo id in
opus deduci poftit , dcmonftrabimus, & ne verborum tantum am-
pullis id promittere videamur 5 hoc loco ftatuam fabricari do-
cebimus, qua: non articulate tantum, fed & quoflibct fonos ,can-
tusque proferat , ad quodlibet refpondcat , quaslibet animal ium
voces affedet , innumeraque hujufmodi i»<T* fane & 5r»fiH« prar-
ftct. Ita autem aufpicaberis. In conclavi A B C D. in quod tubus
cochleatus in praccedentibus dcfcriptus deduceturin E. vel in ver-
ticali tubo S. ftatua fiat ore ocuh'sque mobilibus, totoque cor-
poris fitu vitam fpirans , qux quomodo confici poffit, in Statica
noftra Taumaturga ex profelTo docuimus 5 hacc ftatua certo&dc-
putatoloco itaconftituatur,ut terminus tubi cochleati oris con-.
• X cavo
1162 PHONURGIiE LIBER I. Sect. VII.
|lijl||mjpnjirf|
w^j-;-l;-h
- f
cavo praeclse rcfpondcac habcbisque ftatuam quldlibct articulate
proferentem perfcdbTm , conrummatamquc. Nam ha:c ftatua
dumfta"' pcrpetuo garriet, jam voces humanas proterendo , jam voces ani-
luaromnis malium, jam ridcre & cachinnari, nunc cantarc, fubinde Acre &
So" Viprt cjulare, nonnunquam vchcmcntillimos ventosexfuflflans cum ad-
metis pro- mitationc audiaur. Cum cnim Orificium cochleae publico loco
refpondeat , omnia verba hominum extra prolata intra tubum
coclileatum recepta fefe intra osllatuse fe prodentj Si canes la-
trent, ftatua latrabit.fiquis cantaverit, cantu refpondcbit&c. Si
ventus fpiraveritjs intra cochleamreccptus, vehementidimpsvcn-
tos ftatuam evomere coget 5 undc applicata illi fiftula ludere vi-
dcbitur 5 Si tubam ori admoveris, tuba clanget , innumcraque Iiu-
jufmodi ludicra omnia occulti canalis cochleati difpofitione cx-
hibcbit. Vide (chema Iconifmi praccedentis , in quo conclave
feupcnetraleab omni hominum confortio fecretum fit A B C D.
ftatua verb fit E. tubus cochleatus craffiffimo muro D E. infer-
tus fit,orificium tubi late patens 1 H K. continget igitur,ut quid-
libct in publico loco feu foro prolatum, atque intra os tubi colle-
6hin} in conclavi a ftatua E. reddatur. Si verb tubum hunc coch-
Icatum vcrticaliter difponas.meliorcmefFcdtum res fortietur,jux-
ta ea>
r
Digitizer '
DE FABiaciS DIVERSORUM ORGANORUM. 163
ta ca, quae in prsecedcntibus diximus. Sit conclave aliud , ( ut in
fignra Palatii M N O V. patct ) in quo ftatua S. tubus coch-
Icatus P O (^ftatua: ori infcrtusfir. Orificium patulum ejufdem
T. publicum Epiftylium QR. hominum multitudine frcqucnta-
tum j quomm voces intra os T. receptac in ftatuam dcferentur, &
auribus aftantiuni pcrfc(5tc , uti priiis fc fiftent. Ftde figHrarru 5
qux innumcras alias horum tubomm difponcndorum rationcs
fuggcrct.
TECHNASMA IV-
rmi^A FABRIC AM QV A MP I AM CONVM SPI-
ralem ret or turn five cochleatum tuhum ita ordinare , ut quofcHncjue
articulatos fbnos tn intertori concUvt a publico efuantumvis remO"
to , tta certe ^ dtftinUe reddat y ac fiad anres conttngerent »
neminey unde provenire pofttyfuj^tcantc^,
*vide Iconff
PErfe(5lifl[imum&: omnium maximc admirandum Echotcdlo-
nicum machinamentum merito in hunc locum rcfcrvavi-
mus , quo, quid in magia naturali mirabilius effici poffit,
nefcio, verum nc Lcdtorcm curiofum diutius fufpendam » rem
paucis expono. Infculpatur in faxo aut nape naturali , vel fi locus
id non poftulct, in gypfo , argilla , Vcl topho, aut fymplcx aut coch-
Icatus tubus five conus fpiralitcr contortus efFormetur hoc inge-
nio, ut eminus patentiffimum habeat versus locum aliquempubli-
aim multitudine hominum frequcnt4tum , exporredum orifi-
cium i alter autem tubi terminus in parvulum foramen intra con-
clave interius ,& ab hominum frcquentia rcmotum definat, fuper-
ficics conica cylindracea autcochleata interior exa(5tilTlmc,quan-
tiim in materia faxea,gypfea,aut aliaquaviscxferrcis,acne(fq5 lami-
nis confe<5ta poflibile eft, fit polita,vel fi faxum rudius fuerit, fupcr-
ficics interior gA^pfo ad terfiorem polituram incmftetur. Hocma-
chinamentoperado, dico, nihil tarn occultum in oppofito foro,
platea,aut publico loco, qui orificium cochlcati tubi rcfpicit, dici
poffe, quod per tubam, aut cochleam non transferatur in rccondi-
tum illud conclave: In hoc iijitur divcrfasanimalium voces , oc-
cuka hominum murmura , cantillationcs , Actus & ejulatus ho-
X 2 niinum
164 PHONURGIiS LIBER I. Sect. VTI. I
miniim ita diftin(5te &c clare pcrcipics, ac fi in ipfo conclavi con-
tingcrcnt , neminc vcl fufpicantc , undc tarn prodigiofus fonorum
cfFc(5his proveniat : Fabricam contcmplare in Icomfmo prxcedcn-
ti , ubi Palatium rcprxfcntatur litcris A B C D. cochlcatus tu-
bus muro infemis vclrupi incifus S I K. cujus orificium H. ter-
minus ejus E. forum L. in quo nihil tam occultc proferri poteft,
quod non intra conclave quanmmvis dilTitum pcrcipiaturj atquc
hoc eft machinamcntum, quod non parabolicas tant'um fed &cl-
lipticas omncTque, quotquod hucufquc propofitx funt , acufticas
fabricas longc fupcrat, ciini ad naturse exemplar in aurium fabrica
obfcrvatum fit conftm(5tum , &: infinitis rcflexionibus vocum (ut
in problemate prxcedcnti oftcndimus , unde &: vox mirificc in-
tcnditur) fcatcat. Poteft autcm hujufinodi tubus duplici fitu, vcl
horizontali aut laterali ut H E. velvcnicali ut P O. conftitui,uter-
quc infigncs efFc<fbas producit, verticalispotcntior eft, coquod vox
facili'us furfum quam deorfum aut lateral iter feratur, Utrumquc
tubi-du(fhim in prAcedenti Icomfmo rcprxfcntavimus. Inveni-
mus autem hoc admirabile machinamentum occafionc Auris
DiONYSii 4$/W/SyRAcusis adhuc fijperftitis , cujus defcriptionera
vide in antecedentibus paulb uberi'us traditam.
Digreflio dc Cono cochleato.
Cur verb in Cono cochleato five contorto helici tanta vis fit
multiplicationis foni, meritb cuiquam mirum videri debet. Certc
cum diu multumque mecum dc hoc negotio cogitarem , tandem
helicem conum certa ratione tortum, nefcio quid parabolicum
affe(5t:arc dcprehendi , in quo infinitae fonorum conglomerationcs
dum fiunt , mirum non cil , tantam cum in multiplicando fono
vim obtinere.
Verum & helicem lineam parabolicac xqualem dari pofle no-
wm eft , quod ut LcBor curiofus intclligat 5 fit helix linca intra
circulum N g n o. fignata litteris a b c d e f n. dico , fi axis
parabola: G S. affumatur aequahs fern i -peri metro n g N. cir-
culi n o N g. & femi-ordinata parabolse T S. alfumaturacqua-
hs femidiamerro a g. di<5ti circulij Deindc per verticem G. axis
parabola defcribitur G T. quae per terminum femiordinatae S T.
/ tran-
Digitizc
DE FABRICIS DIVERSORUM ORGANORUM. 165
tranfeat. Dico, G T. parabolam hclici lincae a b c d c f n. aequa-
turn iri. ' Quae omnia dependent
cx diverfis motibus, quels utraqj
linea fimiliter & acqualiter dc-
fcribitur.
Si enim tangcnrcm parabolas
G m. in quotlibct partes arqualcs
femidiamctro circuli a g. divifc-
ris,cruntmotuscx A. in g. aequa-
les motui ex G in Q;_&: motus
cx N. per g h i k n. femiperimc-
trum fa(5hjs cx hypothefi acqualis
motui cx G in S. per axem parar
bolx fa(5lo. Hinc patet fi fcmior-
dmatam fumas acqualem G N.
vclduplam S T. camque incon-
tinuata parabola appliccs X V. in-
ter G V. & G X. parabolam G
T X. duplo majorcmforchelicc
a b c d e f n. vel eidem bis Turn-
ptx arquari. Si verb fcmiordina-
tam triplo diamctro a g. majo-
rem in continuata parabola ap-
plicueris, habebis parabolam hc-
licc triplo majorcm , & fic in in-
finitum , qux omnia fufiiis hie
demonftrarem nifi ca aliis locis
rcrervaflcm.
Sufficit igitur fcirc cochlcati
tubi vim omninb cum paraboli-
cis tubis aliquid commune obtinerc , quae & idco hic indicanda
duxi , ut Tyronibus ad hujufmodi inexliauftas naturae gazas peni-
ti'us rimandas animum adiiccrcnt.
ANACE-
V
166 PHONURGI^ LIBER I. Sect. VII.
ANACEPHALEOSIS MAGI^E
NATURALIS.
ST ATVAM CONFICl TOSSE aA/O /AT oJ^ED/O
aerU pendulam fonos (juosltbet tarn art/culatosy quam in-
arttcuUtos perfecitpme pronurjcianterru.
i ERH O hancpropofitioncm Anaccphalcofin dicimus;
I cum quaccunque Iiaa:enus allata: funt rcrum admi-
I randarum dcfcriptioncs , hic vclutiin Epitome qua-
\ ^J^ni contincantur j nam , quod dicam, ccrrum & in-
dubitatuni eft, experimentoquc quantum fieri potuir, mirabilitcr
comprobatum, dum ftatuam videlicet conficipofTedico, c\\\x in
medio cujufdam conclavis conftituta , vel in acre etiam pendula
d/fobnci ^"^"^^ pricdidtaperficiat.itautaftantesprodigium quidemloquen-
Wiiux ma-
tis ftatuic videre&audirccaufamtamen rccondiri Sacramcnti pe-
s'*** nctrare nequaquam pofTint , oculomm obfcrvabunt motum, la-
biomm linguxque mirabuntur agilitatcm , totius corporis vitam
fpiraniis compagcm cum ftuporc intucbunair 5 Vcrum quo ar-
tificio condita lit ftatua, aut quam abditam motus fui machina-
tioncm habcat, nemo deprchendere poterit , cum ftama in me-
dio acris fit pendula nulla re fulcita , nulli canali contigua, nullis
animata rotis, fed artificio quodam purcnaturali,& varia recon-
ditiorum artium combinatione conftituta. Nemo tamen mc
Ali..r. poll iceri (ibi pcrfiiadeat 5 quaecunque promitto in cffc(5Him
infallibilem produci polTunt: Modum tamen , (ne tarn fublimia
arcanorum myftcria ac foils Magnatibus revelanda cuivis obvia
fierent) confultius filcntio fupprimendum duxi. Si vera funt,
qux de Alberti Capiu paffimfpargiintur, dicercm profcdonuK
lum in mundoad fimile caput archirca:andum,pra:terquam quod
defcripfi, artificium lupereirc. Tanri momentires eft Ars combi-
natoria, cujus folius ope omnia mundi arcana panduntur,quicquid
inqualibet fcientia abftrufum & admirabile eft eruitur,quam, qui
calluerit,isin arcanarum rerum inquifitione fcrutinioque nihil fibi
adeo claurum,abditumque eflc reperiet,quod intimcpenetrare &
fui juris focere non valeat. Latent cnim omnia arcana naturae in
cerraremm applicationcficuti certi&reconditi fcnfus fubaliis &
alijsnominibus,quos, qui cmerefcliciternoveritjniEde hoc illud
Phocyudis congrucdicipoftccxiftimo. 1,, ei«.f.
- . APPEN.
Digitize
DE FABRTCIS DIVERSORUM ORGANORUM. 167
APPENDIX.
DE MIRIFICA PHONURGI A
Id eft,
De celcbri , 5c pene prodigiofa Machina Organica^
Michaelis Todini dc Sabaudia , Mulici
Romani clariflimi.
[I quid rariim , inlblitum , curiofum & admlratio-
ncdignirtimum ufpiam in harmonico generc mc
obicivalTc mcniini, id machinam illamomni in-
(Irumcntorum generc concinnatam , cflTcdufque,
quos pixllacforfanhucurqueinauditos, afl'evera-
rc queani, quani jam ab oaodccim annis inchoatam, tandem ad
fummam perfedionem rcdadtam Michael Todinus de Sahau^
dta Muficus %omantiS, Muiica: tarn ipcculativx, quampradicx,
fi ullus alius quilpiam , pcritillimus in domo fua vicina viculo,
quern vulgo t Arco delU Sciamhella vocant , tenet , vireximia
morum probitate confpicuus, atque inter cacteros Muficos necef-
fitudinis focdere mihi Temper conjunailTimus. Sed \'\zLedorem
diutius furpenfumteneam, tarn cxcellentisOperis Machinam pau-
cis Iioc loco maxime opprtuno exponam. Exhibet is intra bi-
nas domiis fux Cameras, quam magnificentilTime cxornatas ad-
miranda Artisfujc I'pecimina fummo omnium ftuporc, & admi-
ratione eorum , qui magno non Purpuratorum duntaxat Patrum,
fed &Principum, nec non cujuscunqj fpedbbilis conditionis ho-
minum , numero confluunt. In prima Camera Organum pnmo;
afpedu occurrit, ad omnes Opticx artis leges , nec non multiplici
fillulamm ordinc difpofitum , & aurea incruftatione fplendidumj.
circa cujus latera, quatuor Clavicymbala,ut vocant, difpofira fpe-
aantur, quorum prius mole grandius, quod Archicymbalum me-
rito dici poteft, omnigenisoccultamm machinarum foetibus gra-
vidum,a quo veluti a fonte quodam in reliqua tria minora Cym-*
bala, totius motionis machinatrix virtus derivatur , uti in f^tira.
patet , in qua Archicymbalum lignatur littera A, reliqua duov
i mino-
168 PHONURGIi£ LIBER L Sect. VII.
minora B. &:C. Medium deindc nonnihil rcliquis majus D. or-
dinc itadifpofita, & ab inviccmeomodofcparara, utfingulafiiis
flilcita columnellis libcrrimo fpatio, ncquc parictcm attingant,
nequc alio quopiam fulcimcnto circum afpedabili fullincri vi-
Qup or- deanmr.
Sio^hirus Aufl^or 'g^fur Symphoniarclia in machina fpccimina daturus
Jr^igij"^ arris fuar^feaccingirad Archiclavicymbalum A. Rcgiftra accom-
mcmum "^^^"^ ^"^^ omnibus incognito , incipit fonarc conccrtum a fc
fiiciat Au. tanta & tarn fuavi , &:concinna Symphonia comjx)fitum, iit aiircs
ditonbus. omnium Auditomm ftatim dulcedmc harmonia; raptas arrigat :
Poft hxc cymbalum B. fuaviHime conlbnat , qutxi fequitur cy m-
balum D. conccrtans cum cymbalo B. & tantlcm inllnimcn-
aim C. & deindc omnia fimul clavicymbala plenum &c abfolu-
tinlmum fonum & conccnmm cfficiuntj in quoillud Auditorcs
vcluti attonitos rcddit , quod in tribus clavicymbalis BCD.
marculi,quostaftosvocant,nunc in cymbalo B. modoin C. jam
in omnibus tribus perintcrvallacertatim fine ullomanus vefti«no,
nulla abditorum filorum ope , nullo per vicinum murum , aut pa-
vimentum artiticiofo chordarum dudhi movcri, & altcrnatim fub-
fulrarcvidcantuTj S^^mphonia veto , quam cxhibcnt , eft mimm
in
Digitized by Google
DE FABRICS DIVERSORUM ORGANORUM. 169
inmodum concinna, & fummo ingcnio ab Autfiorc compofira,
non foliim aures Auditorum mirum in modum folicitat , fed &
marculorum fubfultatu oculos veluti attonitos rcddit 5 magicum
ihcantamentum jure diccrcs. Dumhaec gcruntur, Author occulta
motionc mutato rcgiftro mox clicly , quam V wltno vocant , fua-
viflimam una cum cymbal is harmoniam cxhibcrj ubi vero abfcon^ »
dicafitdiaachelys, aut quo myfterio intra Archicymbalum con-
ftituta fir, quo modo, aut qua arte hac chordae dilfercntis condirio-
nis, utpocc cx animalium intcftinis confe(5bE fola ple<5lri ralione.
incitcntur , pcritorum etiam acftimatione novum, & hucufquc in-
ventum incognitum habetur. Ncc hic finis: Finita chclys fyni-
phonia, eccederepcntc Author Lyrac harmonicum fonum ita dcx-
trc cymbali^ confonantem exhibct , ut omnes Auditorcs prodi-
giofi foni raritatc animis auribufq, fufpenfos tcncat, prarfcrtim cum
cofdem Temper in Archicymbalo Symphoniarcha taftos tangat, 6c
jam chelys , modo lyrae cymbalis inrcrmiftam harmoniam optime
inrtitutam exhibcat. Poft haecj ecce Symphoniarcha derepcntc Or-
ganum magna Regiftromm varietatc inftmdhim in pulcherrimam
Melodiam convertit, ubi nunc fono flebiH , modo hilari concita-
toque fubinde ad belHcos Furores concitandos organum agirat.
Quomodo vero hoc harmonicum opus conftru(5him fit, quaab-
dita arte concinnatum, hic dcfcriberc nolim, ne incomparabilis
Authoris inventioni quovis modo pracjudicio fim, nefas cfle pu-
tans, cum fiia defraudareSc inventione, & immenfis fiimptibus,
quos incredibih labore,&: fudore ab ododecim fere annis in ador-
nandoartificioexpendit : Sacpcmihi conqueftuseft, fe frequenter
in infupcrabilibus diflicultatibus occurrentibus animum defpon-
diflc, fed enim, uti labor improbus omnia vincit , ita quoque ani-
mum hortatu meo rcfumpfifie ad continuandam machinam,doncc
tandem ad eam perfe(5lionem,quam dcfcripfimus, illam reduxiflet.
Cum vero fimilibus magni ingeniiOpificibus ita comparatum
fit, ut quiefccrc non poffe videanmr, donee invcntionibus novas
fcmperpcrcontinuam mentis agitationcm adjungerent 5 habebat
jsapud fcinftmmentum muficum, quod Af«/?/Mwvulg6 vocant,
quod cx tribus fiftulis & utre conftmitur , quo Auloedus finiftro
brachio premit utrem, & digitis foraminibus filtularum in Au-
loedorum morcm admotis,flatu melodiam cxlnbet auribus haud
y * if^ju-
Digitized by Gogr^
PHONURGIiE LIBER 1. Sect. VII.
injucundam. Hu|us itaquc inftrumcnti conftitutioncm confidc-
rans, quomodo fimile quid exequi poflit per T^ajiaturam.wn voca-
nt, qua quicquid alii in Mufetta magno laborc praeftant, id digitis
Cymbali TaftaturA pcdumque mom afTequcrctur 5 hoc itaquc,
continue fpcculationi intentus, tandem pcrfccit, quod &: in fccun-
da domus (ux Camera, magno fabulofarum allufionum apparatu
cxornata, cxhibct. Mirum fane oculis auribiisquc rpc(ftaculum ,
videre taftos tangcntcm, Clavicymbali audirc utriculum, aut AJu-
fettam exadtirtimam ad Muficx leges concinnatam melodiam.
Quomodo vcro rcdu<5tiones Rcgiftri fbraminibus fiftiilaruni
multiplicium ita accommodarc potucrit , ut dcfideratam fempcr
Melodiam fonarent 5 qua anc & taftando Cymbala , & vento fi-
mul & digitis orificia fiftularum nunc apcricntibus , nunc clau-
dentibus, machinam in tam exoticum fonum animaret, nemo hue
ufque caperc potuit, adeo omnia arcano artificio conftituta liinr,
ut omnium ctiam Artis Organicas Magiftromm in fimili quid-
piam prxftantium conamm eludat. Machina fane admirabilis,
&: forlan pra:cedenti, ob inpcnetrabilcm remm difponendarum
ingenij vim , multo exccUentior : quid cnim prodigiofius eft ,
Cymbalum fonare , & loco foni ejus audire toto caclo differcns
inftrumentum aulaedicum e^r«/?/;rf ? undc complures fimplicio-
res , qui inaduetae Artis folertiam non capiunt , id ncccflario fa-
tanica arte conftmdum edb, fulpicantur.
Ha^c Leiiori paucis explicanda cenfui , partim nc Phonurgiae
meac quidpiam ramm, abftrufum, fie inauditum circa multiplicia
Polyphonix prodigia deenct,quod Le£iort obledamcnto cffc pof-
fcti partim ex amorc & venerationc viri amici , ut ejus in iX\€t\s
jam harmonicis machinis rara induitria concinnandis ingenium
pofteritati commendaremj atque una cum cxhonarer,inftimu-
larcmque, ut totius Operis conftitutioncm ordinc cxponcret , & li-
brodata opera cditodetedtum arcanum RcipublicarMuHcaccom-
municaret , ne fatis fiindto Opifice omnia fimul a:tcrna: oblivio-
ni unacum Authore traderenmr j uti in multis novis inventioni-
bus contigiflc, Hilloria: nos docent.
PHONUR.
Digitized by Googlc
PHONURGIiE
LIBER IL
PHONOSOPHIA NOVA,
Qaa rcconditat , & abftrufae fonorum rationes
per nutneros exponuntur.
PRiEFATIO.
jUANDOQUTDEM plures foni gcncfin cx-
' acflius node dcfidcKituros pracvidcoj ut& hif-
cc plenam fatisfadionem darcmus , hic ca ,
quae olim in ^Mufurgia profccuti fumus ,
paulo amplius demonftrabimus. Quantam
cnim vim non folum in hominum animos
aifcclufque concitandos harmonicus Tonus,
fed & in ipfa animalia pofTidcat j plena funt
omnium fcriptomm monumcnta. Qua^nam itaquc hujus tarn mi-
rificicffeaiiscauraficapcriemus , abovo rcmordituri. Exquibus
apcrtc cognofcct Le£ior curiofus , quomodo chorda ta(5b, alteram
intadam movcat: quomodo indc five voces five inftmmentamu-
fica fpirims incitent , &: quam mirificos effete in affcdionibus
Irx, Amoris, Comiferationis Furorifque mm in artificiofa harmo-
nica Symphonia,mm in ipfomm fonoromm corpomm colhfionc
natura prsdknt j & quomodo tandem multiphci tubamm jam in
praecedentibus cxpolitamm per diffcrcntcs phonafcos conccnm ,
homines ad quofamque affeaus remotilTimis ctiam locis diffiti
(tanto ubiquc majori ftupore,quant6 in rcmotiora fpatia propagata
Symphonia occultiusfeaudientium auribus fiftir) cxcitari qucant,
oftendemusj fed ad reUcli Rhomhi filum rcvcrtamur.
Y 2 SECTIO
172 PHONURGIi€ LIBER IL Sect. L
S E C T I O I.
Dc Prodigiofa Sonorum quorundam vi & cffiaciajw
CAPUT 1.
DE ^VSICjE VI ^IRIFICA
AG I AM Confoni&Difroninihilaliudcfrcdicimus^
quamfacultatem illamprodigioforum fonommcf-
fc(5hiccm , qux fane inter caeteras magiae naturalis
(pccics non minimum locum obtinet, eft enim qui-
bufdam fonis adco admiranda & altcrandi & tra-
hcndi vis, ut intellcdus humanus vixad genuinam comm ratio-
ncm pcrtingcrcponc vidcatur. Quantus infitmuficis modulis ma-
gnctifmus , quanta tradtivx virtutiscfficacia nemo nefcit, ut pro-
inde non fine rationc Prifci O^vmuu^MuJicum magumy animalia,
fy Ivas , atque adeo ipfa faxa lyrac Sono magico trahentcm produxc-
rint,dcquo admodum elcgantcr CLAUDIA^^us mprxfatione fecun^
di Libride rapt it PaostRPiN^ his verbis.
Tarn TatrU fejio Utatiu tempore *V4tes
defuetA repetit fila canoralyr^,
Et refidens Lent modulatta pecline nervosa
poUtce fe/livo nobtle duxit ebur.
V tx audit ta trat , 'vent 'tfternuntur, ^ und4y
pigrior aftri6iis torpuit Uchxus a^jjuii
Torrexit Rliodcpc fitientes Carmina montesy
excuftt geltdas promorO({a nives.
Qy^rdua nudatus dejcendit populw Mmo,
^ comitem quercum "Tinw arnica trahif,
Phyrrlieafquc Tiet quam'vis dejj?exerit artes ,
C R P H ^ I latirttf 'vocibus apt a venit,
Securum blandi Leporem uidere Molopy
*vtcinHmque lupo prabuit agna Utus.
Concordes varia ludunt cum Tygride Damd,
Alafl^'Iam cervi non timuere jubamj.
Qux quidcm prodigiofa animalium , fylvarum , faxonlmquc
attrad:iopartimtropologice,partini allcgoriceaccipicndacfti JsJou
tarant
Digitized by Google
DE PRODIGIOSA SONORUM VI ET EFFICACIA. 173
tarant enim Prifci maximam Muficac vim cfTe in animam, camquc Savorum
fecundiim varies ejus fonos & harmonias mutari,& tajiquamcac- ^JJ^^JJ^^
ram quocunque torqucas fequi 5 ideo ipfam Afx^ «i»r«T, five prin- (^^3 ^uid
cipiiim omnium, &: ut Psellus in fiia oSiftufica ait r<i lamnii ei vaj^w
axwixH* SroT ri «Sr. Practcrea videbant candem Muficam mores poflc'
componere,&: variare, nihil enim ram facile in animos teneros eof-
quc molles influcre , quam varios cancndi fonos, quomm dici vix
potcft, quanta fit vis in utramque partem , namque & incitat lan-
guentcs, & languere facit cxcitatos , & tum rcmittit animos , turn
contrahit , ut fulius poftea declarabimr. Saxa igitur, fylvas & ani-
inalia, id eft, homines prorfus infcnfatos , ferinos & crudclitate
immanes divino lyrac fua: fbno attracftos ad humanitatcm & pohti-
cam vivendi rationem pcrduxit 5 Ahi vero di(5tam attradioncm
allegoricc intelhgunt j Ciim enim Orpheus infignis efTet Aftro-?
logus& Muficus,utramque Artcm pcrfedtiflimc callens, itaopporJ
tunc tcmpcrarct , & mifceret Ibnos , & caiicftium f>'demm ,quam
optime ipfe intclligcret, imitarctur harmoniam,&: eam ad hanc ita
provocarct, uteorum omnem in fe trahcret, ac dcportarct influ-
xum atquc vim, qua frccus qucecunquc vellctpulfando trahcret ac
dehnirct. NonnuUi quoque fubjungunt , quod cbm optime nof^
fct , qua proportione &: quo concenm unumquodquc efl« a na- ' ''^-'^
tura conftitutum compofitumque, cuique flcllae pareret, cffetve
fubje(5tum 5 muficalcs rationes eifdem accommodans &: flcIHs
camm, ad motum aUiceret inanimata per vimftcllarum, quam in
ilHs latentcm externa fua harmonia quafi produccretj non fccusac
fermm ex fiHce latentcm ignem cxcutit j vel flammam fiatus foliis
abditam prodit, funt enim in omnibus rebus quidamveiuti laten-
tcs igniculi, atquc femina harmonix, five fcnfus, adco,ut vel ipfum
Deum vetcres dicerent AfM«»/« troiirKf. , rJi, fmi
' Hinc Procli authoritatc cunda hymnos concinunt ad fui
ordinis Duces , fed alia intellccftuali , alia rationali, alia naturali, vis Har-
alia fcnfibili tantiira modo. Et profcAo fi quis, ( inquit iflc ) au^ ^ "nlJus*
diretpulfationcm quam fingula in acre in orbcm efficiunt ,utfo, iat«.
laria ad Solem, lunar ia ad Lunam , profcdlo ilium quendamcjuf^
modi fonum crga Rcgcm fuum apte compofitum animadvcrtc-
ret , qualemcumque polfunt res fingulac conficerc. Magnctica i.
gitur vis Muficae omnia movcns quantum in hominjl3Us polUc
notum
Digitized by Goi
m PHONURGIi^ LIBER II. Sect. I.
notum eft 5 Ncccnim tam immite ac eflPeratum cor cflc porcrit,
quod aptis modulis ac cantilcnis animum delinientibus non rc-
mittatur , contra indccenribus & inconcinnis ard:crur & rcftrin-
gatur. Carmen prodit Mulxus dulciflTimam rem mortalibus coe-
litiis daram omncs mulccntcm , perftrepunt in bcUo tympana,
at*inho- '^^ animos proeliaturis addcndos : reionant Tuba: , Tibiaequc ad
minum a. fufcitandos in pugnando militum animos. Timotheus Mulicus
quoties libuerat , phrygio fono Alexandri animum ita acccndc-
bat , ut cfFcratus ad arma currerct , & cum alitcrvoluillet, mu-
tato tono mentis fcrociam fupprimcbat , emollitiimquc animum
ad epulastralicbat & ad convivia : Simile quid Icgitur dc Cytlia-
roedo quodam Regu ^Dam*, Nonne Pythagoras CictRONE tc-
fte adolcfcentcmqucndamTaurommeuminfanoamorc vcluti ae-
ftro percitum fpondaco refonantc pacatum reddidit & manfue-
tum ? Certe ad compefcendos animi impetus , ac perturbationes
muficos fonos Theophrastus fcrturadhibuiire. Clitemnestram
ad continentiam & pudicitiam incitatum a Cy tharsedo , ut armis
obviis arreptis manus violctas in quofvis fibi affidcntes con jcccrit.
Muficis modulis non homines tantiim , fed & animal ia ipfa ca-
piuntur. Alliciuntur Elephantcs Strabone tcfte, tympanis 5 Cy-
rumcura- Ftftula duicc cantt , volucrem dum dectpit auceps.
true Urforum innata feritas , & fxva immanitas nifi fiftulx auditq fono
non fiftituij ad tibia: modulosRYTHAcoRAsIupomm impetus re-
prefTifle fertur,Murica deniq, medicina excellentiflima eft omnibus
morbisdepellendis idonea. Hac lfcliiathicos,MeIanchoIicos, Fu-
riofoSjDaemoniacoSjVenenatos curatos hiftorix &: facra: &c protanae
Surdostu- afiatim narrant ut poftea dicetur. Qucxl autem Asclepiades pa{^
quomodo ^ iguoris Authoribus tuba furdos curalT'c allcgctur , id non in-
telligi velim, quafi tubs fono& modulis idpracftitcrit, fed quod
inftrumento in tubac formam concinnato auribus furdi indito ( ut
hodierno die multi ad hue utuntur furdaftri , quorum fabricam in
antccedcntibus tradidimus ) fpecies foni verborumquc unitas, &
varia rcpercuflione audtas organo auditivo furdi cfficacibsfiftcret,
quo dum furdi minim in modum juvarentur, res in tabulam rcr
ccptaeft, AscLEPiADEM furdis tubac fono mcderi.
His igitur ita prasmiflis , jam videamus , quis ad trahcndos ani-
mos
Digitized by Google
I
DE PRODIGIOSA SONORUM VI ET EFHC ACI A. 175
mos infit magnctifmus ? Quam cum auribus confonantioc prcv-
portioncm,ut illis tantopcre dckacmur, habcant , & quidnam fit
numerus , pondusSc menfura , tarn in fonis , quam m auribus, vcl
in anima, prout lonis dclcrtatur , vcl iildem auditis , ndcio quo
pathcmate corripitur? Sunt enim (oni quidam adco molefti& in-
concinni , ut comm afpcritatc dcntcs ipfi ftridcre, quidam adco
apti & concmni , ita fuavitcr inHucntes, ut animam extra fc rapcre
videantur. fee cum fcmtor , dici vix potcft . quanta circa hujuC TO*,
modi harmonic vimatquc cfficaciam AutluDrum fit controvcrlia c.rcaMu.
^dilTcnfio, quanta: dc modulorum conlbnantiis lint omnium
pcnc fcriptomm dilfonantcs fcntentiac , quibutdam banc vim in , , .. 0
omnis confonantiae fontcmDEUM aut animam numcris compofi.
tarn , nonnullis nefcio in quos influxus cx\d\cs , aut cabalifticum
dccachordum, aliis in occultam ly mpathiam animx cum Muiicis
numcris, multis in Gcomctricas rauones confcrentibus Quibus
omnibus abfonis «c tanquam a vcritate multum difcordantibus
rcliais,quid nos dc hac tradiva Mulicae facultiitc ,animiquc attra-
etiva ftatuamusi &: qua rationc &: proccfiu adco varios non in ho-
mimbus tantiim , fed 6c in ipfis ammalibus bmtii cfleaus produ-;
cat, tandem apcrianus.
CAPUT IL
T>E K/iTVRA ET TRODVCTIONE
Confom, ^Vfoni.
Iranturomnes, cur anima tantopcre afficiatur confonis ,
tantum veto a dirtbnis abhorrcat , quorum caufx &: ra.
'tioncs ut intclligantur,
Notandttm pnm6, duo in Confonis confidcranda efle , colhlio- J^ntcnr^^
nem corpomm, qux fit per motumronorum,&: proportioncm, fiMon. k
quxfunt velutiduo principia, illud quidcm Phyficum, hoc Ma-
thcmaticum , quibus omncs conibnantia: caufantur. Phy fica mo- rate,
tum confiderat , Mathcfisquantitatcm, numcros, pondus, mcn-
furam.omncmquc proportioncm unius foni ad altemm cxpcndit.
Porro cum omnis vocum fonorumque intcnfio aut remiHio a mo-
tus velocitatc aut tarditatc profluat, tantb nccclfario vox fonufvc
caufabitur intcnfior , acutior & fpilfior, quanto motus flicrit ve^
locior.
d by Goog^
176 PHONURGIiE LIBER 11. Sect. L
locior; tanto vero rcmi(Tior rariorqne , quanto motus flierit tar-
dier. Quae omnia a Boetio do<5lc cxpcnduntur Itb. i.cJ^uf cap.j.
ubi docct neceflario fonos illos clTc graviores , qui fiunta motibus
tardioribus'& rarioribus ipfatarditate atquc raritarc pcllendi,acu-
tiores vcro, fi motus celcriorcs, ac fpifliores fiierint , adco ut ncrvus
idem acutius fonet, fi intcndatur : gravius fi remittatur , quia cum
denfior eft, vclociorcm pulfiim rcddit, cclcriiis rcvcniturac fre-
quentius 6c fpiftius acrcm fcrit : qui vcro laxior eft , folutiorcs pul-
fus cfficit , &: ipfa imbccillitate feriendi rarus cfFcdhis brcviori tem-
pore tremit 5 hinc fiftulx feu tibix, ut in oMuJurgia Organica , &
i?!*c?s" ^' ^^^^^ t^tifurgU noJfrA demonftravimus pro clauforum atquc
acuta: 8c apcttorum foraminum rationc, ob conftipatum laxatiimque ac-
foirimi" ^^^^ nunc acutius nunc obtufius graviufque fonant , quod & in
bus. fiftulis organicis , & in lar>'nge feu afpcra arteria humana patet :
quanto enim in illis lingua, feu epiglottis, aut filTura ilia , ubi acris
illifiofonum caufat, longiorfuerit, &: fiftula aftiplior, tanto gra-
viorcm fonum , quanto brevior ftridtiorque tanto acutiorem fb-
num edet. Unde confequentcr quorum larynx ampla 6c longa ,
gravis 6c bafta, at quorum ftri(51:a 6c cxiguacft , alta& acuta voce
intonate folent. Veriim de liifcetLifius alibi locuti fuimus.
nondtu- ^\o[andum fecundo , ncrvi moti aut vocis emiftk fonum non
nus con- cflccoutinuum quiddam , fed ex motibus difcrctis & intcrpolatis
Indtis'io'! cjufmodi fonum elTe conflatum, ut in Chordofophia diclum eft, etfi
norum ejus intctvalla aures noftrx percipere minime valcant, non fecus
c^nipX ac oculi dijudicare ncqucunt, ardens netitio, qucmquis velocif-
fimc in orbem ciraima^it toto in circulo exiftat, an circulustotus
fit igncus ? Quod &: Boetius turbinis a pucris circumacfli declarat
cxcmplo,qui fi virgula coloris rubri fbcund'um longitudinem feu
altitudincm coni imbuatur, totus conus ubi gyros agct rubro co-
lore infecfhis comparebit, non quod ita fit, fed quod partes mini-
me coloratas rubrae notae velocitas comprehendat,alialvcapparerc
non finat. Similiter intenfior nervus pluribus id:ibus rcfilit atquc
tremit, remiftiorpaucioribusjquotiesenim chorda pellitur, non
tantum unus fonuseditur, aut una fit percuflio, fcdaerferimrto-
ties quoties cum tremcbunda chorda percufferit. Unde additionc
motuum ex gravitate acumen intenditur , detradtione vero mo-
tuumcxacumine laxaturgravitas,cum acumen ex pluribus moti-
bus
Digitized by Gooqic
DE PRODIGIOSA SONORUM VI ET EFFICACIA. 177
bus conllct. Quomodo autem datum quemvis numcrum aut ma-
gnicudinem ita fccarc pollimus , ut partes (c6b£ fint in data pro-
portionc liarmonica, fuse alibi tradidimus.
Quibus conftitutis infcro tandem , Muficx illam mirandam
vim, quam in animi commovcndisaffe(5libus obtinet, non ab ani-
ma immediate profluere, quae cum immortalis Cit^&c immatcriata, in quocS-
nullam ad voccm & fonus proportioncm dicit , nequeabcisim-j^^^'^^*
mutari potcft , fed a fpiritu , qui eft animac inftrumcntum,ut ab
animae principali conjuncftionc , qua corpori anncxa eft 5 Spiri-
tus cnim hu jufmodi cum fubtiliffimus fit , vapor quidam fangui-
ncus admodum mobilis ac tenuis facile ab acre harmonicc con-
citato incitatur , quam concitationem anima fcnticns pro varia
fpiritus incitationc varies cfFcdus quoque inducit , hinc ciim
fpiritus velocioribus motibus harmonicis & fpi(Tioribus conci-
tatur, & vcluti crifpatur,oritur ex ilia crifpationc rarefa(5tio qu^
dam, ex rarcfa<i^ione vero fpiritus oritur dilatatio, quam confc-
quitur Ixtitia & gaudium , quae omnia tanto majores afFcdlus ha-
bebunt, quanto moduli fucrint concinniores , aptiores & com-
plexioni conftitutionique naturali hominis proporrionatiores,
hinc fit, ut,dum optime conftitutam harmoniam ac fuaviflimam
percipimus mclodiam,titillationem quandam in corde animoquc,
hac apta concitatione veluti attraifti abfortiquc fentire videniur,
quam afftduum varictatcm maxime promovent divcrfi modi feu
toni mufici, dc quibus alibi a(5tumeft diminutioncs praetcrca no-
tularum , afccnfus defcenfufque varia rcciprocatio , varia dillbno-,
rum cum confonis artificiosc millorum combinatio. Spiritum
autem hac rationc , non alia movcri , ex primo fcqucntium cx-
pcrimentorum manifeftum eft.
CAPUT III.
D£ ^FFECTIBVS ^NIMI ft4D QVOS
^^u/ica incitat.
ANimus igitur jiixta harmoniac diverficatem varios quoque
aifecbas induit Lactitiae , Impetus, Reminionis,Timoris, Spci,
Iracundiae & Commi(crationi.s. Nos cnim maxime ad o(5lo
affcdus movent, Muficae modulationcs , ut alibi didtum eft, vcl
Z quia
Digitized by d
i7r PHONURGIifi LIBER IL Sect. I.
quia conforiafe funt vdl diffonx vcl quia concitatac aut tardx , vcl
quod majus eft , quod tcndant in acutum ad alacriratcm , vcl in
gravem definant & remilTum fonumad commifcrationcm&la-
clirymas : ad aiiiorem aurcm & odium cdi affc(5his omnium func
potcntiflimi , non cxcitat Mufica , quia amor & odium alicujus
funt amor & odium , ut alibi di(5him eft.
Mufiea autcm gcncrales foliim movct animi afFe(5his , cxcitatur
timen amor a laetitia gcncrali aflPedhi, veluti ex artritu quodamj vc-
ihm ciim Mufica triftitiamgenerarc non poftit, ncqs odium gene-
rare poreft 5 triftiriam autem gcncrare non poft'e Muficam , indc pa-
tct,qu6d triftitiafitadmortem, mufica autem ad vitam: Cur au-
tcm Mufica, ut red:c EccLesiastes dicit, in lu(5hi importuna narra-
tio fit, & curlugentes aut cordegravi quadam triftitia fiipprefib
omnem Muficam nos rcfpuamus, hd,c eft r<f//o,quia fpiritus feu hu-
mor meru aut triftitia per fortem impendentium malorum ima*
ginationem congclams conftricftufque omnem refpuens commo-
tionem ejus fi; veluti incapacem reddit , fi itaque Muficus eftct, qui
llunc rpiritum condenfatum Mufica bene ordinara diftblvere pof-
fet, non ad triftitiam moveret fed Icnimcn doloris fpiritu aliquan-
tiim dilatato affcrret. Diximus ad odto maxime afFcdhis nos Mu-
fica moveri , qui tamen commode ad hos tres Afrc(5tus rcvocari
pofTunt, Lttitiam videlicet, Remtponem ,6c Mtfencordtam^ ut fij-
pra quoque didhim eft , at quod ex his poftmodum alii affc(5hjSi ut
AmorisjTriftitix, Audacix, Furoris, Tempcranriae, Indignationis,
Gravitatis , Rcligionis rcfiiltcnt, per accidens eft j fiquidem hi om-
nescx his rribus gcncralibus animi aftc(flionibusconfi;quuntur,ut
in oyifCufur^ia nojlra %hetor!ca plurimis rationibus tradidimus.
Varix igiturintcnfiones& remilliones tonorum, variac afizcnfiis
defccnfiifquc rcciprocationes , varix difcrepantefquc vocum rc-
pcrcufliones varix magneticx tradtionis animorum caufa fiint ,
quos cftc(5his quatuor res plurimum adaugent. 'Primo anificiofa
tonorum miftura, varixque fi^norum adarfin& thefin fyncopan-
tium colligationes,quibusconfi3na diftbnisadeo ftri(5tis amicitix
Icgibus connedluntur, ut nihil fijavi'us pcrcipi poffit , quas varix
vocum diminutiones , fiigarumque artificiose contextamm mu-
tux amicxque infcaitiones plurimUm adaugent. Secundo nu-
merus dctcrminatus verfii comprelicnfiis. ^rtib ipfa verba, feu
tcxtus
Digitizca by
DE PRODIGIOSA SONORUM VI FT EFnCACTA. 179
rcxtus cantilcnarum. Ultimo difpofitio ipfa audicntis , quae fiab-
fucrint , nulla indc cx harhionia fcquctur commotio. Cum enim
diverfa: difpofitiones hominum ab alia non oriantur causa , quam
a motibus fpiriws praccipui potcntiarum omnium tam fcntientis
quam moventis animseorgani & inftmmcnti vcl pcraltcrationem
aut motus etiam vocales caufetur, a quibus motibus fpiritus , uc
di<5him eft,nunc recolligitur, nunc diftrahitur, jam laxamr ,paul6
poft intenditur variafquc confcquenter alterationes , quae ab har-
moniafonoracaufantur per vices patimr, necclTario fequitur ani-
mum ad ftatum &: difpofitionem fpirinas inclinari. Undc lafcivi
blandis, mollibus dc acutioribus modulisgaudent, quia effedus,
quem hi in fpiritus concitationc pracftant 5 proponionatus eft, fi-
milifque arfe(5tui quo inclinant.
Hinc duo , quomm unus caclefti , alter amorc terrcno ardet,
uno & eodcm tono , Dorio aut Lydio diverfis motibus aut delidc •
riisa<»itantur, illc caeleftis Patriae contemptui remm terrenamm
con)un(5to defiderio, hie confortii carnalis ardorc appaitui remm
caducarum conjundio, &c fic decxteris judicandum. Ita unuf<^uif-
que plus deledatur ilia harmonia , quae naturx complcxioniquc
fuae magisfuerit fimilis&cproportionata, difpofitiomquepracfcnti
magis fucrit confcntanea.
-•J. /
CAPUT IV.
> CAVSARVM T^VMERI CONSONI ET
Dtfoni inqutfitto.
POrro quomodo Mufica modulis fuis animi commovcat af-
fedhis , cx prsEcedentibus di(5lis facile cognofcitur. Nunc fo- cur alii
lum eJq^licandum reftat , quomodo aliqui foni confonifint, j^*^^^^^^
aliqui non , & cur confoni folum movcant ad afFe(5his, diflbni non ri alii non.
item, quod ut intclligatur , fcicndum eft, quod ficut confonantia
eft dillimilium inter fe vocum aut fonomm in unam redadapro-
portio , vel foni acuti gravifque miftura fuavitcr uniformiterque ^^J^'
auribus accidens5 ita dilTonantia fonomm acuti gravifque mixto- &d.ffo-
ram ad aurem veniens afpera in jucundaque percuflio eft.
Cum if^itur deledtatio ex duomm tonomm diifercntiiim audi-
tionc pcrcipiatur , caufa eft , quod trcmorcs ex vibrationc chordae
Z 2 rcful-
PHONURGIiE LIBER II. Sect. L
refultantcs , Cxpc uniantur & in unum concordcnt, quaunionc.
fpiritus fimiliter cxcitatus vim imaginacivam ad dclcdbitioncm
inftimulatj ad difplicentiam verb, fi cranorcs di^i aut prorfus non,
aut raro fcunicrint, ut verb quilibcccognofccrcpoflic, quomodo
ifta unio contingat , hic totum ncgocium per aliquot propofitioncs
dcmonftrarc vilum eft.
PROPOSITIOI
"DV^ CHORDS JSOTONE INCITAT^ ^QVA-
Utemfore necejfario unifonum producunt, ^ fmgulis njihratto-
nibus perfede^ Aquali tempore fefe vmunt.
QUamvis hacc omnia fuse &exprimisfundamentlsdemon-
ft^avimus in Chordofophta cMufurgix noftrA ; quia ta-
men hic locus veluti jiu-e fuo poftulat confonantiammgc-
ncfm, hic brcvitcr cadem repetcnda duximus. Suppono igitur ex
citati Libri dcmonftratis , omnes diadromos five acqualcs , five
inajqualcs unius chordae efte jrqui-diurnos. Sint igitur dua: aequa-
Jcs & tenfione&: crallitie A B. C D. dicocxcarumincitationcnc-
cdlarib nalci unifonum.
Quoniam cnim ex dcmonftratis citato loco Ifothonx chordae
ad invicem fc habcnt , ut I ad I. tempus quoque (it xqualc &: ac-
qui-diuturnum , ncccfl'ario vibrationum terminus in utraque chor-
da crit /trdxfoir^ , id eft , contingct in eodem tempore , Nam utra-
quochorda A B. quidcm tra(5ta in E. & C D. tradb in F. uno &
codcm tempore hxc in M. ilia in I. pundris reflexionum fcrien-
tcs acrcm caulabunt tonos prorfus eofdcm,in reccffu vcro uno &
t.ii > eodem remporis momento in S. &: T. ferientcs acrcm caufabunt
tonos cofdcm,quos prius , &: fic fcmpcr eofdcm & cofdem fonos
parient, donee tremebundai chordx centrum gravitatis confccu-
tae, quievcrint.
Cum igitur icfhis aeris in pun(5lis rcflexionis codcm tcmporis
momento perfe<5tc le uniant , &: hoc fmgulis diadromis , five cur-
fo-recuriibus necdfario indcuti didhim eft , refultabit tonus illc
unifonus, fons & origo omnium confonantiarum j dua- chordae
igimr Kbtonx 5 nccclfarib producunt unifonum quod erat de-
monftrandum,
PROPO-
Digitized by Googl*.
DE PRODIGIOSA SONORUM VI ET EFFICACIA. i8i
PROPOSITIO II.
T>V^ CHORDS jEQVALES CRASSITIE. QVA-
rum una altertus fit dupla^ mcitau necejfarto producent Di<u
pafortyfeve Odavam , ^ *qualt durattone tern-
poru fefe ument.
SIntvero jam dux chordae A C. &: B C. quamm hxcadillam
fii in proportione dupla. Dico, incitatarum fonos non jam
ajquali fed insequali tempore unitum iri. QiK)niam enim uti
chorda ad chordam, ita sequi-diurnitas unius mocus ad arqui-diur-
nitatem motus altcrius fcihcct incitatarum chord.mim Icqiic ur
ncccfTario chordam B C. duplo cclcriiis diadromos fuos con-
ficerc , quam fuos conficiat chorda A C.
S
Incitentur enim Awx chordx eodem tempore , chorda quidem
A C. in G. & B C. in F. tranfibit ncccfTaric) chorda A C. to-
tum fpacium G O. femcl, dum interim chorda B C. ex F. pcr-
vencrit in D. tunc itaque ilia in O. velut in tcrmino , & hac in
D. tanquam in fluxu exiftcntc, nulla quoquc fiet fonomm unio ,
quando igimr chorda B C. pcrtigcrit in V. chorda A C. eodem
tempore pertinget in F. &: ibi utriufque chordae tcrminum con-
fecutae , ha:c in V. ilia in S. foni ex adlu aiiris caufati primi fcfc
uniant perfe<5tc. Cum vero chorda B C. duplo velocius currat
chorda A C. necelTario una ad alteram in unione fonorum fona-
bitDiapafbn five Odavam. Diapafon igitur caufluur ex unione
fonomm inaequali tempore fluentium j quod crat demonftran-
dum : Scd haec alitcr dcmonftrcmus.
Alia
ii2 PHONURGIi£ LIBER IL Sect. L
AliA Dcmonftratio ejufclem.
Sit chorda major hypate,Netc vcro five 0(5bva G. minor fub
dupla chordx majoris : fit autan chordae liypatcs fpacium
quo vibrilTata chorda currit & rccurrit, Nctcs vcro fpacium
F G. prions fub duplum , habcbitquc fc ut chorda ad chordam
rpa cium quod pcrcurrit ad f pacium. Ponamus igitur
/B^y na
has chordas fimul uno & eodcm tempore incitari in B. & F. cur-
ret igitur utraquc chorda cx B &c F. ilia quidem in S. ha:c in G.
at minor in S. pcrveniens ibi veluti tcrminum motionis fuxcon-
fccutacxrcpercuflionc acris fonum caufabit chorda B C. in S. C.
utpote a termino C. tantum adhuc remota, quantum cx B. in S.
confecit, (ilente,mox tamen ubi in C. pcrvcnent, ibi cx acris rci
Diapafon P^^*^^°"^ fonabiti fed minor chorda interim cx G in F. ^quali
quom. do tempore & fpacio cum chorda B C. cx S in C. currente remeans
p"o'po? f^mporc in F. altero cursus fui termino refonabit!
c.nccun. dum chorda B C in C. rcfonat. Fia igitur hie prima fonomm
utriufque chordae unio, qus toties continga, quoties chorda tre-
mcbunda B C. aerem ferierit , cum pra:terea chorda minor bis
fuum fpacium percurrat , dum chorda major fpacium B C. fe-
me! 5 neccffario duplo quoq5 celcrius aerem feriet chorda minor
quam major , & confcquenter acutiiis fonabit , frequentique vi-
brationum unionc ob magnum auditorium, ita & fpiritus vita-
Ics fuavitcrafHcicnseam,de qua diximus,deledationem (qui pri-
mus harmonia gradus ell) in anima efficiet. Unde in chordis x-
quahter extenfis , cum repcrcuflio acris in utraquc chorda xqua-
h tempore ac fpacio contingat, unifonus caufabitur, qui ita fc ha.
bet ad harmoniam , ut unitas ad numerum , five pundhim ad li-
ncam, unde & harmonicus proprie dici non poteft, fed ScDiapa-
fon omnium confonantiamm fuavilTima eft, quia unio fonorum
gravis &: acuti pcrfedtc miltorum frequentius quam in ullisaliis
confonantiis contingit , cum ununi folum minor chorda fonum
habcar, qui non uniatur majon chordx , rcliqux vero confonan-
tix
Digitized by Google
DE PRODIGIOSA SONORUM VI ET EFFICACIA.
ti^ plor^ (bnos IiabciK, qui non uniuntur , & conffiquentcr rarlus
& rarius, pfouc a confonantiadiapaibn magis acmagis rccelTcnnr,
cum hypaceconfonanc, fed hoc in diapcnccs & diaccllaron clario-
res ficnc.
CONSECTARIVM:
hfinc p/fuitur, duas chordas B C. & F V. aequalircr tenlas,
fi chorda B C. ad fonumincitctur, alteram F V. quantumvis in-
c<u5tara paricer fonaic.
PROPOSITIO III.
SI 'DVy£ CHORDS ^QVALES CRASSITIjE,
dtafente [onent^ [bmtn fej^ui-alterajemporu propor^
done fe ument.
IMaginabcris has fubjcAas lincas rcfcrrc lincas tranfvcrfas, quas
Diadromi cliordaruin incitatarum conficiunt 5 fit igitur chorda
qusedam major A D. fpacium vero quod incitata percurrit A
BCD. altera autcm chorda minor E F G. ad priorem fc habcat
f
B
c
G
ut duo ad tria,qu2e eft proporriofefqui-altcradiapcntcsjmoveatur
utraquc eodcm momento(loquimurenim nonde chorda currcn-
te ex uno loco in alium , fed de fono qui in chorda promove-
turdehoc in illud extremum, in quibus noftro concipiendi modo
acrem fericns fonumcaufat , quod bene notes velim ) currctcrgo
utraquc, major quidcmex A. versus D. & minor ex E in G. mox
igitur dum minof venerit in F. major in D. refonare incipict,nul-
la igimrhorum fonorum hie continget unio, cum fonus chordae
majoris in D. tardiiis contingat , quam Tonus chordae minoris
in G. neque unio fonorum fiet in E F. cum motus chordae ma-
joris in E. terminummotionisfuaenecdumfit confecutusj cum
igitur chordjE majoris motusex E in A. tantum adhuc fpacium
con-
184 PHONURGIi^ LIBER II. Sect. I. .
conficeredcbeat , quantum chordae minorls cx E in G. in A & G.
motus utriufquc chordae terminis foni primiim unicntur. Vidcs
igitur , quod ficur fe habct vibratio chordarum , ita foni ad fo-
nosicum igitur vibratio minorischordxad vibrationem fivecur-
fum recurfumquc majoris chordae fe habcat , ut 3. ad 2. ita & fo-
ni minoris chordae ad majorem , femper igitur minor duobus fo-
nisomilTis, qui non uniuntur, fonum ex tcrtia vibratione rcful-
tantem , chordae majori conjungct. Unde unio fonomm gra-
vis & acuti in diapente tardius quam in diapafon contingit , &
confcqucntcr a prioris fuavitate paulatim rcccdit.
PROPOSITIO IV.
T>V^ CHORDAE JEQVALES CRASSITIE
Diatejfaron fonant , cjuia font in fefijui-tertia temforis
proportione fe umunt.
PRimlim fit chorda: majoris fpacium A , per cjuod incitata
currat A VX EC. Minoris D FE fpaciumjiabcatquefc chor-
da ad chordam , & fpacium ad fpacium ut 3. ad 4, vidcli-
A V X B
II II II II
DiathcfTa- D I i C V
cet in proportione fcfquitenia , in qua confiftit proportio diatef-
faron , mora ergo utraque chorda e terminis A & D , verfus C &
E, certum eft , quod minoris motus , ubi vcncrit in E , repcraif-
fus primo rcfonabit, &: ubi rccurrcrit cx E in F. tunc prim'um in-
cipict fonare in C chordae majoris motus 5 ubi igitur minor in
D. vcnicns fecundo rcfonabit , majoris cx C. rcverfa: motio X.
puntfto immincbit, & ubi minor vcncrit in F. major tcncbit A.
ubi & terminum confecuta fecundo repercufla fonabit. Minor
autem ex F in E. promota, ibitcitio rcfonabit, interim chorda '
majori mora in V. Nulla igitur adhuc (bnorum unio fa(5ba eft,
quam turn primiim acquirent , cum majoris chordae motus ex V
in C. pervcnerit , &: minor ex E in D. cum cnim a:quah temp -
rc ac Ipatio terminos motionis alfcquantur, vidchcet major in C.
"V
Digitized bv Coo<^le
DE PRODIGIOSA SONORUM VI ET EFFICACIA: 185
&: minor in D. ibi primum unio contingit , ita , iit minor chor-
da Temper in hac confonantia tribus tonisomiflis,qui non uniun-
turfonis chordae majoris, fonum ex quarta vibrationc rcfultantcm,
tandem uniat. Idem de cseteris confonantiis judicium eft , quae
tanro Temper erunt impcrfe(5tiorcs , cjuanto a fimpHciflima Diapa-
fon magisrecefterint, & quanto rarius fonos unierint, ut fit in di-
tonOjfemiditono, hexachordo fono & fimihbus. Ita ditonus Tem-
per quatuor omilTis Tonis , qui non miTcentur, quintum tantlim
unit, Temiditonus vcro quinquc inTociabiles Tonos omitrens , ex
Tcxta vibratione chordae reTultantcm Tonum majori chordae tan-
tum adjungic. Vide quae fuTiflimc dc hiTcc tradtavimus mChordo-
fophta.
Quod Ti itaque motus tardi & veloces fimul fuerint proportio-
nati,&: Tacileinter TemiTccantur,orieturconTonantia5 Si vero fue-
rint improportionati &: nullam mixturam Tcu coitionem admit-
tant, naTcemr dilTonantia. Tanto autcm facihbs miTccbuntur,
quanto fuerint fimiliores & fonti Tive unitati aut unifbno propin-
quiores. Hinc conTonantia Diapifon omnium conTonanriarum Diapafon
perTc(Sti(Tima eft , quia proportionc prima pcrFe(5tilTima &: (impH- cJsjona'n-
cilTima tantum unitateamonadcdiftantcpcrficimrj quahs eft du- "'^^J^'JJ ^
pla,habetquc Tc ut unum ad duo 5 huic proxima in pcrfcd:ionc [iiLcii.
proportio eft Tuper-particularis Teu TeTcjui-altcra Diapente habetq5
fe ut 2. ad 3. quam Tequitur immediate proportio Tefqui-tertia ha-
bctque Te ut 3- ad 4. quae convcnit conTonantix DtateJfAron , quae
in Harmonica tonomm difpofitione pcrfe<5ta eft , in arithmctica
verb diTpoTitionc impcrfciftaccnTctur&diftbna, undc Tccundum
cjuid perTedta tantum eft &: conTona. Accedit quod hx proportio-
nes TcTqui-altera & TeTqui-tertia conTonas Tint, co quod ex iiscon-
jund:is Diapafon conftituatur, omnium autcm conibnantiftimani
conftituerc non poflcnt , Ti conTonae non cftcnt , atque ex tribus
conTonantiis tota MuTica conftat,neque tota Mufica eft ahud,quam
harmonia ex tribus conTonantiis conftans , nec ulla Symphonia
fine his tribus poftibihs eft.
In tribus igitur pcrTe(5t:a confonantiamm five fimplicium five Ex fribus
compoTitarum ratio confiftit , ab hacautem uTquc ad Tcnarium JJjs^^"^^"'
numcrum conTonantiac a perfcdtionc Tua decedunt , qualcs Tunt jJl^^^J*
Ditonus , Scmiditonus , Hcxachordon majus five Texta major ,
n-* A a quarum
Digitized by G(M»te-
186 PHONURGIiE LIBER II. Sect. L
quarum prior in fefqui-quarta proportionc confiftcns.fchabetut.
4. ad 5. altera in fefqui-quinta fc habct ut. 5. ad 6. Tertia in pro-
portionc fupcr-bipartiente tertias fe habct ut 3. ad 5- vocanturquc,
confonantiac impcrfcdtac , quibus una cum pcrfcdtis totus confo-
nantiarum circulus completur. Vides igitur quomodo ab unitatc
proflucnrcs confonantiae in fenario totius perfc(5tionis fua: circui-
tum,ita utali^prcjtcrdidtas confonantise aflignari nequeant, abfol-
vant. Qui ha:c penitus pcnctravcrit luculcnter videbit , quomodo
Deus Opt. Max. Pons omnisharmonidc fit ,& quomodo mundus
abipfoprofluxcrit,&: quod opus i5i^«f« ab ipfo conftitutum fit, fed
hacc in j. ^ ^. Ltbrofol. 100. ^187, t^ujur^/^ nofirA fiili'us tra-
didimus.
Hac igitur confbnantix pro divcrfa in fcala muflcali difpofitio-
nc,diverfam quoque tonorum fcmitoniorum dicfium , chroma-
tum conftitutioncm caufant , cx quorum varia combinationc pro
varia hominum complcxionc /piritus quoque varic afficitur, undc
& varii,ut paulo ante didum cit,afiFcclusatquc impetus animi rc-
fultant 5 fiquidem fpiritus noftcr ad concitati aeris rationcm mo-
vetur , non aliter ac chorda tada altf ram intadam concitat , undc
fi fpiritus noftri chorda; forent , ij a moduhs concitati liarmoniain
pcrfedtc cxprimercnt, quod {cqucntibus cxpcrimcntis manifcitum
facio.
PROPOSITIO V.
BE STMPATHI^ ET fiANTlPATHl^
Sonorum rationed.
NOta prima in hujufmodi fono tria confiderari polTc , pri-
mo , corpus quod fonando mover , &c corpus quod ab aho
movemr ad fonum. Sccundo proportioncm quandam aut
fimiHtudinem inter corpora (bnora. Tcnio Medium aptum qua-
lis eft aer.
I^ota fecundo , fonum non per medium aerem folum propa-
gan , fed ubicunque in Medio corpus aptum fuas confcrvationi
repcrerit , in co vires fuas cxerccrc. Aer cnim , qui cx fono difti-
patus eft , cx fe & fua natura qua:rit unionem , motus vcro five
fonus tenoremmehbs ac fidehus in corporcpropagationifu^apto
&:habili fcrvat , cujufmodi fuiit chordx cxtenfae.
Hinc
Digitized by G
DE PRODIGIOSA SONORUM VI ET EFFICACIA. 187
• Hmc infcro, chordam incitatani alteram fimilitcr extenfam in- Quomo.
tadlani concitare, vcl ob maximam fimilitudihcm &: proportio- JhordJm*
ncm , quam corpus fonans &: fonabile ad inviccm habcnt j cum inwaam
fimilitudo & proportio fimia qua;dam fimilitudinis totius mo-
tionis vcluti bafis fit & fiindamcntum. Secundo ob motum
aiircm , cum cnim ad motum foni movetur aer , caquc fit foni
ad fonum , quae acris concitati ad acrcm concitatum proportio ,
ut in pracccdcntibus oftenfiam eft, fit ut aer a fono incitatiis inci-
dcrit in capax foni , quem adhuc devchit , eo modo id impc-
tat, quo aer a priori fono fijcrat impctitus,utroquc & acre & fo-
no in corpore maximc fonoro & acreo cx infita fibi natura unio-
ncm & propagationem quxrente.
I-fmc chorda chordam mover acquahter extenfam , aut aliud
quodhbet corpus feu inftrumcntum harmonicum , uti chordam
fibi fono fimilem 6c corrcfpondcntcm, eo quod aer xqualiter in-
citatus in corpus incidat & quantitatc 6c quahtate fimile ci, a quo
fuit incitatus. Undc id cx fc jam difpofitum,&ad perfe(5tioncm
feu bonum fui anhclans , fimifiter quoque ambicntis acris vcUi-
caiionc incitatur , chorda autcm 0<^avam rcfonansjicet inta<5ba,
tamcn ab inferiorc concitatur ob maximam fimihtudinem &
proportioncm , quam ad cam habet 5 omnium enim opinionc
ab infcriore non difivrt, nifi acutofono , undeeadem cenfetur, curpucri
imo virtuahtcr in infcriori tanquam acutum in grave ( Aristo- ^u*!"!-,*.
TELE tefte ) continctur , nihilquc eft,quam inferioris vocis repeti- "cmcs o-
tio quardam acutior oc mteniior , undc mulieres cum viris , ^ani?
pueri quoque &: Eunuchi cum prove(5tioris actatis hominibus
pfallcntes intcrvallum diapafon naturahter cantant. Campanae
quoque ahaquc inftrumenta fonora diapafon infcriori veluti mi-
ftam rcfonant, quod non fierct, nifi maxima inter utramquc fi-
mihtudo intercedcret & proportio.
Practerea cum ita fe habeat aer cxtrinfecus ad aercm chordae in-
trinfecum , ut cxtenfio chordae ad chordam , chorda autem dia-
pafon rcfonans, fit in proportione fubdupla, fit ut aer juxta hanc
proportioncm quoque moveat & incitet acrem organo auditorio
intrinfeaimSc innatum inter membranulas contcntum. Atqj ex
didiis patet,qua rationcad varios animi afie(5bi.s Mufica concitetj
vim cnim habct movcndi auditum , vcl cum dcledationc , vel
A a 2 cum
t
Digitized by Goi
188 PHONURGIi^ LIBER II. Sect. I.
cum commifcrationc , vcl alio fimili modo, pro varictare foniSc
aeris mori , qui cum tali vel tali proportioncmovctauditum,dum
Spiritusin ciiim acF hoc aut illo modo motus , atquc ab hominc infpiratus
venturer eodcm modo movct fpiritum pro fonomm varictate , variae in
fonus. animalibus affc(5lioncs concitantur , uti variis modis moto acxc
movetur fpiritus.
Cum cnim cor fpirituum thronus fit,hi trcmulum & fubful-
tantcmaercm recipiunt inpc<5lus atquc cum affine luounum fo-
iiant , hos fequuntur fpiritus rcliqui csetcris in corporis partibus
pofiti , movent mufculos aut cohibent , prout numcromm lex vel
crcbrefcit incitationibas , vel tenore compofito quicrcit,autlenti-
tudinc quietcm imitatur,non fecus ac in fidibus paulbantc me-
moratis ta(5ta chorda quapiam altera sequaliter tenia c»ntremi-
fcat.
Nam qui in corde funt fpiritus ad exterioris foni motumcx-
' citantur tantb facilibs,quam chordae, quanto major uniocft, hinc
multa cura deprcffus ac marcidus animus revircfcit , fa(fta exte-
rioris fubcuntis aeris accclTione, elatusverb cohibaur, autetiam
detrahiturdc fuggcfto illo contraria ratione.
Hmc caufa quoque patct , cur pleriquc aliud agentcs canenti-
bus occinant , cur uno clamantc omnes clamandi libido incclTat:
& in proelio aut concione uno vociferantc aut complorante , illi-
cb tota acics aut concio vocifcretur , aut ingemifcat. Veriim banc
fpiritus noftri ab extrinfeco fono concitationem fcquenti cxpcri-
mcnto oftendcndam duximus.
Experimcntum Muficum, idquc primum.
Accipc fcyphum vitrcum cujufcunquc magnitudinis , queni
replebis aqua pura & lympida, quo fa(flo fi madcfa(fto indicc ma-
nias extrcmam fcyphi oram in circulum pcrfricueris aliquantuPum,
tandem mirabilem quendam fonum ad inftar tinnientis mctalli
percipies, quo aqua concitata adeo vehcmenter crifpamr , ut a vcn-
to aliquoagitari vidcatur. Hunc fcyphum fi ad medictatem tan-
tum rcpleveris , fentics quidem fonum fed duplo acutiorem altero,
ira ut hie fonus ad priorcm perfedam confonantiam J'»»a(rs» rcfo-
nct , & confequenter quoque concitatiorem aqua: cri(pationem
nota-
Digitized by Googl
DE PRODIGIOSA SONORUM VI ET EFHCACTA. 189
notabis. Hunc eundem fcyphum fi in quinque partes divircris,&
trcs aqua replcvcris duabus rcliquisvacuis, rcfonabit tibi vitrum
confonantiam diapcntc , quam dcbilior quoque crifpatio comita-
biturj ita vafc in 7. partes divifo , fi quatuor implcvcris tribus va-
cuis , pcrcipies confonantiam , quam debilior quoque priori aquae
crifpatio fequetur. Ex quo luculcntcr patct.eadcm prorfus rationc
humorcs noftros & principaliter fpiritum,qui fcdcm & dominium
in cordc potilfunum omnium aflcdtuum officina habct, commo-
vcri.
Hinc cum vehementcm aliquem fonum veluti tonitru explo- cur fono
fionemque tormenti pcrcipimus, horrore quodam perltrmgimur, ^\ jcrrca-
quiafpiritus ad fonum fibi improportionatum nimis violcntam
patitur illifioncm ac diflipationem , undc horror & terror. Hmc
quoque ftridorcm,fi quifpiam cultro ferrum radat,fufftrre nequi-
mus, cum afpcritate fua mufculos quofdam ad ventrcm & cere-
brum dedudos vcllicans male afficiat. Qux omnia animal i- Bmta
bus quoque convcniunt , funt cnim,qu2E & modulis gaudcnt, JJ'XTdt
mulccnturque, quod ramcn fieri non poffet , fi vis ilia Muficac ab leftcmur.
anima rationali immediate proflueret i plus tamen infinitis mo-
dis homo Mufica deketatur quam animalia,quia modulos me-
lius ac pcrfecliiis cognofcit.
EXPERIMENTVM ll
Super tabulam folidam levem &: concavam novem nervi ex-
tendantur eo ordine , qui in fequenti fchemate comparer. Primi
duo nervi A F. fint & quantitate &: qualitate feu intenfione ae-
quales , hoc eft,unifonum intenfione refonent , reliqui tonatim
juxta fchema fubiedhim difponantur.
Hamm igitur primam chordam F. fi pledro incitaveris , i^a chorda^
omnes chordas fibi -Vororvj, five a^quitenfas quantumvis intadas re- diitamcm
fonare faciet, hac tamen differentia, ut ea chorda, quae unifonoe J^f ^^^^
fuerit vicinior,plus refonet, & fenfibilius moveri videatur 5 Pri-
mb itaque chord* F. unifonantis intaaa:motus fonusque maxi-
me fentietur ad fonum primx jodavam quoque A. mcitabit , fo-
narcque feciet , fed paulb debilius quam priorcm , utpote ab uni-
Sono aliquantulum recedentem, ficnini pluiiiam ipfi impofueris,
aliquem
, Googl
190 PHONURGIiE LIBER II. Sect. I.
aliqucm chordx trcmorcm licet tcnuem fentics,quod vixaquo-
quam notatum rcperi , cum plcrique Hypathen unifonam tan-
tum & Netem ad aliam intadtam movcri cxiftimaverint 5 fed cx-
pcrientia longa contrarium me docuit,omnes enim chordae ad//^-
pafhen con(6nx movcntur, fedjUt dixi, tanto cfficaciiis , quanto
fonti fuo fucrint viciniorcs. DifTonae vero folae arnica concitatio-
nc movcri nefcix in fua pertinacia pcrfiftcnr.
Porro non chordse tantiim chordas fimilitcr cxtcnfas incitant ,
fcd&fiftular&tubae chordas funili tono gaudentcs fonarcfaciunr,
Cujus rci Veritas ut plenius demonftretur , mcmorabo hoc loco
id , quod MoguntivE ohm mihi contigit 3 dum enim in odaco
quodam a tcmplo fcparato folcmnioris Sacri tempore certis nc-
gotiis diftinerer , cccc cheHn majorem ( quam e cantoribus qui-
Miruscir- p^ius ad orgauum tempH exadte concinnatam fine chorda-
thicos rum laxationc parieti odaci appenfam abituras rchquerat ) inta-
nus cafiuf. ^ ncmine prxfente , nefcio quo occulto motu , per inter-
valla fubinde rcfonarc fcntio , rei igitur novitate attoniws , pro-
pius acccdo fonum hujufmodi prodigiofum pcnitius examina-
turus, quod dum facio, hie comperio, quod fimul ac Organoe-
dus fiftulas chordis didlx chclys exacfte undequaque corrcfpon-
dcntes incitabat , ipfae chordae non fccus eo tono incitarcntur , ac
fi plc(ftro fuiffent concitata: , quam harmoniacam fympathiam
pluribus poftca non fine ingcnti admirationc exhibui.
Hanc Phonurgiam&aliispoftmodum in locis adhiberi atten-
uvi , fed difpofitioncm loci fimilcm mcmoratac,caiUpotiusquam
arte
Digitized by Google
DE PRODIGIOSA SONORUM VI ET EFHCACIA. 191
arte inventac , rcperire non licuir , Nam in hujufmodi harmoni-
co prodigio primo pcrfe<5bm fiftulamm cum cliordis adaptatio-
nem , cxa(5tam quoquc diftantiam fiftulamm a fidibus cum ccrta
loci , murorumquc fonum propagantium difpofitionc neccflario
rcquiri notavi. Sed dc hujus conftmdionc , cum non hujus lo-
ci fic, alibi forfan ubcrius Deo volentc loqucmur.
EXPERIMENTVM III
Accipiantur quinquc fcypHi vitrei omnesejufdcmmagnimdi-
ni? & capacitatis , quos co ordine fibi contiguos collocabis , qui
hie in fubjedlo fchemateexprimitur 5 repleatur autcm unus fcy-
phus aqua-vitsE, fcyphus alter vino meliori , alius aqua fubtili , a-
lius aqua cralla , ut marina aut oleo , medius vero aqua commu-
ni 5 Quo fa(flo , cxtremo digiti madefedo oram fcyphi coufquc
fades , donee tinnitum , quem in primo experimento cxcitare do-
cuinius, perceperis.
vet.
Hie cnim acutinimus Tonus, non fine admirationc omncsrc-
liquos humores concitabit,&:tanto quidemvchcmentius, quan- r os vani
to unus humor altcro merit lubtilior.
Hinc aqua-vitae in fcypho, cjuse igncam naturam rcfert , feu
cholericam, prae caeteris maximc fubfultabit 5 vinum vero in fcy-
pho complcxioncm fanguineam , feu aeriam reterens modera-
tam
Digiiizcd by Go^lgie
192 PHONURGIifE LIBER II. Sect. L
tarn fubibit concitationem j Aqua vero fubtilis phlegmaticam
conftitutioncm cxhibens pix cxteris tardam & obtufam commo-
tioncm caufabit 5 Aqua verb crafTa fcypho contenta ob tcrrcam
complexionem fuam vix motionis crit capax. Non fccus Mufi-
cam animi noftri affedlus concitarejudicandumeft. Si igiturfpi-
ritus noftcr fubtilis fueric & calidus , Mufica fupcrbos infolcntes
6c iracundos motus concitabit , fubtilior flicrit & modcratac
qualitatis , ad amores, gaudia , laetitiam &vcnercosafFc(5his inci-
tabic i fi conftipatior flicrit , ad lachrymas , religionem , continen-
tiam , aliofquc Patlicticos afTcdus movebit 5 fi dcniquc craffus
fuerit , ut in hominibus mocrorc comprelfis , omnis commotio-
nis incapax crit, atqucidco rcdlc Mufica in lu(5tu importuna nar-
ratio cll.
Ex hoc Expcrlmcnto quoquc patefir,quomodo unus Tonus di-
vcrfis in hominibus divcria; complcxionis cficdus fortiatur 5 ali-
tcr cnim Cholcricus , ahter Sanguineus , ahter dcniquc Phlcgma-
ticus commovctur , qux omnia adeb clara in hoc unico cxpc-
rimcnto cluccfcunc , ut rationcm concitativam Muficje penc apo-
didticc dcmonftrcnc , qux & in chordis arquaHbus, (cd cx divcr-
fis animahum intcftinis aut mctallis confc(5tis conftant , ficuti
cnim eft gravitas mctaUi ad mctallum , ita chorda ad chordam,
& fonus ad fonum Sec.
EXPERIxMENTA VARIA.
Tahs fubindc in crifpantis aquse extin(5hi vchementia cft,vt vel
ipfum vitrcum vas difrumpatj prodiit non kzpridcmin'Batavfa
Opufculum , cui titulus, de Ventrtcoft y^mpul/d'vttredruptura fi-
no 'vocis caufata , invcntorc quodam Arnbjfelodamenjt Hafflurgo
feu Opificc virriario 5 Ethoc padtocxpcrimcntum monftratj Ex-
plorato prius vitrco vafis feu ampullx fono per pracviam pulfa-
tionem , deinde per orificium vitri , vocem ita accommodatam in-
fonat , ut ad fonum vitri fupra i><Lwm fere cxaltct vocem , id eft ,
quafi paulul'um fupra Oftavam feu diapafon confonantiam har-
moniacam Muficis notam , in dupla proportioncconfiftentem, ex
quo mox confequitur vitrei vafis ruptura. Caufam hu jus rei anxic
fancinquircrcconatus cft,eruditusvir Daniel Georgius Morho-
Sius
Digitized by
DE PRODIGIOSA SONORUM VI ET EFHCACIA. m
fkisin Opufculo fufracitato^ fcdadhucfub judicclis eftjcomplu-
ribus id tcntantibus quidcm , fed non cum co qucrti fpcrabant
fucccllu. Undercinovitatcimpulfus, Joannes Jansonius tranf-
millb opufculccauramcxoticicffcaus amc peciit. Verum,quem-
admodum formam vitrei vafis atquc ejus amplitudinem & capaci-
tatcm , cartcrasquc circumftantias nccdum penitus cognitas ha-
bui J ita quoque judicium mcum in rebus arduis , & a mc incom-
pcrtis adhuc inconfultius intcrponendum non cenfui 5 donee de
modo operandi certo & fecurocertior reddarj liquidcm caufani
illiusefFc(5his infolumfonumOtftavicquem s««r«^5» cfficit,conji-
cere , non facile admiferim. Aliud igimr debet effc caufa hujus
inlblitieffcaiis. Habco & ego, & varia vidi cxperimcnta mm-
pendi per folum fonum vitrij videmus enim per vehementem toni-
tmi fonum,vcteres feneftras rumpi 5 necnon per vicinioris alicujus
tormenti bcllici explofionem. Sedhxc quia notiorafunt, quamut
amplius ea profcqui debeamus , ad alia progrediamur.
Prodiit prarterlapfis annis inventum, vitmm certa aqua ita prae-
parandi,utunum ejus fmftulum in cxtremitate mptum totam
malTamin inlcnfibilem pulverem rcdigatjcujus caufam mMun^
do fubterramo , de arte vitriarta alfignavimus. Si itaque ex hac
materia vitrea ampulla conflctur , non dubium , quin voce
graviori infonata ampulla evcftigio diHolvatur. Idemfieret , fi m
ampulk latere adamantino graphio velminimam crcnulam in-
cideris j moxque priiis calefoaro voce humidiori inlbnueris ,
ampullam ruptum iri necelfe eft. Scd hxc opportuniori tem-
pore , amplius enucleabuntur.
Bb
SECTIO
194 PHONURGIi£ LIBER II. Sect. II.
SECTIO II.
PHONURGIA LATRICA
De Pcrturbationibus animi , morbiCjue vi
Mullen curandis.
CAPUT L
T>E CAVSIS PRODIGIOSJE oMVSICyE
Curati'v*.
lARIAS hujus prodigiofjE curac rationcs & caufas
f varii allignanc. Cabaltp*. more luo omnia canali-
Cabaliftjc ^I'^^SSi^^ bus fcphiroticis , quibusdivina vis in fingula mun-
cjnaiibus ^^SL influat , atcribuiint. Modum verb quo hoc fieri
S'omma I^SQa^SsI alferunt , dixinuis in Oediponoftro ^gyprUco.tra-
adfcribut. ^atudc explicationc arboris Jo.Sephiroth^ Platonici more ftioho-
Platonici nuii mirabilium cfFecl:uum caulas in mundana: anim^ liarmo-
exoncos ^^^^^ Omnia fibi copulantis ( quam & Colchodeam vocant ) nc-
Anima: xibus conftituunt 5 AJirologt & Alchimijlx omnia infkixibus fu-
fributnV.' pcriorum corporumattribuuntj quorum omnium rationes,cum
Aftrologi in Aflrologia. Con font ^ 'Dtjfont y live in ^ujlca Mundana tra-
mirt* m <^verimus , eb Le^orem remittimus.
influxus Etmiror fane viros adcb fapientcs relidtis naruralibus caufis in
SEm tam abfurda & ab omni humano ingcnio rcmota placita incidif-
rcfcrunt. fe j idcmquc fccifTc videnmr , quod illi, qui rclidis domefticis divi-
tiis, in Indtas ad cas,quas copiofiorcs habent,divitias acquiren-
das innumcris (cfe periculis cxponcntcs commigranr. Vcrum fin-
gulomm effc(5hiumgenuinas caufas antcquam a(Tignemus, primb
morcfolitoquxdam, ad dcmonftradoncs noftras folidiori flinda-
mcnto ftabilendas fupponamus.
Suppono itaquc Prtmo» Aerem non extrinfccum tantum , fed
& intrinfccum unicuique rei pracfentcm ad foni rationcm movc-
ri , ita, ut fi foni fiaerint in proportionc dupla, in acre candem pro-
portioncm imprimant , fi in tripla triplam , li in quadrupla qua-
druplam,&fic dccxtcris j Etquemadmodum fpecies vifibilcs ab
Obje(5tis conicc cmanantcs in medio fcnfibiles nonfiuncnifi du
Objc-
Digrtized by Google
fHONURGIA LATRICA. i9i
aau ab organo & porcntia vifiva pcrcipiuntur , ctiamfi fpccicso- ^.^^^^^
mnium vihbi Hum rerum in acre inconfusc dc impcrmixtum (ut in "^^niBcat
jirte Lucis ^ Vmbr* fuse demonftravimus) perfcvcrent. Siqui- J^ndpi
dcm acr pcrpetuo plcnus eft infinitamm fpccierum per cum ab Jci>««-
omnis generis objcdis delatarum fimulacris : ita, ut ficuti fpecies ^^.^
vifibiles in acre perfcveranc , ita 6c fpecies audibiles. Hac folum aud.biies
differentia, quod lUx permanenter , hac tranfcunter infint, ita ut fi
acris motus harmonicc concitatus nobis fenfibilis foret, eandem
in quavis acris pane liarmoniam fentiremus , quam Mufici profc-
runt. Verum hacc omnia clarius in fequentibus demonftrabuntur.
Suppono SecunS , tripliciter confidcrari hujufmodi prodigio-
fam morborumcuram polTc 5 Primo fupernaturaliter 5 Secundo ar-
tc Daemonis 5 Tertio naturaliter. Adprimum genus pertinent o-
mnes illae curae , quae manifeftum adjundum rairaculum habent.
Etfic Christus Scrvator nofter Lazarum magna voce revocavit
c monuis,&furdo, hocverbo Ephetah in aures infufurrato , au-
ditum reftituit, fimiliaquc quae tum in Sdcru Uteris, tum m Vi- curapro-
tuSanaorum legimus. Secundo certumeft, fubinde hujufmodi ^g^eJ^P^"^
prodigiofas curas Mufica procreatas fieri opeDarmonis per pa- f^b 'ni"*
<5tum implicitum vel explicitum. Nam ficuti Magi pado cum duboU ^
Dicmonefadoquodvis fignumponerepoffunt, quo fado diabo- ao fieri
lus prxftat fanitatis efFedum , ita &Muficam vel quodlibet inftm- p°^*^ ^
mentum Muficum alTumerc poteft ad di(5him effecfhim pr^an- i,
dum, atquc hac arte Fratres Rofedi, Crucu quosHbet etiam incura-
bilcs morbos fanare perhibentur 5 Tertio , Naturali vi Muficae dc .
qua in priecedentibus partim didum eft,panim in fequenribus di-
cetur. Et hujufmodi vim folummodo hoc loco pcrtraaandam
fufcepimus.
Suppono 7>r//« , Corpus noftmm totumeflc tranrpifabilc,
ncrvofquc & mufculos eandem impreflionem reciperc per fo-
num materialem extrinfccum , quam acquimnt chordae lacvi &
dz, ita 8C
fonoro ligno fupercxtenfx. Et ficuti hac non tantum cxtrinfeco muIcuH^
acris fono proportionatofcd&cintrinfccoconcitantur, fic& nervi ^ufjci
mufculiqi per acrem & fpiritum implantatum motricis focultatis ^nmari
choragum iis inclufum agitantur , quam proporrionatam for- i
mam deinde anima pcrcipiens , fummas tandem altaationcs vel
ktitix vel triftitiae , ut fubcat, neccffe eft.
Bb 2 Suppo.
uigilizca Dy »^OO^lC
1-96 PHONURGIJE LIBER IT. Sect. II.
Suppono Quarto ,^ribn quoflibcr promifcuc morbos , fed qui ab
atra & flava bile immediate dependent, Muficac ope curari polTc.
NamHedticum, Epilepticum , Podagriciim , lentiffimorquc mor-
bos, autetiam cos, qui aliquod vitale membrum corruptum ha-
nt bent, curari 4S6f»r»» exiftimo. '
Suppono Q;Hmto Muiicum naturam & complcxionem illius,
quern curare vult, pcnitus pcrfpcdbim habere, nccefsc elTe. Practc-
rea temporis,loci,rimiliumque circumftantiarum,fine quibus ad
intentum effedlum minimc pervcniri pofle cenfeo, maximam ha-
bcndam rationem. His igitur fuppofitis, jam prodigiofam quo-
rundam morborum curam ad examen revoccmus. Ut quiddc iis
(cntiendum fit , curiofus Le6lor cognofcat.
CAPUT IL
QVOMODO DAVID CTTHARIZANDO SJV-
Urn a Spirttu maltgno er/puertf.
'T banc quacftioncm melius enodemus , adduccmus prim6
U
verba facrac Scriptura , ita autem habetur hk i. Return cap.
XV j. Qjiatidocunque igttur Spirit nt DE I malw ampiebat
'*.f. Saul,David foliebat cytharanjt ^ percutiebat mam fua J ^ re^
Deachor. fociUabatur Saul , & lez>ius habebat , recedebat enim ab eo Spirit
viDavu " mains. Mufica igitur pulfum fuiffequalemcunquc SpiriturA
dcni Sau- nialum , verba Sacri Textus cbrilUme docent, quomodoau-
lem cur.il- . . . . ., .v ,. . * , ,
fcRabbini tem id conrigerit , varii vane expiicant. Rabbini ajunt hoc loco
affcrunt. viDEM , dum Saulem cutavit , Cytharam perfonuille decachor-
dam ad exemplar arboru '^phyrottcd conftrudam , ac dccem divi-
narumvircutumelfluxibusveluti frudibus quibufdam foccundani
hunc effe(ftu pra^ftitifTcajunt enim Davidem (idus illud cognovilTe,
Rabbi cui conccHCus coujuugcndus elfct, ut facile phrcnefis rctunderctur,
Aftrdogt ^ levius habcret , ita R. Abenezra , in oS^fCicra he^adolah,
cas nuga- ^loxs^MiranduUnm 7. ^ S. thefi^Mathematica^ Muficamdicit
fas fingit moverelpiritus, urlcrviantanimae,licuti medicmacoldcmagitat,
curarSau- ^j. j-^g^j cotpus y & muficam fauarc corpus per animam , ficuti mc-
dicina curat animam mcdiantecorporcjcx quibus quidem facile
colligi poterit, qua ratione David facile flirentem reprefferit Sau-
lem j unde quis non vidct vaniflimum Abenezra commcntum
clTe?
Digitizea by
PHONURGIA LATRICA. 197
dfc? ncquc cnim David illos fidcnim arpc<5his infpcxcrat , dum
SAULisfuroremfedavit, fedtoticsmanufuapulfabat, quoticsSAUL
impcrabat , five hie, five alius afpecfhis vigcret.
'^^"Vcrum nos omnibus di(5tis rcpudiatis , dicimus Davidem Sau-
LEM a melancholia &c a fiiroris fpecic , quam ipfe pcrfedtc novcrar, .
& dcinde ctiam a daemonic liberaflc non hcrbis , fuccis, pillulis,
aliifquc fpccibus melancholiam dillipantibus. Sed Tola Mufica: vi Qurnam
& cfficacia,arque ut celcrius rem demonftremus ;Nota,iIla furorem
r • r -I - in licum hu-
iivc maniam curare , qux poros rclcrant , arccnt tuligmes , obllru- morcm
6tioncscxpcdiunt, cor recreant , fed concentus harmonicus id cffi- **'^*p*"''
cercpoteft; ciim enim Mufica fonis conftcr,qui commotione ac-
ris producuntur^ ubi fonis illis ufus fiieris, qui acreos furiofi fpiritus
movcant,hi fpiritus per motum calidiores juxta fuppoftt. 3. atque cc-
leriores eifedti attcnuabunt , didipabuntquc omncm tandem mc-
lancholici humoris mifccllam.
Vel (i mavis, ut illos fpiritus remittamus , &: quictiorcs efficia-
mus, ne ita cerebri meningen lancincnt, fonis admodum lentis par-
Vifque interval! is uti debemus , ut ad tardomm motuum concen-
tum fpiritus illi & vaporcs mordaces , qui ex ftomacho, liene &
hypochondriis in cerebrum evolant , tardioreseffc(5ti quietum ho- Quibus
minem dimittant. tMupca itaquc Davidtca Saulem duobus mo- "J^^J^ji^JJ^
dis fedare potuit. Primo fpiritus ftimofque Saulis ita movendo
calcfaciendo , atque attenuando , ut fuccum mclancholicum dif-
(ipatum c cerebri cellis deturbaverit,vel dilfolverit in auras tenues,
qux per tranfpirationem infenfibilcm , fudorem atque poros abjc-
tint. Sccundo ubi fpiritus illi mclancholicum fuccum rcliquc-
mnt, non potuit fa^vire , donee rcdierint,quia exfc terrcftriscftfic ' '"^
velutiadionc dcftitutus,nifivitales fpiritus & animalcs ilium mo-
verint,atque hue illucquetraduxerint 5 rcliquerunt autem, cum ad
aures laxis velut habcnis harmonise capiendo gratia convolarunt,
qua durante fiiror celfavit , qua celTantc redierunt quidem, fed Ic-
viores 6c cxpeditiores fadti melancholiam ad tcmpus aliquod ex-
pcllere , attenuare , & fonalTis aliquam illius partem in bcnignio-
rem vaporem, aut habitum eonvertere potucrunt. Ex quo mani-
fcftum fit , hane rem minimc ex cafuali c^diarx fono, fed arte
maxima & Da viDis fumma pfallendi peritia proccfliirc, Davidc-
"tiimciim e{fct fummi &fagaeiilimi ingenii , &pra:tcra utpotc Ar-
migcr
Digitized by GoO;
I9S PHONURGIi^ LIBER II. Sect. II.
migcr Saulis Temper ejus pracfentia frucretur, ex magna qua c-
jufdemfruebaturconfuctudine , ingenium, inclinationcm , ani-
mi impeais , cacteraquc quibus exagitabatur pathemata apprimc
noverat. LInde , non tarn proprio quam divino cum inflin(5tu
urgente , citharam haud dubic , aut aliud quodvis inftrumentum
arripiebat. Nam ut in Schtlte Cjilbormi refertur , noverat David
36. inllrumentorum Muficorum ufum , pcritiifimcqj fingulapuHa-
bat,ut inMufica Hehr^torum inflrumentali didhimeft, itadexte-
rc & appropriate fono humori Regis adaptarc noverat , forfan
Rhythmos quordam,quos Sauli gratilTimos auditu noverat, reci-
tando & ad ncgotium facientes , aut ctiam faltu metrico eum in
tantiim folicitando , donee tandem intentum cffe(5tum confeque-
retur. Nam &: motu cytliarac harmonico,quo Armigeri fui uc-
pote Adolefccntis pulchri & decori afpecShi mirum affici foli-
rus erat , adjun(5lo,rpiritus mufculorum excitabantur , verba Iiar-
monise conjun(5ta rhythmice auditum vellicantia animum ve-
iuti ex tencbrofo carcere in altam lucis regionem elevabant, qua
diffipati fuliginofi fpiritus cor prementcs tandem cordi dibtan-
' di fe locum prxbucrc, ex qua dilatatione neccllaric) confequeba-
tur Isetitia , & molcftiarum quies.
COROLLARIVM 1.
Patet ex didlis , quomodo diflfipatis caliginofi cordis vaporibus
Spiritus Domini malus confcquentcr fuerit pulfus. C iim cnira
mclancholicus humor caliginofus fit oblcurus &: tcnebrofus , ap-
Qnqmodo tillimam fane fc pra:bet Dacmonibus fcdcm , ut in dacmoniacis.
Meiancho- pnroeneticis , energumenjs , mcnltruatis patet , qui, cum multa
liSiVactl abundent,rcre variis Dxmonum in illo caliginofo vapo-
ftnet. re fedem luam figentium , animamque varic agitantium illnfioni^
bus capaccs reddunt. Cujus rci manifeftiflima figna funt cxoti-
QX opcrationes , quas perficiunt , nunc linguas , quas ignorant,
fcrmocinantcs , nunc futura divinando , nunc alia& aha perpc-
trando,qux purae nature humanae adfaibi minimc polTunt. Hur
mor igitur melancholicus vifcofus & feculentus cum Dacmonis
veluti inftmmentum quoddam fit ad animum miris modis agi-
tandum aptus , mirum non cfl,diflipatohumorc animam prifti-
Digitized by GonriTr
PHONURGIA LATRICA. 199
r\x trcmquillitati poftliminio rcfticui , utpoftca ^cTarantifmo la-
borancibus diccmus*
COROLLARIVM II.
Patet ex di<5lis,qua ratloncMu{icaPc(lem,Lycanthropiam,Fu-
rorcm animi aliofquc morus abftulcrit in omnibus iis , dc quibus
in pracccdentibus mcntioncm fecimus.Ciim id fpirituum bcneficio
contingacqui tcnuiores , cclcriores calidiorcfqueredditihumorcs
illosdillipant, &:attenuant vcl mitigant, quibus morbi procrcaban-
tur , ac proindc mentem phancafia ab apprchcnfione morbi ani-
mam plus aequo affligente tantifpcraversa , ita cxhilarant ,ut exci-
tata Spiritus omncs ad infirmitatcm propcllendam deftinct, qui ob
efficax mends imperium hue illucquc curfitant, atquc convolant,
donee juffa pcrfecerint , co fere modo, quo venti quidam Aquilo-
narcs exeitati acrcm contagionc infcctum perfcdlc purgant , cjuC-
dcmquc acris tetris vaporibus mixti putredinem arccnt. Cum e-
nim fpiritus vitalisfit acreus vel aethereus,llatim atque lonos acu-
tos &c acrem ccleriter commovcntcs percipit, motum ilium illiufq}
Rhythmum five claufulam imitatur , qucmadmodum cnim in-
tellcdtus operatio phantafia: a(5lioncs,&: voluntatis atquc appetitus
fenfitivi a(5his mentis &: imaginationis motus fcquitur , adeo ut
vix motum unius ab alio diftinguerc poflis , ita fpiritus illi corpo-
rci, qui funt anima: inftrumentapra;cipua, acris altcrationis im-
prclTioncs atquc mows facile fcquuntur.
CAPUT III.
2)£ qMIRABILI hflSTORlA "B^EGIS CVjVS-
dam Danu vi cJ^uficd infantentis.
MUficamnon tantum a flirorc rcmittcre, fed&: in furorem
concitare , fcquens cxcmplum docebit , refcrt autem ca-
fum Cranzius Itb.^. Danu cap.j. EtOiAUs t^Cagnw,
his verbis :
Vum E R I c u s inter ea jam reverfttf in re^num folemni Curia
Uteretur ,miiltorpimcjue militum fimul ^ artificum induflria dele-
{iaretur. <*ylderat inter alios ^tuficus , cjui artis earn peritiam Je
ttfiere diceret , ut homines m qnofcmque 'vellet affedns vocaret , ex
Diqitized by GoQ^
20O PHONURGIit LIBER 11. Sect. II.
mceJlisUtos, ex alacribus trifies^exindignahundu placatos.ex pla-
cidif indignantes ^ upfue adfurorrm mfantmtcs fe facere pojfc^
jadaret j atque it ejuo faacbat ifta major a, quA fe pojfe dtceret , eo
%egem experiundt factebat cuptdtorem. Jamcjue p^mtebat arttfi.
cem fu^ jaaanttA.velletque nontam defe magna prAdicafe, autppe
ifta tn Rege experiri.non fine per iculo ejje 5 mfuper fiminpu , quam di-
xit facioprobajfet.mendacem fefimilemve haberinon fine dtfcrimint
formidabaty orabat,ejMospoterat,ut Eegem ab eodefiderio everte-
rent, fed nihil egit. Q}a>entm magis recufavit artis experimentum^
eo magis Regent accendit. Vbi'vtdet.nonfeevafurumquamvisim.
plcret , ejtixjaaafet , or at export art arma omnia , quibtu Ufto pof
fit inferri; demde.ut extra fonum cytharx confiftantnonnuUi, qui
poj^tnt ad fe vocari , curavit , ereptamque mantbus cytharam ca-
pittjubentur tUiderecanentis. Omnibtu jam rite inftruau%egem
cum paucis m ^uU reclujum cytheraaggreditur. Trimitm gravi
tono marorem quemdam audtentibw tngerebat , inde fuccinendo
pUufibiiius m Utitiam vertit, ut paulum abefet , quominus joca-
bundi dtfultarent. Turn modis acrtortbus tntentatts mdignatio-
nem quandam concitabat, quA ubi in'ualuit.furere Regem aftantefq^
fiMuiic-i' ^o^h^f^^^^ditdelttefcentibw^utmtrojerent, Re-
iVi' fu'Jo'* g^^^^^ j^^f^^'^ttntem cant merenttlltfd primus
rem aftus. ra , Regem deinde aggredtuntur. ^t tantumfutt robur viri ut pu-
gno quofdam exanimaret y inde cum multis obrutm futffetpuhtna"
rtbwt, ardor ille conquiruit , fed poftquam fe receperat , vehemen-
ter tndoluit, fr'vifefe ineos, quosante habuit fidtfimos.
Eccc hiftoriam prorfus mirabilcm, quam & rcfert Saxo Gram^
mattcHslib 12. Fcrunt autcm Iiunc Regem Ericum didlum cogno-
mcnto BoNUM , in tantum furorem cxarfiflc, ut cflradis atrii fo-
nbus arrcpto cnfe quatuor transfodcrit 5 ubi vcro mcnti reftitU-
tus fuicreliao Procuratorc regni filio Hierusalem expiandorum
homicidiorum gratia profc(5tum,atque in Cypro defun(5him fiiif.
fc 5 ubi fane non parum dubii occurrit , quomodo tarn incffabi-
lem vini cytharac Tonus habere potuerit, ut Regem ex fe , & fua
natura bonum , clementem , mitcmquc in tantos fiirorcs raperc
potuerit ? Nam Alexandrum a Timotheo in rabiem adhjm&ad
armorum apprehenfionem in cythara concitatum , non adeo mi-
rum fiiit in Regc clFcrvefccntis bilis , & animi prorfus martij
cum
Digitized by CjOO^Ic
PHONURGIA LATRICA. 201
cumcnim effct rcfertus fpiritibus igneis , hi autem modulo Mar-
tio concitatiorcs effcdi facile aflPcdtum furoris a pcrito Cytharoe-
do, cui ingcniiim Alexandri notum efTctJnduccrc potcrant.
At quo modo hunc optimum DanU Rcgcm in tarn cxccHivum ,
mentis ardorem incitarit , non plane perfpicio. Ccrtc quo minus
^ liic effe<5his prorfus naturalis fiierit , aliquot circumftantiac mihi
pcrfuadcnt. Nam petit Cytharocdus , ut furcnte Regc cy thara ca-
piti fuo illidatur, eaque illifa dcinde Rexcontineatur. Qua; a-
(flio ncfcio quod pa(5tum implicat. Nam fi,prout is fc jaiftabat,
homines in quofvis aftc(5his animiquc commutationcs c\'tharac
fono cxcitarc noverat , cur furcntcm Rcgem a vehementi animi
commotionc, remiHioribus modulisad mitiorcm (latum non rd-^
vocabat? proutdcTiMOTHEO & Pythagora juvcnes cxlibidinc
exardefcentes ad continentiam revocatos hiftorici rcfcmnt. Tcr-
givcrfatio quoquc,qui eumpromiffi efTccftus pa:nitebat,clarc oftcn-
dit, fc infallibilcm in Rege efFc(5him praefciviffe , & confcquenter,
ne magnum pcriculum capiti fuo immincrct , timuilfc. Cur quo-
que fatellitcs extra cythara: fonum ftare volucrit, non video cau-
famjCum Mufica non omnibus,utdi(5him cftjcodcm modocon-
citandisapta lit,(cdpro divcdis naturarumcondirionibus alius ali-
ter moveatur. Pactum igimr hie haud dubie aliquod implici- *
tum ftierit , quo cundcm efte(5tum in omnibus tam potcntcr pro-
duxcrit. Vcl li non fuerit pa<5tum > dxmoncm tamen huic adlioni
dicam fc immifcuiflc , uti in Saule , quem mox ubi Spiritus mali-
gnus invafit , ita infaniilTe Icgimus, ut nulla Davidica cythara fuf-
ficiens fuerit , ad eum cxpcllendum j nam certum eft Saulem a Da-
vide non Temper curatum fuirtc, fiquidem bis pfallentem lancca
fua transfigcre conatus eft 5 harmoniofo fono ad tam violentam
atrac bilis a dacmonc confcrvatam commotionem diftipandam m -
fufficiente. Quamvis etiam odium Saulis in Davidem concc-
ptum plurimum peritiac arris Davidicac derogare potuerit. Vcrbo
in hujufmodi prodigiofis curis per harmoniamperacftis Temper na-
turali a(5tioni aliquid propter namrale cocxtitiftc credidcrim , pr«-
Terrim Ti couTque MuTica: vi inTaniant , ut in homicidia etiam apcr-
ta ferantur , quemadmodum in hoc exemplo pricTcnte,&: Regc
Saule patct. Tarantifmo cnim affedi, etfi Mufica: vi mores cxo-
ticos prorfus affumant , & lymphatis proximi Tint , nunquam ta-
• C c men '<
Digitized b^^#PTogic
202 PHONURGIifE LIBER II. Sect. II.
men auditum fiiit eos cuiquam vim intuliflc , iit poftca dicmir.
Phonurgicum fpccimen pjenc prodigiofum , quod
hie Romacexhibuit puclla Novcnnis.
ADdam hifccnon minus pra:cedcnti,4»'wv fane, ^ »»fiXot r, plio*.
nurgici fpcciminis prodigium , &: ita fc habct. Appulit prae-
terlapfis menlibus , a/^/jno 1673. vir honorabilis , & Muficus Ce-
lebris Siculus y Patria Panormttantis.und. cum uxorc fua& filiola,
cui nomen Felice , JEtatis 9. annorum 4 I pMm. ftatura ejus. Hiec
in tantilla xtatula tantam tum Muficae , tum Inftmmcntonim,
qux fidibus conftanr , fon^ndomm pcritiam, nada tliic , ucctiam
cx pciitillimis Muficis T^ow^i;?// non dctlicnm,qui quidpiam hu-
mana arte fupcrius fub ipla latere fufpicati fint 3 Fui&egoad hu-
jufjnodi fpcdandam aufcultandamquc Phonurgiam invitatus ,
cpmpami fatcor , tanto libentiiis , quanto ardentius tum artis
modum rationcmque , tum gcdus nutufqucco^nofccndi animo
mco infcderat dclidcrium 5 Et prime quidcm ui Oda^um intro-
du<5tusomni inftrumcntomm gcncre inftm(5him 5 ubi dum non-
nihil cum paucis comitibus commoratus fcenam pcragcndam
anhclo animo cxrpc(flarcm , eccc mox c viciniori cubiculo pro-
diit pucllula, nullo colhietico ornatafiico, non calamiftratis ca-
pillorum cincinnis, vcriim rimplici&:plcba:o ornata veftitu, ta-
metfi pufilli corporis ftatura pigmxam, morum tamcn gravitate fc-
rictateque nefcio quam viragincm praefctcrcbat 5 Qu£e artis fux
fpccimen datura , primo hofpitibus modcftia fingulari lalutatis a
Pfaltciior quam Harfam vocant , fuae fidicina: modulationis fum-
pfit exordium.
Erac Harpa alta 10, fere palmamm, triplici ordinc , fidiiimquc
difcrimine inftraifU, &: quoniam ad chordas per pyrolas, five paxil-
losfcrreos ( quas claves vocant) concinnandas pulilbc ftatura: impc-
dimento, non pcningcbat 5 parens earn fcdiliimpoTitamfuftulitj
atque hoc padtoadco ingcniosa indufttia chordas accommodare
cocpitjUt, quod in ahis{onatoribus& cvthara:dista:diumadfcrrc
folccin hoc vcl ipla concordatio harmonia plena , in oblcdamen-
tum cedcrct auditorum. Pcra<5tahacfidium adaptationcj moxte-
ndlomm motu digitomm , tanto ingcnio chord.is follicitare car-
pit, utoinnes attonitosftuporc tcneret.
Primo
Digitized bv C
PHONURGIA LATRICA. 203
Primo enim libroante fe pofito cclcberrimorum Muficonim.
compofitionibus harmonicis confcrto , in quo nil tarn rccondi-,
turn arte Mulica rcpericbatur , quod non cxadtilfimc & peritiC
fimc cxprimcrct: fiquidcm modo a chorda fuprcma adinfimam,
&: hinc ad fuprcmam, & Iiinc iterum ad mcdlas , vario afccnfu
defcenfuquc per ingeniofum fiigarum ordinc fe confcquentium
contextum , mira gratia Inviratorum aures vcllicabat. Ncchic
ddlitit : Nemo eorum Muficorum qups CaJIratos vocant , cancu
fubjcdtum aliquod Melotheticum profcrrc potcracquod induftrio-
fa (oxmi\x{accon/p.tgnare \ocmi halt-. ) non exa<5tc & juxta om-
ncs modulorum numcros quam peritilTimc affcquerctur 5 quod
mirum vidcbaturijs, qui difficultatem rei probe norant , fed jam
ad alia. Dato fpeciminc in Harpa Thonafca fetix ad Inftrumen-
tum,quod CUvtcymbalHin vocant, accellit , ubi pari felicitate,
turn ex libro, tumproprio mane ex propria invcntionc, ingcnii fui
proferebat magnalia.
Dcinde Chelys, quam VioUno vocant , ipfi porrigebatur , qua
paritcr artis fux granditatem adco dcxtrc lufit , ut five mentis vim
6c cfficaciam, fivetenellarum manuum velocitatcm artiTquc prae-
ftantiam fpe(^let , nihil dcfidcrari poflfc videbatur , nunc enim 2. 3.
aut 4. chordas fimul radens pledtro , intcgram chclyum fympho-
niamexhibebat j modo cum parente fuo fonandi peritia confpi-
cuo , qua voce qua pulfatione Temper vi(5trix concertabat , rcfta-
bat fpecftaculum, quod reliqua omnia hucufquereccnfita technaf.
mata fuperabat 5 Erant Harpa & Clavicymbalum co fitu difpofita,
ut utrumque hinc & indc commode tangcre poflct. Itaque pri-
me in Clavicymbalo dextra Tola proeludcbat 5 deindc in Harpa
paritcr fola finiftra , deindc utriulquc inftrumcnti chordis tam
continues phtongomm numcros agitabat, ut num oculis ex ma-
nuum in utroquc inftmmcnto tam dextrc occupatarum agitatio-
nc , niim auribus majus fymphonidc oble(5tamcntum accederet ?
mcrito dubitarc poffes, prarfcrtimcum binorum Inllrumcntorum
fymphoniac vox fonatricis accederet ; qua ipfa pcrtcctum Tripho-
mum formabat,&: quamvis tenclli digiti ad diapafon, quam 0<5ta-
vam dicunt, pcrtingerc non polfentjCa tamcn arte cos aptabat,ut
in omnibus Temper alTequcretur.
Atque haecTunt, qu3ecurioTo i>c?(7r; dc novcnnis pucUx Pho-
^ Cc 2 nurgta-
Digitized b
204 PHONURGIiE LIBER 11. Sect. II.
fturgia fine mirifica communicanda ccnfui, nc quicquam inaifHi-
torum circa muficas opcrationcsctfe<5hium, inhocOpcrc omififTc
vidcrer,& proindc illud Davidis verificatum vidcatur.
Ex ore Infantium ^ LaCtmtium perfecifii Laudem tuam,
Porroquomodo Surdaftri,Ifchiatici,aliiqucmorbi quidam cura-
ri porucrint, in fcqucntibus dicctur. Nunc ad curam corum, qui a
Tarantula intoxicati funt, calamumconvenamus.
CAPUT IV. *
catorum Curd prodigiofd per Muficarru
NIHIL quidcm mco judicio aflTcdibus cffcdibusqucquos
in toxicatis fuo vencno Tarantula producit, admirabilius
cHc potcft , ira ut cxpcricntia infallibili freti , omncs dc
prodigiofa niorborum cura per Muficam pcra(5ta produaoscfFc-
dus liujus folius du(5hi dcmonftrarc nos poflc credamus. Vc-
riim cum de liujufmodi Medicina ex ProfelTo tradfevcrimus in
Arte nojlra Magnetica, Iiic fummatim tantum cadcm rcpctcrc
vifum fliit , ne tarn notabilc Artu Con font ^ T)t[[om argumcn-
tuni pr^ctcrijflc vidcamur.
Eft autcm Tarantula animal in{c(5bam,{cu Aranea Apub^
Vencno turgida, quae qUos iccrit Illi nififaltu Mufica cxcitato fa-
nari ncqucuiit,cjusfbrmam rcfcrtpra:fcnsy^«r^.
QUi£STIO
Digitize^
PHONURGIA LATRICA. no^
QJl ^ S T I O I.
CVR TJRANTISMO LA'BORANTES :^LLO
alio nifi harmonico medto^fivc fola ^Mufica curdrtfopnt ?
Quanta Muficac vis fit in concitandis animi afFc(5libus 5 & «
quacnam hujus harmonicae cnergia:caura fit , in prxccdcn-
tibus fuse oftcnfiim eft , nunc reftat ut tandem oftendamus,
quomodo vis morbi in Tarantifmo laborantibus , vi muficx dc-
pcllipoffit, in firmufquc integral fanitati rcftitui ? Sine ullisigitur
vcrborum ambagibus propolicum nobis ratiocinium ordianiur.
Ciim chords live fides , ut in praccedcntibus docuimus , ma-
ximam vim habcant concitandi acrem ad eum modum , quo ipfae ^ , .
tt X ^ r 'I • Sonushai-
moventur,proportionaJique liac lonorum mixtura narmoniam au- momd
ribus animoquc juciindam excitent j fit ut hacfidicina harmonia, ^'
ex vario proportionatoque chordarum motu aiir harmonicc con-
citctur 5 aer veto juxta imprcfibs fibi hamioniac motus fimiliter
concitatus intro penetrans,phantaftica focultate jucundo motu oc-
cupata , fpirituni attenuando fimiliter quoque moveat j fpiritus
motu attenuatus , rarefac^tufquc mufculos &: arterias intimafquc
fibras , fpirituum receptacula , commode afficiat j fibra mufinili-
quc latentis veneni vehiculum humorem acrem , mordacem &
bilofiim intimisIiabeantmcdullisabrconditum,fit,ut ifteunacum Quaniod«
vcneno fufcitato rarefadlus , caleFadjufque pruritu quodam , feu JJuJ^'"*"fi.
vellicatione totum mufculomm genus afficiat 5 patiens veto hacbcrcwr.
fibi grata vellicatione dulcitcr atfc(ftus , in faltus pcrommpcrc co^
gitur j faltum totius corporis humorumque commotio j commo-
tioncmquecalor, calorem totius corporis laxatio , prorumque a-
pcrtio , & dcmum pororum apertionem venenofi halitus tranfpi-
ratio necefTario confequitur. Quandoquidem vcro vencnum ita
profijndc radicatum eft, ut una (altatione cxhalare non pollit j liinc
fingulis annis pcdctentim aliqua portio motu cvaporat, donee to-
tum confiimatur.
Quodautem divcrfi divcrfis inftmmentis muficis afficiantur,id
complexionum , temperamcntorumque aut Tarantularum , aut
hominum diverfitati adfcribendum cxiftimem 5 qui cnim mclan-
cholici fiint, vel a Tarantulu obtufioris veneni idi fiint ,tympa-
nispotius ftrepitofis, clamosi'squc inftrumentis, quam cliordis &
fidibu»
206 PHONURGIiE LIBER II. Sict. IL
\
ved^Jn' fidibus afliciunturs cum enim humor crafllis fit &:lcntiis , fpiri-
iirumctis tusquc Iiumoris difpofitioncm fcquantur, ad concitationcm dif-
pro*^ vcnc- ^^P^^ioncmquc eorum magna vis rcquirirur. Hinc Tarento fcri-
ni , com- bicur, ibi pucllam fuilTc 7 arantifmo affedtam , qua! nullis ali js in-
echom'iJils fti^nicntis adlaltandum compelli potcrat , pra-tcrquam ftrcpitu
camiutio. t)'mpanorum, bombardarum cxplolionc, tubamm clangorc , fi-
PudUTa. millb'usquc inftrumentis vcliemcntcm fonum cxcitantibus, Icn-
qux non cnim vcneiium , in Icnrse , frigidarque complcxionis corporc,
nifitympa. ad dilTipationcm fuinonnifi magna vi indigebat. Cholcrici vcro,
poiMa"" ^ Sanguinei , cytliarae, tcftudinis , cheliuni , clavic^^mbalorum fi-
niul concinnatorum harmonia ob mobilitatcm , ccnuitatcmquc
Spirituum facile curantur.
Mirutn & Eft prjEtcrca hoc vcl maxirhc admirationc digniflimum , quod
radoxo^ ^^^^ vcncnum idem prarftct in homincexfimilitudine quadam na-
I" Taran- turcE,qu6d in Tarantula proprio luo fubjci^to 5 fiait cnim Vcncnum
varum. Mufica cxcitatum continua mufculorum vellicatione hominem
ad faltandumcxcitaclic &ipfas Tarantulas 5 quod nunquam crc-
didiflcm , nifi fupra citatorum tcftimonio Patrum fide dignilfimo-
rum id compcrtum habcrcm.
Scribunt cnim hujus rci cxpcrimcntum in civitatc Andria in
PaUtio 'Ducali coram uno cjc Pairibuj noftris , totaquc practcrci
Aula
Digitized bv Gooqie
tat.
PHONURGIA LATRICA. 207
Auh fadhim cfle. Nam Diicilfa loci , ut hoc admirabilc naturae Expcrimf.
prodigiiim luculcntiUs patcrct , Taranrulam data opera inquifi- bX*™"'
tarn, atque iupra feftucam tenucm libratam concliaeaqua refer-
XX '\n\pom , & mox cytliarocdum vocari jutlit, quarprimo qui-
dcm ad foniim cythara: nullum motus dcdit vdligium, mox ta^
men ubi fono humori proportionato praeludere cacpit,bclliola frc-
t^ucnti pedum fubfultationc , totiiifque corporis agitationc , falta-
tioncm non afteclavitduntaxat? fed&vcread numeros harmoni-
Cos fubfilicndo cam verc cxprellillc vifa eft , cclVantc quoque cvtha-
rardoccltivit&fubfultarebeftiola. Hoc ver6,quod prajlcntcs tan- Tarantula
quam cxoticum in AndRia mirabantur , Tarenti poftmodum ?;;XVbi
ordinarium elTc compcrerunt. Ubi (onatorcs ,qui Mufica fua hbC propomo-
malum etiam publicisMagiftratus ftipcndiis ad paupemm rcme- T^"*"
dium, foKuiumque conduiili curare confueverunt, ad curas paticn*
tium certius Faciliiifque accclerandas, primo ex infe^tis quaircrc Ib-
lent, ubi , quo loco, aut campo, 6c cujus celoris Tarantula crat , a
qua morfus ipfisfit inflidus.Quo fado indicatum locum prorinus,
ubi frequcntes numero, atque omnis generis Tarantulx retium
texcndorum laboribus incumbunt , accedcre folcnt, Medici cy-
tharxdi, variaquc tentare hirmoniarum genera, adqux, mirum
didUi, nunc has, nunc illasfaltare non fecus ac in duomm poly-
chordomm jcqualiter concinnatorum pcrfonatione illx chordae
qux fimiles libi fiierint tono , & aequaliter tcnfx moventur reli-
qiiis immotis ita & pro fimilitudine & conditione Tarantula-
rum, nunc has , nunc illas (altare comperiunt, cum vcro ejus colo-
ns Taranmlam, quae a paticntc indicata tuerat,in faltum prorum-
pcrc viderint, pro certillimo figno habent, modulum fe habere vc-
rum&cermm humori vcnenofo t5 r«f*»r/^cir^ proportionamm , &
ad curandum aptiflimum , quo fiutantur, intallibilcm curac cifc-
6him fe confequi alfevcranc
CONSECTARIVM 1.
\
yinc patet , eundem faltationis effeaum pracftari in ipfa Ta^
rantula , quern \\xc in homine ido praeftarc folct 5 cum enim fub|caum
humor hujus animalculi valdc tenuis & vifcofus fit , ac faci-
le fonoro acre ob fubtilitatem , utpotc ad recipiendum fonum tum.
fubje-.
Digitized by G
PHONURGIi^ LIBER 11. Sect. II.
Subjcdhimaprirtimum,cicri poffit : fit ut is motu aeris harmoni-
ci concitarus , fimilcm prorius illi , quae a Sonatore cfficitur , vi-
brilTacioncni caufct 5 undo animal ipfum vcluti pruritu atfc-
6tum ad faltum concicatur 5 prarfertim fi Tonus liumori conimo-
vcndo fucritproportionatusj vifcofum autcni arancorum humo-
rcm foni Subjc<5bjm capax cflc , Petrus e^Cartyr in Htftoria fun
IndtA Occident aIu tcftatur , ubi ait , ccrtum quoddam arancorum
genus in India rcpcriri , cujus virus cxtra(5lum adeo tenax fit, ut
non in fila tantijm cedat indigcnis , fed & loco fidium,utfcricum
cum Bombyce apud nos , fcrviat.
Quod i^itur animal ad faltandum moveatur , id humoris ab acre
harmonice concitati difpofitioni ac qualitati facile mobili adfcri-
bendumputem, ficnim diipofttionem banc in vilcofo humorc la-
tcntem fcnfibus pcrcipcre portcmus,certc harmoniam non ablimi-
lemipfi , quam fidibus fonatorcs cfficiunt, audiremus . Quod
ccrta quxdam expcrimcnta tcftari vidcntur,uti in prxcedenti-
bus di(5tum eft. Videmus cnim quofdam ad ccrtum quendam
fonum, feu ftridorcm maxima dentium molcftia affici , dum ftri-
dor hie ingrarus mufculofas gingivarum partes vcllicare folet.
Quod ctiam contingit , fi inftrumcnti alicujus fidicini collum den-
tibus apprehenderis , totius enim corporis fpiritusper hujufmodi
partium contmuationem in agitationcs quafdam prorfus fimiles
ipfis, quas tremebunda chorda in acre facit , dilfolvimr , crifpa-
tiirquciqux pulchrequoque experimcntis in nojiro Mufics, Ma-
gnettfmo dcmonftratis oftenduntur: fic Tarantula morfu fuo ho-
minibus humorcm quendam fublitcm , qui latentis penctrantiT-
quc vcneni veluti vehiculum quoddam eft, infundit , ita ut hie a
. Sole acftivi temporis pcriodico calorc cxcitatus, in torum fc corpus
prasiertim in arterias , mufculos , fibrasquc intimas fc diflfiindat ,
unde is hoc padtopaulatimad harmonicos motus rccipicndos diC-
ponitur, difpofitusque tandem ad harmonia: rationem mufculos
vellicans, infirmum, vclit nolit, in faltus prorumpcrc cogit , at-
quc ita intentus fanationis etFe<ftus prxftatur.
CONSECTARIVM II.
Colligcs fecundo , quod ficut non unicuiquc Tarantulsc qux-
vis modulationcs conveniunt , fed ccrtis certx , ita&ihomini ab
' ~ liac
Digitized by
PHONURGIA LATRICA; T 209
hacvel ilia Tarantula ido, haecvcl ilia modulatio convcnIt,alix
cnim ut didhim eft , non movcntur nifi vehcmcnti ftrcpitu, ut con-
tingit in lis Tarantulis , quae tcnaciore humorc prardicq funt , ita
in homine j aliac facile & ad qucmvis proportionatum illis fo
num movcntur, veluti in iis , quae fubtili & bilofo humorc prac-
ditae funt, motu cnim facile in iis attcnuantur fpiritus vcncnofi,
qui cum acres Tint & mordaccs , vcllicatione fua mufculofum ge-
nus infeftantcs vchemcnter ad falmm alliciunt : Si igitur mclan-
cholicum homincm jccrit melangoga , cum torpidum redder &;
fomnolentum 5 fi cholerogoga cholericum , mobilcm , inftabi-
bem , phrcneticum &: martios furores fpirantem cfficiet, 6c{ic dc
aliis, prxfcrtim ii mufica Tarantiaco refpondeat i^" i
Quis aurem fit Tonus proportionatus vencno , mcrito qurs dtp
bitarc pofTet 5 Dico igitur veneni qualitatem excitatam ftatis tera-i
poribns non fecus , ac omnes morbos periodicos cbullitionem ,
feu commotioncm quandam humoris caufare , humorcm autem
attenuatum vi veneni infubtiliffima qua:dam veluti fila inter mu-
fculorum i'*r»u*r» difflari, quae fi ex humomm conditione taiia flic-
rint , ut facile a fono cxtrinfeco harmonicc concitenmr j ad fo-
num veluti proportionamm fubjeftum , & ipfa moru vibriifata, '
mufculos quibus adhaerent , cum vcllicatione tum mordacitatc
matcriae in faltus provocabunt 5 Hinc quanto fonus majorem ha- 2Tjr7/f
buerit vocum notularumquc diminutioncm , atquc acuti gravif- '""t^ pro ■
que vocum, in Tonolicmitoniis frequentibus rcferto , majorem J*""*"*
pcrmiftionem , tanto gratiorem flituram hoc morbo afFc<5tis mu- ^
ficam j Ex ccleritate cnim motus vehcmcntius vellicat & confe-
quentcr ad faltandum vehcmcntius follicitat.
Hinc Cytharoedi quantum fieri potcftVariis vocum diminutior.,
nibus,&utplurimum in tono phrygio,ob frequcntia quibus con-
ftat hemitonia, modulationcs adornare folcnt. Verum ncquic-
quam curiofi Le^oris votis dcfit , apponcmus hie cantilenam,quaf
maximc Tarantati dclc(5tantur , vndc & vulgo Tarantella diQ.
CIS.
tur.
Antidotum Tarantulsc
D d CA-
Digitized by GoO'
2IO PHONURGIiE LIBER IL Sect. IL
iiiiililSiSiiii
C A P U T V.
tularum proprietatibM.
HOc porro prodigiofum pa:nc & prorfus paradoxum nori
immcrico vidcri alicui poflit, unam videlicet Taranailam
ex diflimilitudine quadam naturarum altcri penitus contra-
rian 5 nequc cnim unum inftrumentum patiuntur, ncque faltus,
ncquc geftus, atque Symptomata eadem , fed prorfus di verfa, quod
camHiJj^ano cuidam tunc tcmporisTARENTi comnioranti RiifTct
relatum , ferrur is rifu primo rem cxcepilfe, atque teftimonio mul-
torum fide dignorum , donee in fe-ipfo rei pcriculum fcciffer , ac-
TarantuU quiefcerc non voluiffe-Duas igiturTaranrulas colore & qualitate di-
laj contra- ■* ^ . . ^ , . r • t rr- / % ^
nis facul- verlas inquilirasmanuiimporuitjaccnifarque ultrodiverfisinpar-
buiL^cZ ^'^"^ ^^^^^ fuae pun<5hiras infigi permifit 5 morfibus igitur accc-
hSi4 vcnenoque per totum corpus paulatim diflRifo , fcntiunrur
nlitabk paroxyfmi gra viflimi & mortis anguftiac 5 advocantur confc-
ftim cythara:di , auletac , omnis generis Mufici , varia tentantur har-
moniarum genera 5 fcntit tandem infirmus ab uno modulo forti-
tcr ad faltandum fe folicitari 5 fed fruftra , quantum cnim unius
venenum Tarantulas ad faltum follicitabat, tan turn altcrumvcne-
num, utpote tota fubftantix fimilitudine contrarium«:fiftcns,a
faltu retrahebat. Tentantur itcrum aliis adhibitis inftrumcntis mo-
dulationum aliac fpecies 5 verumabuna earum ad faltandum itc-
rum potenter feinftigarifentit, fed fruftra, venenumcnimhocad
faltum concitativum a priori incompoflibili & prorfus contrario
itaeftinhibitum,ut quod unius conccdebat facultas, alterius irrc- '
mediabiliter ncgaret, in hac igitur qualitatum contrariarum lua:a
conftitutus infirmus , dum nullum relu(5tanti natura: , inimico-
rumquc humorum ferocia: remcdium invcnirct , ncquc ulia vcnc-
nofae qualitatis cxhalatio conccdcrctur, vita tandem mifcrc noi>
^. I n fine
Digitized by
PHONURGIA LATRICA. -211
fine dolorc & comraifcratione prscfentium cxceffitj excmplo fuo
docens , quam tcmcrarium fit , quamque pcriculofum fine cautela
& circumfpc(5tionc fcfc funcftis hujufmodi cxpcrimcntis cxpone-
re.
Nifi igitur venenum Mufica tranfpiraverit , certum eft Taran-
tiacum vivcre non pofl'e, aut faltem vitam mifcrabilcm gravillimis
Sympcomatis plcnam dcgere. Quod duo alia exempla confirmanr, ^"^j^
E Sacro Capucmorum Of dine quidam Tarenti morfus a Tarantu- rcMuika
la erat , cujus appctitus naturalis ad aquas lympidas ferebauir 5 iiic
dum codcm , ceu magnetica quadam cognatione rclationcquc
Tarantiaci ad Tarantulam appctitu fcrrctur, nequeaSuperioribus
balneo, multominiis remedio omnibus communi faltuvidclicei:,
ad morbi viminfrigendamutipermilTuseiret j tanta demummor-
dentis qualitatis efficacia fuit incitatus , ur quodam die e Coenobio
clapfus vcluti mentis inops in mare , ad quod fummo impctu fere-
batur ingrcllus fit , ut hoc refrigerio aliquod falutarc ftimulantis
morbi atrocitati remedium inveniret 5 fed aliteraccidit : Ubi enim
falutem quxrebat , mortem invenit 3 nam maximo omnium do-
lore fubmerfus, in mari periit.
RoBERTUs Santorus JA([o^///cf94r^»//«»y a Tarantula mof-
fus , quod nefciebat , ad extrema paulatim perdu(5lus fuit 3 Me-
dicis moVbi nulla figna dignofcerc valentibus , in mcntcm tan-
dem venit uni ex aftantibus id quod erat , Nobilem Taranttfmo
laborare 3 placuit in confilio medico conje<Sbjra3 Mox Sonator
pcritus accerfitus in agonia conftituto fiftitur , loco ludbjs con-
iueta tentantur modulaminum genera , ad quorum unum malo
fuo proportionatum , is quiimmotus , omniiimque fuorummi-
nifterio dcftitutus Icdto affixus detinebatur , gratis harmonici ae-
ris reperculfionibus , vcluti e vctcrno ac lethifero torpore excita-
tus aliquantulum tandem incipit languida membra movere , de-
inde jadare brachia , mox fono continuato , viribufque refum-
ptis in Icdlo fcdere , torquere collum , interna; ex Mufica pcrcc-
ptx dclcdtationis manifcfta indicia prxbcns 3 dcinde cytharado
alacrius perfonantc , etiam in pedes fe erigere 3 quid amplibs ?
in choreas dcmum dilfolvi tanta vehementia , ut contineri vix
pod'e videretur , qui igitur priios narcoticx qualitatis efficacia fc-
pultus, ad mortis portas addud:us vidcbatur, admirabili refonan-
D d 2 tis
212^' PHONURGIJE LIBER II. Sect. II.
tiscytharocdi encrglacxcitatus, atquc in fudorem omnibus mem-
bris rcfolutus , mox pcrfccftx fanitati vcl hoc unico choreae cxer-
ciuio rdlitucus libcr impoftcrum ab omni infirmitate vixit.
Q U TIG II.
CVR TARANTISMO ^FFECTI {^fi^T/^
qutbufdam colortbpu tantopere deUdentur,
DICTUM eft diverfas Tarantulas ad divcrfos coloresTaran-
tirmoafFe(5tosexcitare , quod, qua ratione contingat , jam
. J., explicandum eft. Suppono itaquc tanquam cxpericntia
comprobatum , ad cum colorcm i(5tos inclinarc,quem Taranai-
\x pra-fcfcrunt , ita uc ij , qui a Tarantulis rubris vulnerantur , ad
colorcm rubrum Hammeumquc inclincntur j qui a viridibus »
ad viridcm , & Ik de carrcris. Item quae Tarantula: aquis , flumi-
nibus aut cifternamm crcpidinibus aficiuntur, i<5tos ad aquam fi-
militerinclinant : quae veto locis calidisSc ficccisjad bilofas actio-
ncs Tarantiacos plcrumque concire folcnt.
Quod fi complexio homi nis Tarantula: rcfpondcrit, tan to cffc-
^him validiorem prarftabit. Sunt igitur qua:dam animalia vcneno-
fa , que prorfas eandem atFccl:ionem , quam ipfa patiuntur , mor-
fu in alios transfemnt , ita ^Dtpfas Terpens , cum fcmper fervida
\ fiti crucietur , talem quoquc cfficit mordendo in Iiomine , juxta
illud :
Vt fit is banc torcjums nullu extingHttur urtdis,
Stc rabidam morf/t concitat ilia fitinu,
Ita canis rabidi morfus cam palfionem , quam in cane cfficit,
ctiam in homine praMlat, videlicet 6Jfo^»^««v, ieu metum aqua: , Ce-
raftes quoquc, ut ab j€gyptits acccpi , wff«9^P^*», feu metum ignis
luciTquc tam ferpcnti quam homini cjusveneno infe(5to incu-
tit. Ita Torpedo torpida , membra torpida reddit, & Hcut parens
quoquc podagra , lepra, cpilcpfia laborans, in fcmincfilio eofdem
morbos communicat , non fecus Tarantulamm divcrfanim vc-
nena ab infita (ibi proprieratc vidcntur idti animum ad cum co-
lorem,quem ipfae referuntjfeu quo iliac rccrcanrur,occultoMagne-
tifmo feu caeca quadam natura: (imilitudine inclinarej Taranru-
1am
Digitized hv Cootyfc
PHONIIRGIA LATRICA. aij
lam autem ccrto colore recreari , inde patet, quod in dl\'ci fis pla- ^^^^^ ^
nis coloratis pofitae id planum appctant , quod iis colore con- ^4«rop,vL^
fimilc fucrit. Ex quo (cquitur , quod ficut proprius humor vend-
nofus phantafiam liujus animalis ad hunc vcl ilium colorcm, ut
naturae Cux confcntaneum aut contrarium, gramm autingramm
inclinatj fic &c idem humor morfu in corpus hominis transtufiis,
cundcm magnetica quadam relatione &: occulta miraquc corr&f
fpondentia prarftabit ctfectum 5 nam limul ac color , ex:gr: vcne-
no fympathicus homini afte<5to occurrerit, co fe mox bene 6c corri*
mode affici fentit, malc/i colorcm fibi contrarium fuerit intuitus»
Species cnim colorisvifu pcrcepti phantafiac obiicitur veluri gta-
tum quippiam, unde dilatatio fpiritus j Spiritus autem dilatatus
fpecici gratac vecto fe humori jungit ad fpeciem vcdlam Sympa-
thico , ex quo mutuo namrarum conjugio grata quacdam reluU
tat affedtio , feu titillatio pmriens per omnes corporis fibras dif?urai
ex qua demum voluptas & defiderium vehemcns » de(iderato ob-
je(5to fe jungcndi uniendique: Sicuti ]gimrTara?2n/htohhor.\ns,
numeromm proportione graviumquc&acuramm vocum miilu-
ra humori vcnenofo proportionata&confimili itaafticjrur,utauri-
busetiam ad inftrumenta applicatis, cjufmodi harmoniam vclu-
ti auribus imbibitam , atque fibi incorporatam ob titillationcm
quandam harmonici aeris rcpcrcufli pcrcipiatj ita in colorem quo^ .
que (ympathicum vilus idti tanto ardore fcrair, ut cum oculis vci
luti imbibere , (ibi'que ob gratam afFed^ionem titillationcmquc
fpiritus , quae inde cfticitur, incorporare vcllcvidcaturi feruntur m
cnim fingulac potential a fpiritu dire(5be in fua objed:a eadcm
prorsus ratione, ut in phantaliapMagnetifmodidtum eft Ltl^ro j,
de Arte Magnettca.
Qji/tret hoc loco non immerico quifpiam , quo pado cololf
albus dinipet, niger colligat,mbcr inflammct, viridis , puniccus;
aureus obledlet? qui Tarantifmo afFedros viridis & caemleustan-
toperc deledent , mber 6c corufcus prorsus in exotica qu^dara
vaSnftxra tapiaut ? cum hxc non nifi per fpecies prjEftare polfint ,
quae ex fe nullam realcm acHnoncm edunt j propterca quod im-
pcrfe(flam tant'um ac diminutam cHentiam habeant , quam non-
nulli realem, &alii intentionalcm vocant , utpote qua- inter rea-
lium ac entium rationis naturam media fit.
Digitized by LiOOgle
214 PHONURGIi^ LIBER 11. Sect. IL
'B^eJj?ondeo. Colorum fpccics fcnfibilcs qualitatcs dTc atqiic
agcndi vi prseditas, minorc taiiicn , quam qualitiftes ipfae a quibus
dcciduntur. Quis cnim ncget lumen a fole Iparfum per acrem 5
item calorem ab ignc etfuliim calcfacicndi vim habere r £11 au-
tem lumen imago & ijxcics lolis , licut calor forma vicaria ignis j
nil igitur impcdit , quo minias Objedta per fpecies tanquam per
proprias acnamrales virtutesorgana fenfuum immutent.
Acccdit,quod vencnumTarantularum hoc fibi proprium ven-
dicct, pro conditione fua ad hunc, vel ilium colorcm indinare.
Humor enim in humano corporc ita artemperatur , ut ad piian-
tafiam ducc fpiritu , fpccie coloratac rei informato , fcratur.
Ita cxpcricntia docet rubrum colorem mirifice illos cxcitare,
qui ab analogisTarantulis tuerint idlij cum enim mbedo pcculia-
ri a(5tione oculos propter igncscnaturx fimilitudinem acccndat,&
vifivos mufculos vellicet, ut in leonibus &: bubalis apparet 5 in
oculisautem maxima vis fpirituum colligatur 5 fpiritus ifti dila-
tati &: flammeo colore accenfi , mufculos turn vifivos , turn alios
adnatos reliquis mcmbris corre{fK)ndentes, velhcent,fit,ut cxhac
vcllicatione ingcns pruritus quidam fentiatur , unde 6c motus
quos Mufica acre fuo harmonico multum promovct , unde ho-
mo ex obje<5t:o illo coloris gratiflimi una cum Mufica maximam
voluptatcm (entiens, vclitnolitin faltusd: tripudia agitur. Eftc-
nim&coloribusfua harmonia , qua: non miniisquam Mufica re-
crcat,atque hacc harmoniarum analogia maximam in concitandis
Harmonia animi aftc<5tibus vim pollidet, nam uti ex flavo, rubro, ca[;rulco co-
SkS!'^"^ lore , aureus &: purpurcus colores gratiffimi oriuntur , ita ex hifcc
duobus viridis omnium colorum amoenillimus, pari ratione, cum
viridis ex aureo & purpureo gratillimis coloribus fit compofitus,
&: perfe(5ti(Timc attcmpcratus , non fecus ac Diapafon confonan-
tia ex Diapente & Diateflaron compofitus fit } uti hxc omnium per-
fcdtillimc aures mover , fic ille oculos , itaut eum natura ad iblam
voluptatcm, oculorumque recrcationcm dedilTc vidcatur.
QU^STIO
Digitized by Goo^^le
PHONURGIA LATRICA. 215
CLU S T I O III.
CVB TARJNTISMO fty^FFECTI TAM T>I-
*verfos motus mentiantur ?
TArantifmo affc(5tos tempore Paroxyfmi diverfos mores affu-
merc farpc didum cftj alios quidcm militcs, quofdam Duces
& Gubcrnatorcs , alios Pugiles , nonnullos Concionatores
agere. Quseritur igitur unde hi afk<5his provcniant ? Ccrtum enim
cll , palTiones hujufmodi antea non fuiflc , iis verb mox ubi inftru-
mcncorum Muficomm fonitum perccperint, notabilitcr tranfmu-
tari , quod ut explicetur.
b^tandum eft , clTc quaedam venena, qux pcculiari rationc
vim in phantafia habeant , utpotc quorum vi humorcs in toco cor-^
pore fufcitati in ccrcbnim elevantur , poftea fpiritus, deindc phan-
tafia iifdcm invaditur : Poftrcmo dcnique fpirituum opc tonus
corporis humorcs , juxta conceptas in phantafia fpecies pro varia
icmpcramentihominum ratione excitantur. Unde mimm non eft, Phantafia
fi fpirituum ope mtcdi id Ic ellecxiltiment, quod iplis a plianta-
ter circa
fia obiicitur5 ita vencnum a Di^fade illatum , ut & Acomtum co-
piofiiis fumptum , homines in pifccs , anferes , anatcs , mergos iransfor-
tranfmutare videtur. Ciim cnim vencnum iftiufmodi ex vi fua " ""p''"'
ob intolerabilem, quam excitat fitim, ad aquas inclinct , phantafia J^J^";
ftatim fpirituum ope iis fpccicbus ad quas inclinat afiumptis, aquas
fibi follicitc &laborioscfingit, carumquc vifu&pominfatiabili-
ter gaudet: unde neccfTario id effc defidcrabit , quod rebus defi-
deratis , uti funt omnia aquatilia , maximc frui folet , & con-
fequcnter vi morbi pcrpemo phantafiam ad defidcratam rem
ftimulante , tandem Ixfa phantafia cx iis unum clTc imaginabi-
tur.
Ita febricitantes fubinde fc pifccs optant , quo liberiori hauftu
fitim rcftinguant. Econtra vencnum cx morfu canis rabidi illa-
tum , naturaliter ad aquae timorem inclinat , ri(ftumquc canis
continuo imaginari facit. ^
Phantafia enim fpccic canis mordcntis occupata, pratrtercavi
quadam occulta aquis contraria ita pcrccllitur, ut ne fpeciem qui-
dcm aquae tolerare poffit , unde & dicuntur. Non fccus
dc Tarantulis ratiocinabcris, cum cnim pro divcrfarumTarantu-
, Jarum
216 PHONURGIiE LIBER II. Sect. IL
lamm natura divcrfa venena fmt , divcrfos quoquc humores cierc
poffunti Iiinc cxcitara vcncnofa Taranrul£E,^A::^r:cho!agog2E qua-
ljtas,humorcmifl:um acrcm& mordacem fibi confimilcm in ho-
mine»&quidcm in eodem cholcrico vehcmcntiiis cxcitat, humor
autcm illatus in cerebrum pliantafiam ad id , ad cjuod alias incli-
nat, incitat, & hie harmoniofo acre pcrcufTus difcrufque per omnia"
membra fcdifflindit, ca acriter ftimulandoveUicandoquc, undc
mox motus humori excitato conFormes , a(5his inquam indigna-
tionis , irae, furoris, mobihatisanimifimileTquerationalispaflio-
ncs cxcitantur , qu£c Rilgorc cnfium evaginatorum , rubicundo-
rumque afpcdhi objedomm magis& magis promoventur , ut in
prxccdentibus quoque di(5tum eft 5 Cholagoga vero in hominc
phlegmatico mitiusagit omnia 5 non fccus dc TarantuHs hxma-
gogis, phlemagogis,mclangogis, in hominefanguineo,phIcma-
dco , mclancholico ratiocinabcre , quae cum cx pra^cedciicibus
conftcnt, hie Hbcns omitto.
SECTIO
Digitized by Googl
217
S E C T I O III.
De variis prodigiofis fonis.
CAPUT L
T>E DEFJNITJONE , ET DlVlSlONE
Sons prodigiofi.
[onus prodigiofus nihil aliud eft, quam infolirus
Iquidam fonitus ad aliquod fignifTcandum inftitu-
tus , qui dum aures vehcmcntcr pcrcellit , ncquc
caufamcjus norunt Auditorcs, in maximam ad- '
^^^^ miracionem rapit. Eftquc triplicis fpeciei , natura-
lis, pr£ctcrnaturalis, fupcrnaturalis five miraculofus.
Ad Miraculofum fonitum , pertinet fonus ille magnus , qui
perorantc Christo Joannu6. derepcnte cxonus magna omncs ad-
mirationc Auditorcs rcpleviti talis Mufica Angcloruni inNativi-
ratc Christi fuitj talis die Pentecostes juxta illud Aciuum Apo-
Polorum (fa^fweftrepenfe de caIo fonus , tanijuam advenwttU
SpiritHi vehementis ) talcs funt foni, paflim in Sacra Scrtptura mc-
morati , clangor tubarum in montc Smat duiii Legem a Deo
MoYSES acciperct.
CAPUT IL
"DE C^SV dhCV'Kp'KVM JSRICHONTINORVM
ad fomtum tubarHtn fecuto.
UTRUM prodigiofus ille tubarum Tonus populiquc clamor
Jertchontini muri cafum phyficc caulaverit , an miraculo-
sc,controvcrfum efts Ex Kabbtnu Ralbag primo putac
foni vehementia cos concidilTc , in qua fcntcntia & ipfi SS. Pa-
rtes fuerc , videlicet S. Augustinus [erm. 206. detemporr, Pon h^> •
inquit, ad civttatem Jericho perventum eH , ^ muri fjus ad cla^
morem populorum fonumque tubarum ufque ad fundamenta de-
jeaifunts D.HiERONYMUS^/^//4^ABiGAUM;Ce)rr«fr«;/Mnquit,
r / E c w«r/
' 218 PHONURGIi£ LIBER 11. Sect. III.
murt Jericho Sacerdotalinm tubarum fubverfi clangoribw-i idem
alTcrit D. Ambrosius lib. jo. cap.io. Origenes ^(7m//.^. Mersennus
inter recentiores putat omnino cos vchcmentii foni concidiire ,
imo proportionem inter objcchim mobile , &: movcns prxfcribit,
quae cum ingcniofiora fint , quam veriora,iis non immorabimur,
. fed brevitcr dicimus , miraculosc illos ad fonifum , ecu Divinx
chopper" voluntatis fignum concidilVe 5 naturaliter autcm , (quicquid dieac
wrruc^" Mersennus ) commovcri non potuiflb, ita probo. Nullus quan-
nint. tumvis ingens , intenfus, &: multiplicatus hominum, mbarumquc
(onus murum, molcmque ullampotcft naturaliter rolusdciiccrc,
aut commoverc , quod ita oftcndo. Ad fonum concurmnt tria
•hare , T^rimo corporum duomm , aut folidomm , aut quafi foli-
dorum collillo. Secundb acris , vel fimilis corporis inter duo ilia*
intercepti confradio , & contritio. TTertio corporis hujus confra-
(5ti & contriti ditfufio , ejufquc vcluti fiiga , &: recertio. Atquc hoc
S^u^res^ ^ moveri & impel li poteft quippiamj dum cnim fic fii-
movcat. git , ac Tcccdit , qux occurmnt corpora , ca ferit , &: fi quo modo
poteft, propellit, & quidem vicinum primoquc obvium aercm
commovet , ac propellit Temper j quia corpomm alioquin darc-
tur penetratio : & act ad motum recipiendum luapte veluti fpontc
pcrfacilis eft 5 remotum vcro non Temper , quia Icnfim fligicntis,
illius debilitamr impetus , ficque ultro progredi , ac impclkrede-
finitj fed in iftoejus progreflu , alienorumquc corporum impulfu
confiderandum , ut longc poflit , ac fortitcr progredi , ac impellc-
re, nccelTarium elTeprimo, ut magna vi fTa(5him, contritum, &
cxtmfumfit, fccundo, ut non exile quid ac tenue fit, fed quan-
titatcm habeat majorem. Nam fi defit prius, a fiiga illico fiftitur,
neque vel ipfo ftatim initio vehementem proximum aerem mo
vcbit 5 fi defit pofterius a circumftante , ac longc lateque diffii-
fo acre vox compefcctur , ncquc vel progredi , vel pcllerc quic-
quam poteritj ad hare acccditinfiiper quod exigua vis etiammaxi-
momm fonorumfitin Medio libero, qualescampi apertifiint,6d*
quod in vaftum , qui nos ambit aerem facile Tolvantur , ac difli-i
pentur , adeo ut plerique Philofophorum ad aurcs paul6-rcmo*r
tiores non verum realcmque fonum , fed ejus tanmmmodo (pc-
cicm, fcufimulachrum pervenirc afibrant.
Si cnim Tonus banc virtutcm haberet , jam in urbibus cxpuv
gnan-
Digitized by CnnnTf^
DE VARUS PRODIGIOSIS SONIS. 219
gnandis non aliis arictibus & carapultis opus force , quam incon-
dito hominum , equorum , tympanorum, tubamm, tormcnto-
rumquc fonitu. Quod vcroin prxccdenti parte dixerimus, foni-
tum magnam vim obtincre inaliquas res, cas commovendo, ut
cum organum fonitu fuo trcmcfacit lapidcm , vcl Itatuam vcl fi-
mile quid , id non intelligi velim , nifi dc harmoniofa concirafio-
ne acris , potcftenim , vcl unicusaiam tubus minor commove-
rc ingentcm molem , quam tamen 10. fiftulx di(5to tubo majores
non commovcrent: non loquimur igitur illo loco prxciscdc vc-
hemcnti acris commotionc , fed dc ilia , qua dicimus fonorum
commovere aliud corpus fibi proportionatum , nonfecus acunani
cliordam alteram chordam moverc diximus. Si cnim in aliquo
polychordo cxtcnfa: fint 12. chordae , quamm prima 6c ultima
fint ifotonae , id eft , aequalitcr extcnfae , dico , quod harum una al-
teram morura fit, nulla verb aliarum 10. ex recenfitis chordis al-
temtram moverc poilit, ctiamfi omncs concitentur. Vides igitur
ut unum corpus moveat aliud, non acris veliementiam, fed ad id
movendum proportionatum &harmonicumejufdcm motum rc-
quiri 3 quod autem attinet ad tcftimonia SS. Patrum paulo ante
citata, dico nullum ex i'i*.T-(«m^wputa(Tc,folanaturali tubarum
clamoriimque vi avulfos ferichuntinos muros cecidilTc, fed exfi-
gno, quo pofito,DEus fc ipfo, vcl Angclomm minifterio urbcm
diruit ac vaftavit. Manet igitur minam JericloHntirjorum murorum
dangore tubarum caufatam,non fuilTe naturalem, fed prorfus mi-
raculofamjquareiis rcli(5tis ad reliquos fonos dcfcribcndos pro-
grcdiamur.
CAPUT III.
DE SOy^IS TORTENTOSIS SECVND^
ClafiUiideJl,qu4 ah Agente quidem naturaU, fed vi hnma-
na majore contingunt,
LOquimur hicde quibusdam fonisportenrofis, quse nccpror-
susfupcrnaturalcm,necprorsus naturalem vimvidcntur ha-
bere , fed vcl ab Angelis feu Genijs bonis , aut malis in bo-
num vcl malum cfficiuntur.
E jC 2 ' Mira
220 PHONURGIi^I LIBER II. Sect. III.
Mira Hilloria dc quodam Mago ^ fbno
fofcinante pucros.
jinno Christi 460. fupmquam dici poteft, mirumquippiam
accidie in Hammelia inferioris SaxonU Oppidoad Vifiirgtm (i-
to'j Hiftoria ita fc habct : Cum ifldigcnx co anno ingentibus
murium , foricumquc agminibus inFcllarcnrur, malumque in tan-
tiim crefccrct , ut nihil fcrc live fru<fluum , five fcgctum , quod
foricum rofionibus non clTct obnoxium repcrirctur , ac proindc
varia de tam impormno & pcrniciofo malo tollcndo confilia a-
gitarcntur, intcrea derepentc vir quidam invifus antehac & fta-
tursE prodigiora;compamit; qui mox quicquid murium eo in di-
ftridtu cfler , confeftim fc fublatyrum , dummodo dc certa pccou
n\x fumma cum co pacifcercntur, pollicitus cftj didum fadhimj
promifsa mercedc, di<fhi.svir extra(5taex pcra, quacin(5his crat,fi-
ftulx'^fono ft"^^ > fimul ac infonuit , ecce ingcntia murium ex omnibus do-
atirafti. momm angulis , tccftomm crepidinibus , fbraminibus pavimcn-
tommprorumpcntiumagmina infolitum ilium Aulcedi fonum ad
flumen ufquc fcquunmr. Aulaedum ibi fuccin<ita vcfte flumcn
ingrcdicntcm foriccs fcaiti una ibi omncsvoluntariafubmcrfionc
cxcinguuntur, virpcrafto incantamcnto pofcit mcrccdcm condi-
d:am, vcrumcum civcs de fumma promifsa tcrgivcrfarentur, mi-
nacibus illos verbis increpuit , nifi mcrccdcm darcnt, fiitu aim ut
aliam cxigeret mcrccdcm multo promifsa graviorcm j minx cum
rifu acceptae 5 Poftero vcro die circa meridiem denuo vir didtiis
comparuic habitu venatoris , vultu tcrribili , purpurco inufitatae
compofitionis pileo, fillulamquc aliam longc a priori divcrfam
fimul ac infonuit, ecccomncs pucri totius oppidi, a quadrienni-
bus ufquc adduodenncs cgrclli, prodigioium fonum Iccuti funt.
Eft: autem extra oppidum ad Vtfurgu ripam in monte qua'dam
cavcrna fat ampla jumentorum ft:abulationi apta 5 in banc cavcr-
nam una fccum omnes pucros duxit vcnator. Atquc ab co tem-
pore nullus unquam pucrorumcomparuit,ncc unquamdcindcrc-
fcitum,quid cum pucris adhim fit, quo abicrint. Hoc tam mi-
rifico cvcntu totum oppidum fuis viduatum fiIiis,annos fuos com-
putarc in hunc ufquc diem (o\ct y a Ftliorumno/irorum Egrejfn.
Fui & ego in eadcm urbc , montcm ipfum vid i , & iiiftoriam mi-
nuta
Digitized bv Goo<?Ie
DE VAIUIS PRODIGIOSIS SONIS. 221
nuta pi(5hira in Ecclefia cxhibitani , fumma admirationc conrcm-
platusfiii 5 ^himtur jgitur quifnam illc fonus fiftulae rantx vir- ^
tutisfucricJ
Rejpondeo. Haud dubic Dsemoncm fuiffc , qui occulto D e 1 ju-
dicio fafcinatos pucros , in aliam orbis partem tranftulcrit 5 Nam
Chronica Tranf^hanta tcftatur , circa idem rcmpus in TranfyL
<vania ignota: lingua: pucros dcrcpcnteappamilfe,qui& ibi fedem
figentcs, Imguam luam ita promoverinc» utin hunc dicm9>^w-
fyhani non alia nifi Germanico- Saxonica loquantur. Mulra
de fimilibus fonis prodigiolis njide apud Joanncm Eufebmmr A'o-
rtmhergttim,ComeUum ^emmam , aliofquc.
CAPUT IV.
DE BONIS CAMPANARVM TRODIGJOSJS,
INTER cxtcras Campanas prodiglofo fono mundum ftupefii-
cicntes , primum fane locum obtinet campana ilb V i l i l l
continuum Hfjj/anu miraculum,dc qua VariusHc fcribit lil;.2,
de Fafcmationecap.i^.in Regno HtJffanUJn Oppido Vililla nun-
cupato CAfarauguftan^Tftoecefhs , campana onudameH , qmTru
miraculofam appellant. Hue peralicjuot menfes^ antequam aliqutd^
adverfi tn Chrijliana Rcpuhl contingat^ exfeipfo nemine impellent
tep^ilfatur ; Qijus ret tefiimontum per ptil>lfcos tabeUiones teflihui
flurtbus adhthitUy htfce oculis egomet legi , cjuod de eadem tUm Re-
gnt Proreges ftsis Itteris faciebant, Mariana nofter his verbis cam
defcribit : Triginta fexpajfuum m 'tUtbtu infra l/r^fw CvESar au-
gust am oppidum Vii.iLLA ad iberi ripamfitum efi , ex antiquu
Romanorum*tn lllegertibm (olonU ruinu conjiitutum , nuUdqne re
hac tempejlate ^ a'vorum memoria nobiltus.qHam Campana , cu*
jw ntiUo movent e , infill to infilentlqtte pulfn nobtlif^imos tn utram-^
que partem eventus fignijicari its homintbus perfuafUm eft. Ineptc
an vere, non difputo 3 oculati tamcn hujus miraculi teftcs citantur
viri non Icves. EamCampanam pridic cjusdici , qua capti funt
Rcges , lua fpontc pulfatam ferunr.
Itcrum ad tcrtium Calend. J^ovemb. & proximis Januarti
Mcnfis Nonis, tertio fonuiffc, quo tempore compofito Mediol an^
fedcrc Aragonius eft inlibertatem rcftimtusj pra-terea ante mor-
tem
Digitized by Google
222 PHONURGIiE LIBER IT. Sect. TIL
tem Philippi II. atquc aliquoricsulcimis hifcetcmporibus, teftc
NoRiMBERGio puliatam audicrunc teftes omnicxccptionc majores.
variaEx' Similis apud laponws campana eft , quaequotics Regno magnae
di^&cT fedirioncs rumulturque, fuaptc fponte pulfaturj Joannes
panarum LuPus Eptfcopjn Q^onopoUnJis TcfcH , campanulam in ^uiftonafie-
rio Camorenfi Patrum PrJidicatorum triduo ante obitum alicujus
Religiofi rpontc fiia folitam pulfari , etfi nemo tunc tcmporis de-
cumbcret ledo j idem Author prodit (imilcm campanulam fliiflc
in MonafterioS. Dominici Cordnhnfi quae ultro fonita aut Fratris
iftius Monafterii , aut infignis alicujus viri cjuldem Ordinis fatum
portcndebat. Similiadc alterius Campanx in Coenobio Salernita-
no T>ommicanorum prodigiofo fono moriturorum prsenuncio rc-
fcrt Angelus Rocha. Gibellinus in Vita S. Menulphi in (jerma-
nia in Monaftcrio 'Bodkenfi Campanam pari modo &: fpontanco
pulfu Monialis alicujus obitum rignificaffc refert.
Sunt &: alia inftmmcntaMufica fuaptc fponte fonantia , dum
graviora alicujus regni pcricula imminent , ita ad fepulchmm
S Jacobi CompoJ^e/IaCcditionQs fumras declarant inftrumentabcl-
lica&ftrepitus , Nonnulla pracfignificantvi<5lorias Catholicoruni
contra Infideles , ut collifio offium Ferdinandi Gonzali. De quo
'vide NorimbeRgium. Innumcra hoc loco adduccre pofTem pro-
digioforum fonorum cxempla , fed qui plura hujufmodi defideratj
Icgat Theatrum viu human* de Prodigiis j i^GESiPPUM ^ Jose-
PHUM de /ignis prjiviis excidii Hierofolymitani. Cornelium G£m-
MAM in Cofmocriticis^ k\\6(c^c. Reftat, quomodo fonus ille effi-
ciatur, inquirendum 5 Certc naturalem non ciTe , prxter natiurain
igiturcumcontingere nccclfe eft.
Dico igitur hofce prodigiofos fonos caufari Tutelarlum An-
gclomm ope ob mcrita alicujus Sandi , qui cum ol) certos fines
rationesque Deo foli notas , tum ad imminentia alicujus regni ma-
la prarvidcnda veluti fingulare privilegium id a Deo impetravic
Contingunt tamen hujufmodi foni fubinde quoque illufionc Dac-
monum, utiolim ficbat in fonitu Oraculomm prodigiofo, dequi-
bus lege Oedtpum nofirum hieroglyphicum in Tradatu de Ora-
cults 'ueteruw 5 vel ctiam ut in locis infeftis fubinde contingit,
de quibus Delrio 6l TyrtEUM confide 5 Nos hujufmodi fono-
rum prodigiis tanquam longc extra Inftiaiti noftri metam pofi-
tis,
DigitizoQ L,,
DE VARnS PRODIGIOSIS SONISr^'H ziz-
tis, relidtis ad cos fonos defcribendos,quicum naturales Tint, ne-
mo tamcii caufam coruni fatis perlpiciat , nos convcrtamus»
C A P U T V.
DE fiABDITIS SO!NipRVM QVORVNDAM
Caufis , ut de formidahtlt fomfu JpeluncA Smellen
m Fmlandta.
INtueamurmodo fpcluncam illam FmLtndU mribWcm , quam
pulcliic //^,//. cap, J. fept. Hiftoru dcfcribit Olaus ^CagntiS,
Eft hxc prope littoralem Urbem Viburgium ijfdcm ^^Lufcovi'
//V/iftcrrisvicinam5quae ejus fccrctx virtutis eft, ut animali vivo
in cam conjcdto, fonus inca excitatus formidabilis fua vehemen-
tia aures propcpofitomm ita fuffocccut ncc audire , nec loqui, nec
ftarc poflint, multoquc gravius aures,quam vehement ilTima bom-
barda hac virtute adco fcrit , vcl in momento debilitat , ut vix
fibi ipfis conftcnt. Sed ncquc hoc namrac opificium otiofum vi-
dctur , ingruentc enim hoftihtacc Pra:fc(5tus terras omnium aures
ccra concludi jubct, cellarijs antrisquc abfcondi viduros, & de-
mum fe muniens, animal aliquod vel Tunc vel hafta fufpenfum,
in OS fpeluncac praccipitat : Unde tam horrificus Tonus confeftim,
cxcitatur , ut hoftes obfidentes in circuitu veluti macftanda peco-.
ra labantur , lapfique multo tempore remaneant fpoHandi. Ad
fc vero rcdcuntes non jam pra-hari, Ted fuga vita: fuae conftilere
difponuntjFitquc utqui armis ficviribus abclHco furore reprimi
no poftunt, folo mugientis naturjc horrore tabcfccntcs,dcvincatur.
AiVcrit practerea banc fpccumpluribus murisad temerc ^cbcdcn- ^^^^^^^^^^
tiumarccndapericula,circumdatam. Miferanda fane codemtefte d* yis fo-
& cxpcrti hu jus calami tatisexcmpla, prxcaetcris hoftibus Rutheniy
luncx in
multisluorum milhbus amiftis poftcris ohm rehquerunt. Narrat Finlandia
PLiNiusde limih in 'Dalmatta ipclunca vafto liiatu pra-cipiti, in
quam dcjcdo levi pondere quovis tranquillo die, turbini fimilis
cmicat procclla 5 De fimih fpclunea in Hijpaniola America Jn^
fula narrat P et R us ^Martyrym-n liorrendi fonitus , & tam atroci
tcmpcftate peipetuo favientis, ut ad 5. ^tUtana nemo cam im-
puncliov^ eft, line vita*, aut furditatis periculo acccdcrc audcat.
Caula
Admina*
324 PHONURGI^ LIBER II. Sect. III.
Oufa hujus tam prodigiofi foni , fi vera Tunc , quae Ola us ,
rcfcrt , alia non eft , nifi naturalis interioris raontis conftitutios
quaefonumcx infinita quadam vocis reflexionc multiplicans ae-
rcm concitat , cumque alium concitatus acr cxitum habere non
poffit, nifi per foramen & orificium civitatis, mirumnon eft ibi-
dem conftridhim coar(5tatumque tam formidabilem fonum una
cum vehcmentia tempeftatis excitare j Audio in tfehettcts mon-
tibusfimile quid reperirijpracfertim in monte,quem Cucumerems.
figura appcUancin cujus vcrtice proflinda vorago conipicitur, per
cu jus orificium in interiora montis vel unicus lapis projedus tam
vehementcs fonos excitat,ut aftantibus non formidinem tantum
incutiat , fed & fligere excuntis venti vehcmentia cogat.
Eft enim mira vis clauforum montium in multiphcando fo-
no,quod & expcricntia nos docet in profundioribus putcis , Eft
& FuLDyE in Patria mca , in Monte Beat^ VirginiS putcus qui-
dam^o<?.fcrc/>4/wor«w profunditarcmhabcns, in quo lapis con-
jecfhis tantum fonum excitat , uttormcnti bellici explofio vidcri
polfir. Idem me obfervaffe memini in monte quodam JnfuU Li-
faritanXy ut proinde minimc fabulofam omnino putem fpelun-
camillam Olai, cum paflim hujufmodi fonorum prodigiamun-
dum peragrantibus occurrant ; Verum fum hicc montium mi'
racula in Subterraneo Mundo retulcrimds' , eo Leiiorem curio- ^
fum remittimus.
CAPUT VI
"DE TRODIGIOSO SON/TV L/TTORVM
quornndam oMaru Botmct.
DE alriflimis montibus "Botnici mam Olaus Magnw dum
trad:at , mcminit quoquc prodigiofi littoraiium cavcrna-
mm fonitus, harum radices aitncmincm obfonitus vehc-
mentiam accedcrepoffe , tantum enim ex alta fludtuum coliifionc-
horrorcm percipiunt , ut nifi praecipiti rcmigio aut valido vento
cvaferint , folo pavorc fere cxanimcs Hant 5 habent autem di<^to--
rum montium bafcs in flu(5tuum ingreHb regreftiiquc tortuofas
quafdam filfuras, intcrnaquc rcceptacula ftupcndo natur^ opificio
fabri-
Digitized by
, , PE VARUS PRODIGIOSIS SONIS. .225
fabrlcata, in quibus longa vonigine Tonus ille formi<lalvlisqua(i HorrcniTi
lubterraneum lonitum gcnerat , cujus cautam , ut compluies lutorum
aliquando inconfukms fcmtaturi , aggrelfi Tunc , ita illico op- ^^J^^
plctis aqua navigiis , cum admirationc vitam amiscrc 5 fonitus
vcro illc cxicialis ad multa milliana auribus navigantium allapfus
monct triftillima; ganulitaris infidias procul cflfugere , quam co-
minus pofiti fuftincrcncqueant, fimili montc narrat Vincen-
Tius Beliovaccnfis his verbis : A^ud Tartarbs mons cjutdam exi-
gupuefi, mejuoforamenquoddamejfedtcitury ex quoljybcrne terru
pore tanu tempefiates ventorum emergunt , ut homines ilimc vix
non mfi mamfejlo periculo tranfire poj^int. Cujus quidemrei
caufa alia non cil , niii occulta: lUbtcrraneamm aquarum cata-
dupac 5 uc fuse demonftravimus in oJM^undo nojlro ftthterraneo ,
& ex fpelunca tItjpamoU fupra mcmorata patec.
Refert Pausanias Littus ^g*i maris , fonimm cytharx aemu-
lari certe non alia de caula , nifi ex varia cavernoforum linorum
conftitutioncqucE impctum mentium undarum fufcipicntcs fo- ^
nofque multiplicantes , eminus aufcultantibus , nefcio quid har-
monicum exhibcant. Nam magnitudincm & parvitatciti cavcr-
namm idem in foni produ<^hone,quod corpora fonoraconcav^luti
doliorum magnitudinc diffcrcntium, prarftare, ncmincm dubitafc
pofl'c exiftimo. Unde&alia difficultas folvitur circa prodigiofum
ibnirum , quern in montc litori maris ^luAtomalerifis in nonja Hi-
Jj?ama vicino£«roflantc pcrcipi refert Laertius in Hijioria novi
mundtSLit cnim fonitum tam prope organi noftratis fonumazmula-
ri,ut indigcna: cum ChoreamDeorum nomincnt, cujus quidem rei
caufa alia non eft, niii canales montis dirfcrcntis magnitudinis, in
quibus act vcliemcntia maris jx;r cavernas introa(Sus conftipa-
tufquc illifione ad oriticia canalium fadta , idem, quod in lituis, fi-;
llulis,corDoribusquc vcnto cxpofitis varie agitatus illifufque prae-
ftat.
His adjungemus quod mimm narrat dc montlbus quibufdam Mirabilis
'Britannicu^ PerficisQxsm.w'^s AlexandrinM lib.6.Stromat. his montmin
verbis : Dicunt autemii quoque qui confcripfermt hifiorias , ejfe ^^^^^
in Britannia: Infula quandam Jpelnncam montipii>jecJam , in fa^
pigto autem hiatum : cum autemventwinctdit in f^elmcam ^ in
fmu fojftalltditur ':, finum QmbAlorum auMrh qu4 numerose pul-
F f fentur,
226 PHONURGIit LIBER II. Sect. III.
fentur. Sdpe auttm cum injyhu quoei^ movent ur folta per repenti-
num ^ denfum Jptrttus tmpetum , edttur fonvu avium cantutfimi^
lis. (}tterum ii.qut tranfiere Perfica.inlocu qu^ in Qi^agorumj
Regtone funt emmenttortbM , referunttres mantes in longo campo de-
inceps ejfepofitos, prtmum fonum edere velutt clamant mm non pau^
<orHm mtllium hommum , permde ac fi ejfent tn acre : ad medium
autem cum venertnt , majorem fimul Qf* evidentiorem Jfrepitum
apprehendere : tandem vero audtre canentes PtEana perinde ac fi
'vicijfent 5 (ujlufvts autem foni caufa eHy ut extjlimoy 0* locorum
Uvttas ^ confavitM, rejeClw ita^ , c^uiefl ingrejfw .jfirittu in
eundem locum ^procedens fonat vehementtUs. Si vcTafint,qu2eCLEi
Mens refcrr dc montibiis Britannicis , certc iilius prdigioli foni
caufa alia c(fe non potcft , nifi cavernofi 6i pcrcufi montis diffe-
rcntis magnitudinis canalcs , undc talis nafcitur difpofitioj (pc-
lunca cnim monti fubjcdta conccptum ventum inimittit in cana-
lcs , ubi rtri<5tius coar(5btus illifusquc ad orificia divcrfos fonos
progignit , qucmadmodiim fupra dc montibus ^jtatomalenJL
bw dixiraus.
• Triplex vero murmuris differenria quod trcs montcs Ter/tcos
conficcre Clemens rcfe, pari pad:oin difpofitioncm montium
referenda eft , nam cxercitus five Caravans tranfeuntis fremitus
ibidem reflexus , ac intra montium concavic^tes varia reflexionc
mulciplicatus , cum murmur rcflexum tranfcuntium hominum
rcfcrat , mirum non eft tumultuantis excrcitus fremitum percipi.
Secundi vero montis concavi reflexus a primo monte fonis tum
dircdlis , tum reflexis tranfeuntis Caravans foeto cum geminet
frcmitum , mirum non eft tumulms au(5tiores audiri. Tertium^
vero montcm , utpote remotiorcm ob naturalcm foli cavita-
tiimque alpeftrium difpofitioncm, fimilequid P ^na C3a\emmm
choris rcferrenon mirabitur, qui praxcdcntia fonorumprodigia
pcniti'us fuerit contcmplatus. ^
CO ROLLA RIVM.
Hincpatet , rupcm ingcntcm parabolice cxcavatam ad jo, paf-
fus ., fubmiflam voccm rcddere polfe, qualem P. Joannes Paes
in fua ^/ibjfinorum Htjioria dcfcribit in montibus CjoyamA rc-
pcriri.
DiciitizGd bv Coo<7le
DE VARUS PRODIGIOSIS SONIS. 227
periri. Eft hifce in raontibus rupes ingcns ca narurae induftriaex- Natur*
cavata , utfpcculum remote afpicicntibus appareat. Hiiic ''lit , "„ 'jp^"uio
aliaipi Ripem oppofltam , in cujus cacuminc nihil adco fubmilsc J>^j^^^j°^
a quancumvis remotis dici pollit , quod non audiaair : claman- no.
tibus vero in didto loco fonum adeo intcndi , ut vox cxercitus ali- .
<ii|us videamr. Norunt occulaim refonantis natura; vim Sacrifi-
culi iftius loci , qui uc Icdivinos dcmonftrcnt, homines in cacu-
jnine montis policos occultis hujulinodi vocibus dc rebus liitu-
jisadmoncnc j ij verb fe Numinis voce afflatos ai*birrati,non rarb in
ma^imascalamitatcsdcvolvuntur, dum julfa cxcqui inconfultiiis
propcrant. Quifi vera funt, id alia ratione non fieri crcdiderim,
nifi per 4»«»»f«T.f»e» objedum fphocricaaut parabolica figura a natura
prxditum, quo in unumc regionc poCnx rupis pundtum fonorx
fpccies confluant. Hinc muka folvuntur ab hiftoricisrclata,qu2e
a plerifquc pro fabulis & fupcrftitionibus pa(Tim habcbantur.
Narrat Herbersteinius, mTro'vincta Candora ultima Septen- Hcrbcr-
trionis terra tiuvium ellc , quern ob fpedra Frcqucntia fubindc [JjJJ^J.",^
comparcntia,&: voces hominum animaliumquc ibidem in oppo- Ruthcni-
fita ripaexaudiri iolitas, nemo adhuc tranficritj ait quoquc, vix
diem aut feptimanam labi , aftivo pra-fertim tempore, qua hu-
.jufmodi prodigiolk voces nonaudianmr. Ccrto Egoarbitror, nul-
balia hxcportenta die, quam hominum animali unique voces
vcras in citerioribus fluminis campis exortas , &: ex cavis tranfti-
manimrupiumrpeculisreflcxas, qua: in ripis conftitutos fimplices
&: inexpcrtos homines vano hoc metu, & Panicoquodani timorc
percutiant, cum nihil hominibus faciliiis imponcre pollit, quam
ludibundahujufmodi namra loquacitas. Cardanus//A/^. de Sah-
tihtate fimilem narrat dc quodam libi tamiliari dcccptionem.
•51 y^luidam^ ^iK^amicm nojiery cum iter ageretjttxta fiumen mc va- Cafus ex-
dum (ciret, exclamare c^pie. Oh! cut Utens Echo rejporidtt ^ Oh! "'^''S*'^*
tUe exijlimam homtnem ejfe , tnterrogat ttatice : Onde dcuo pflar ?
palfa rejj^ondetur : turn tile, qui? qui replicatur. ibtprofundo
gurgite acjud admodum perflrepebant •^unde tUeterritM iterum tn^
terrogabtiti deuopaflar qui? Echo rejj?ondet, paffa qui 5 cu/Jipius
idem interrogantii idem refpondebat. Qjt^re cum amicm inter
jnetum, ^ necepfatem nMondi ejfet , noxcjue ohfcura ^ tntem-
fe/ia urgerety ddmonem alique fibiperfuadere velle,ut fe in torrent em
F t 2 tlltim
Digitized by Goqj^lt;
228 PHONURGIi^ LIBER II. Sect. III.
ill tint pucipitaret, exiflmavit : ejuare inde reverfUs rem tot am nar-
ravtt Cardano, cjui non damonU infidiaSy non phantafmatii tllu-
Jlonem^fed jocantu naturA lufum ftiijji ipfo faSlo demon jlrarvit. Hu-
jufmodi naturae portcntum fcntias quoquc Syr acusis in ruderibus
^Talatti T>tonyftam^ ubi in quodam rcccptaculo natura fonos ita
apte refledit , ut nihil admirabilius in flmili materia mc audi vilTc
recordari polTlm. Multa hoc loco dcprodigiofavocisronorumquc
rcflexionc dicenda forcnt , fcdcUm hcec omnia alibi di<5ta& cxpli-
cata flicrint , hie Teratologic fincm imponentcs, adnonnulla cx-
pcrimcnta progrcdimur.
EXPERIMENTUM I.
De cura cJ^elancholU.
HOmincm proflindo fopore , aut vehcmcntiori aliqua animi
pcrcurbationeopprcllum facile cxcitaveris, fi vchementiori ali-
quo iono, vcl tuba: phonicac , vel alterius inftrumenti , atrx bilis
alumno adfonueris, nccdubito, quin hujufmodi inftrumcntis
fecilc in raltusanimaverisTrfr<«w///wo laborantes , quo enim vehe-
mentiiis ad faltus concitabuiitur, eo citius ingentis fudoris copia
perfxifi , a latentis vencni maligiiitate liberabuntur , uti in praecc-
dentibus di(5him Eiit.
EXPERIMENTUM II.'
Luporum Vlulatn,
HUjUs cxperimentum in tMonte Euflachiano{um\>(mms, per
qucndamChimrgum, qui Luporum (quorum in didi Mon-
tis latcbris ingcns rtabulatur copia ) cjulatus adco ad vemm fingcrc
norat, ut remote audicntibus lupus circvidcrerurj hicinalta con-
fillens rupe per noftram phonicam tubam cosululatus edidit,qui
&: lupos ad ululandum , &: canes ad latrandum magna adftantium
admirationeconcitarcnti fui'tque magna & vehemcnsululatuum
inter latratuumquc ftridores haud injucunda conccrtatioj ncquc
dubito, quin in reliquomm animalium& volucmm vocibus fin-
gendis per hujufmodi fonos Phonurgus quifpiam fimilcs cffc(5his
confequi poffet. Sed hxc jam dc hujus Opcris Phonurgici argu-
nientis di<5b fufficiant. C O N-
Digmzeu b_,
DE VARUS PRODIGIOSIS SONIS. ' 229
CONCLVSIO.
Ex vafto tandem Naturae in phonifmis mira vi ludcntis Occano
cluctati portum tenuimus , ut proindc nil aliud fupcrfit , quam
ut fublatis in caelum oculis hymnis , canticis , vocibus fuprcmo
harmonici chori Symphoniarchae debitas gratias agamus, utpotc
qui mc dclc(5tavit in fa(5tura fua , 6c in opcribus manuum fuamm 5
in di vinitatis fuac odxum introdudtum infinitae fuae dulcedinis, vcl
tcnui fibilo ita cor mcum rapuit , ita aures opplcvit, ut pamm ab-
fiicrit , quinad omnes tcrrcnac cormptionis jucundtiatcs, &gaudia
vcluti ad caduciMundi tumultuarias catadupas obfurduerim. Sint
itaquc omnia ad illiusNominis gloriam,Qui, ut poffem, dcdit, di-
vinx infpirationis phonifmo utaudlrem, aurcs apemit. Cxtcrum
rcftat, ut animus eredis in carlum auribus dignus fiat, qui poft mor-
talitatis hujus caducitatem ad caelcftium Chororum polypHonif-
mos , ultra quod nil eft , quod ampli'us defldcrari queat, pcrtingatj
quod fiet, fi cum timorc &amore Deo fcrviamus, Temper illius
fi^pocalyptic£\Mhx tcrrifici foni mcmorcs : Surgite Mortui,
Venice ad Judicium.
Ad Majorem DHI Gloriam , Virginifque
Matris MARl^
: f V f:
Digiti? nd bv ( 'oogle
EPISTOLA
P. FRANCISCI ESCHINARDI
SOC. JESV.
p. ATHANASILIM KIRCHERIIM
ejufdem Soc.
*Lumina,uncle exeunt, revcrtim-
tur. Quicquiddefono medicatus
Tui , ad Tc revertitur , tamquam
ad fuain Originem j fcilicec per
cuaiti eruditiilimam Mufurgiam
illud merito es adeptus \ ut nemo
inpoilerum de hac materia fit adurus , quin a
tua Mufurgia tamquam \ fonte fijum Opus deri-
vet : Plura taceoj neTuaeinfigni inter univerfales
plaufus modeftiae ruborem offundam; fed fiipra-
dida eo tantum fine protuli , ut omnes caulam
norinnquareadTefequentiadefono dirigam. At
quemadmodum a Tributi nomine non abhorret,
quod flumina dum in mare intrant, contrario in
illud impetu ac diverfo fapore ferantur : Ita velim,
ut meditationes meae de fono, licet a tua aliquando
opinione diflbnae videantur 5 nihilominus vedi-
galestibi fint,atque vduti tuasrefpicias,quando-
quidem a te tandem initium fiampferunt.
Epilogabo hie ea , que non multb poft typis
mandanda in jpromptuliabeo; & interim tuo pru-
dentijudicio fubdo. Primb cenfeo faciliorem vo-
cis propagationem , juxta fijperficiem longac tra-
bis , non aeri interno trabis tribuendam , fed po-
tius ejuspartibus durioribus cohibentibus vocem,
ne ex ea parte diffluat, & quafi illam, fecunduni
quid folitantibus , adeoque fortiorem eSficienti-
bus.
Digitized byfGoogle
E P I S T O L A.
bus . impetus enim longius & fortius propagatur
.in folido. Confirmatur ex eo quod , ut Tu iple
indicas , etiam aMetallica lamina oblonga idob-
tineremusj in qua non bene recurrimus addidum
internum aerem Contra verb aeri interno tribuen-
dumcenfeo; quod aurisparieti immediate appli-
cata, fortius notabiliter fentiat vocem trans parie-
temfadam; quamfidiftetperunumpalmum v.g.
i pariete: %atioeft, quia acr internus parietis , ob
fuam claufuram fit folidus fecundum quid : At
aer ex ternus ( Joquor de acre poft parietem) ftatim
diffluit j adeoque cedendo multum perdit de for-
titudinevocis, caeteris paribus. Adverte melocu-
tum fuilTede voce, non autem de fono fado per
parietis percufsionem, nam hie a partibusduris pa-
rietis melius propagatur.
Ad id , quod communiter dicitur, nempe in cu-
biculis ac templis, quorum parietes tapetibus ve-
ftiantur,fonum minus bene audiri: eb qubdmol-
le obtundat. Puto efle cautc diftinguendum in-
ter fonum confurum,& fonum diftindum: Nam
fonus quidem conflifus minus bene fehabebit, eb
qubd vere fiat minus fortis: Atprofonodiftindo
non nocent dida mollia imbjuvant addiftindio-
nem: Per hoc enim , quod non refledant fenfibili-
ter, fit, ut prima fyllaba v.g reflexa non concur-
rat ad aures fimul cum fecundadireda,& adverte
in Mufica rem efle cautius oblervandam , nam non
folum fyllabamm confijfio, fed & Notarum mu-
ficalium eflevitanda, cumalioquin pofsint Icqui
multae diflbnantiae: Potefl: auidemoculus videre
fjlura fimul diftindei quia diverfas partes Retinae
ingula afficiunt: At auris fentitper impetum re-
ceptum
Digitized by Google
E P I S T O L A.
ceptum inTympano > ad finguJosautem fbnosto-
tum Tympanum tremit ( quid autem dicendum
in fentenna explicantc vifionem per impulfum,
cum Retina non fit minus folida , quam Tympa-
num auditorium , viderint illius Authores ) quod
tamen oculus facit fimul tempore , facit auris ^qui-
valenter fuccefsive, fonus enimeftaliquidfuccef-
fivum,colorautem aliquid permanens.
Frequentia autem populi intemplis, non tarn
nocet Tono diftindo ob debilem reflexionem,
quam ob aerem vaporofum. Hinc etiam cum
dicuntur aiiqui cantores apti tantiim pro cubicu-
lis; haecpropofitio elt intelligenda tantummate-
rialiter , non quod juventur lumper a quacimque
reflexionecubiculi, led quia eorum vox fecomo-
dc extendit tantiim pro cubiculari Ipatio.
Hinc etiam fornices in templis potius nocent,
quim juvant,auditionemdillmdae Muficae,Can-
tionum ^c. & hinc minuitur deledatio (^c.
Pofliint tamen in praxidari aliquae utiles refle-
xiones , de quibus fuo loco dicemus : Et in magnis
Templis aptior locus pro cantoribus erit , non
maxime humilis, fed mediocriter & juxta propor-
tionem Templi elevatus, ut ii ex omnibus Templi
partibusaudiantur 5 fed oportet juvare illos per ap-
tas reflexiones non difcordantes fenfibiliter a voce
direda-j.
. Labrum expanfum in orificiistubarum, puto
primouniverlaliter juvare ad fijaviorem fonum;
per illam enim dilatationem orificiifitconcurfus
minus velox cum acre ex terno, adeoque non datur
ftrepitus afper &infuavis; fimiliter ac in oftiis flu-
minumdivergentibus minuitur pugna cum mari.
G g Secundo
E P I S T O L A.
Secundb intubis militaribuspraecipue juvatad
forciorem (bnum,ob fortiorem tremorem, turn in
racione veftis,tum in rationeluaedifpofitionis &
figura: Non quod ifte tremor tubse leu cubi univer-
(aiiter requiraturad Ibnum fimpliciter, ut plurimi
Sutant ( nam adellenciamfonifufficic, fiacrcon-
ipatus a iblido percullus five in folidum inci-
dens, quod perinde eft, tremat ut in alio Opuf
culo explicavi) led adaugendumfonumperduo
corpora fonantia.
Adverto etiani , didum tremorem in tuba mili-
tari ellc diverlse Ipeciei atremore eflentialiter re-
quifito ad lonum3& hinc in tuba marnia ad per-
fcdam miitationem tubat militatis conducerepo-
tilsimum pontem tremulum.
Adverto etiamfonum illufenfibiliter tremulum,
aequivalere pluribus lonis facientibus diverlas con-
fonantias, &c hinc habere fpecialem delcdationem.
Adverto in inftrumentis lonoris verbi gratii:
vujgb didis clavicimbali , tremorem ctiam fpecia-
lem: Quamquam enim, prouteritmajorisvelmi-
noris mohs, fipercutiatur , fonum edetmagis vel
minus gravem j tamen dum chordae tadae confo-
nat, omnino fequitur tremori chordae, ac determi-
natum edit fonum ejufdem gradus cum chorda,
five moles ipfius lignea fit major , five minor.
Puto ad obtinendam multiplicationemfoniin
tuba cochleata requiri impetum vocis aliquanto
fortiorem , quam in fimplicibus, ob multiplices re-
flexiones & ambages ^ led tamen major ille impe-
tus vocis in majori proportione fonum multipli-
cat , quam fit proportio unius impetus ad alium,
fuse explicaborprodudioautem didi impetus alli-
gatur
Digitized by
E P I S T O L A.
gaturpotius fpatio, quim tempori (prout eciam
convenit religuis corporibustenfis^ita tamen^iit
jquamvis initio major impetus producatur quim
in fine, tamen fi liber & fine interruptione fiat mo-
tus , major erit impetus in fine, quam initio.
Ex fiapradidis non multum juvatur auri> per
hujufinodi Tubam fibi immediate applicatam,ad
audiendam vocem feu fonum, nifi impetus a:ris
recepti intra ipfam per orificiu latius fit notabilis.
%atfo, quare in tubis Conophonicis requiratur
lentapronuntiatio, inter alias 5/?, ob inordinatam
reflexionem, per quam aiiquse lineae ferius , aliae
ociiiS concurruntinfoco,quod non acciditinEl-
lipticisjUt alibi notavi,quamvisnon negempluri-
mas fieri reflexiones in conicis.
Poteft fieri difficilis objedio contra fonum for-
tiorem praecise ex tuba fortiori caeteris paribus.Sci-
licet idem impetus majoremaerismolemdebili us
impcllit , quam minorem, Sed in Opufculo a me
nuper imprefTo judicavi refpondendum efle , quod
quamvisin fingulispartibus aeris claufipofsitelTe
impetus debilior, tamen tota colledioplusconti-
net impetus, qu\m in breviori tuba ,ex longitudi-
ne enim tubae impetus Ipiritus tenfi ex ore numa-
no emifsi , majores vires acquirit eundo, ut fupra
indicavi. Et nine etiamfi tuba decurtetur, deper-
dit fortitudinem in ma jori proportione , quam fit
proportio decurtationis.
Hac occafione (ut denique omniaTuo fiftam ju-
dicio) addo , me pluribus communicalTe, tuto&
utiliter p ofle vertiginari Acum magneticam fuper
apicem ferreum. Ratio efi, quia ex una parte materia
pileoli, ciim non fit ferrea,Apid non adliaerefcit,&
G g 2 ex
EP 1ST OLA.
cx alia , reliquae partes Aciis magnetics funt in-
ditterentes , ut m omni punfto circumferenti®
traiianturascjualiteri non minus (juam grave fuper
ua^ ^o^^^ontalehabeat indiftcrentiam ,ereo
ab aitradione apicis ferrei non imped iturAcus,
cjuo minus vertatur juxta exigentiam magneti-
cam: Moneo autcm, piJeolum fieri utiiiter polFe
exyitro. *
Invxni etiam novaiii Metliodum indagandi declinationcm
muri pro horologiis , per
unicam & brcvcm opera-
tioncm ad folcm in quo-
B cunquc inftanti j abfquc
uUo dcindccomputo, vcl
lincarum du6hi 5 &c multo
minus rcquiriturAcusma-
gnetica, quam aliqui tacirc
aliquando fubinrelligunt
in fuis machinisj dum alio-
quin promirtunt niodum
. , ^ conftruendi liorologium
muraleabrquc cognirione dcclinationis. Explicatur breviiTimcin
pr^renti iigura, ui qua A B. fit Axis mundi juxra dcbitam Poli
alitudincm : N Q V fcdlor pro folis dcclinationibus : diopcra po-
ncnda indcbira dcclinationc foJari: M. centrum 5 circa quod vcr-
tauir A M. donee umbra dioprram cjufquc pinnacilia a;qualiter
obumbrccj obvertcndo interim fe(5torem ad captandum folcm,
prout opus crit.
^ Machine deniquc nuper a mcpublicatx, pr^ccipuc proEclipfl '
unari coclilcam pcrpctuam addidi ad majorcm ficilitatcm mo-
Jus dmrni Icnti , uniformis. Extatque jam Roma: machina cx
mctallo aftabrc concinnata a D. Hieronymo Caccia fub mca qui.
dem dirc(5bonc , fed tamcn non fine ejus peculiari induftria &
iiigemo3 cftqujppem hujulinodi machinis primo concinnandis
lolertillimus.
4*.
EXPLI-
Digi*i:'oH h
EXPLICATIO TERMINORUMi
Nominommque exocicorum, qui pafsim
in hoc Opere occurrunt.
Phonurgla eft Fdcuttds tnirahilmm per finos Operatrix,
his Anacamptica,y?'veEchonica, eftFacultdireJlexiradlj natutm
propriefatem exponens,
Phonocampfis, mhilaitudefi , ^uam reflexio lined fonorM.
Centrum phonicu punifii eft, a quo dtjfufio font aut vocis mittu duett*
Centrum phonocampticum, eft pundum extremum , in quo termi-
natur linea reflexa>
Lincaphonica /t;^ fonora autvocalis eft,perquamvoxit^ redit,
Ortophona prrquafontifin feipfam undeprofluxtty reverberatuf.
Loxophomeft lineayqtutn muruohliqueinctdeSiObltquerefie^itur.
Anophona eft, qu4 furfum ohltque inctdens refie^ttur,
Catophona quA deorfum reftedttur,
Objc(5tumphonocampticu eft MurM^vel MonSyVel aliud quodvis
otfiaculumjinquovox reftedieuK
Triangulum phonicum eft y quod efficit linea dtreSia ^ reflexa cum
haft, quAeft diftantta intra centrum phonicum , & phono-
campticum ; five centrum direBA ^ refleXA vocit,
Phonifmusf/ colU6itOyfeuradtatioJ^ecierumfhomc^um intra (u-
hos conclufarum,
Polyphonilmus eft vocis in corpore cocavo varte reftexA multiplication
Organa zaifi'ic^Ljfunt inftrumenta,quA fonos in remota loca propagant,
Phonoclafticum corpus efty tn quo [onus refringitur yUt in aquuftt.
Tubus comcusy eft inftrumentumy utituU, inturbtntm extenfum.
Echometria eft Facultas tnvefttgandi dire£lartm, reflexarumquc
Unearum quantitatenu
EUiptica, parabolica, €5* liypcrbolica fupcrficies funtexvariis Conife-
iiiomhus ortA , quarumftguras vide futs locis.
Tubus cochlcatus^/rc//»r, qui fubconica forma in tortuofum mea^
turn contorquetur,
Oticus tyihusvocatur^quo Surdaftris adaure appofttOyloquift)lemus.
Diapafon eft confonantiain^^ufica , quam O^avamvocanL
Diapenter^ confonantiay qvtam ^luintamvocant*
Diatelfaron confjnantia^ quam Qjiar tarn vocant»
Ncte eft chorda yquA fupremam vocemin 06tava refert.
Hypatc qua infimam Baftt chordam ftgnificat.
Chordae Ifotona: funt idem, quod chordA Aqualftertenfi, INDEX
INDEX
{lERUM ET VERBORUM
Hujus Operis.
Animalia ptoperftSiorm haknt MuHrtmiy
tstito perfeaiorem quo^e cochUam TZdtu-
TMH eoTHmaurilnu trtlmijfe fignum tji. 71
Aqua ckjeSum rjje portji /inacdmpticum. 11
^{efltxtQnti tjl aptif?tma. IX
SuijtBum foni tjl, 6
Aquxduftus Roman I fonorns jetties inmdg'
numfpdttumpropagunt. 6l. Cruf
Quod Ji Roma ujfjue Tvbamm conJUruti e^.
fenr , suomodo offt Tuk* colUjutum m tjt
hinc iltuc inftttm foff't. 119
A
A,
Benezra J^dbb. yanitdS in Mp^futio.
nt Cdupt cur David cyrbdr* iwd-
tent ilAUtEM mdlo jpiruu apPrehtn^
fum. fol. 1^6
Accidcm nullum per refenfibiU, 8
Aconitum topiofius jiunpfum homines in T4-
rids fbecin trdnsmurare yidttur iif .
Aois'M.dgnttica tuto ytiil^indri pottjifuper
dpicem ferrtum & cttr. cot. 5.
^Lujhcj mjlrumcntm quid jint. fi. &^
T ub:ti dCujUciu quid & qtmltf. A'.Tubus. ib.
AcvmoRiiM jldtu£ ut qmdlibef pronuncid'
rent ortefalrKdtd. j6i
Act hdrmonutts quomodo concift debtdt. 1^4
Ttrftttto flenm ej} inpnttarum fptciaum per
eum ah omnn generis objeSlu delatdrum.
*Ag(r fulcatuf prajldt Echum, 10
Alberti Magni Caput bominifdrte fdhricu'
turn, ut drticuldtdS yotet pronunciaret. 161
^Alexasdri Magni comu producebat fonum
dd too. Jiddid. ijz
EjMfgurd inlconifmo, ijz
QtMm amplum fuerit. ijj
Rex fiut ejferyefcentis biUf & prorfus 'Mar-
ttj dntmt. a 00.
A TiMOTHEO Mufico T» quoshbet dfftUM
tontrdrtos dgipotuit per Cythdram ibid.
AnAcamptica objeRa quomodo dfj>oneriddt
utyoxrejitxd non tnnctefcat,nijijldnitbiu
interttf dr determindth jUtionum puniltf,
/•/.4J
AneuluiThonocdmpricu* quid. 4
Tljonoprofus frve /nctdentutqidd. Ibid.
Cmfujionit quid. Ibid.
ThonoptotM.
"P^tonocdmptico ejlgquaUt. f.
Am mam curat %ledicind per corpitt Jicut
%lufud corpus per ammdm ex dffertiont
Pld MiranduUni. j^S
Andriae in TdldtioVucdli rmrahile expen-
mentum fumptum de TardntuU dd Jottum
Cyihdrddt regulariter fultantu. 207 ' 4*
Id tdtnen Tarfnti ordirtdrium ejje , pcfied
comfer turn fiat. lb»d.
Ara nci Indict ytrm ttndciJSimtan pro fidtbm
feryit. io8
ArboT\ 2^ephirotic« fimilem fuifjie Cythdrdm
'Dwioiitrddunf I^bhmi. J^6
Arcanum phonicum , quo yinhifirdtegul quif-
piam futf "Belli Tr/efeUti omnibus cUm
mentemy dut I mpertd fud tnanifejUrt fof-
[u folk Impcracori ab Authorc referys-
turn. Iff
A reus mdgnorum Tonrium fubmiffo colloquia
inter diametrJiter dtjUntes dptijunt. 69
ARisroxtKui ^Author fiut Tkedtri Corin-
thidci.
Ars Phonocamprica qutdjir, |
Sequititr in ommbus leges /ittdtdtnptic* Jht
refiexiofiH Imn.
Asci bPiAOEM Mufica tmrijfe jwrdos mdU iti'
telttgtt yulgut. 174 /
Aftrologi EjfeShu mirdiiles omnts rtfermt
I in corporum CKleftium influxut. 1^4 ^
Avcgnioncnfis f^rbn muri turriti Authori
primrnn experimentum dtdtrunt Eihus pih-
liphoruc. 4^
Augme ntum foni ft dd injlsr gMgrntitik^
minis, jj6
Aula Farndiana. yiJt, Famcfiana.
Man^
Digitizeo L,y o>.
E T V E R B O R Ui M.
Maatuana. f^tJ. Mantuan.
Quomodo conflruenh , ut omttid inu fuh'
mtfi/^ime foUta occuUi k Trtna^ aw-
duntwr. i9'^9i'
Qrc* ifiiod du£ reftrtitttitr fftculttiones
Meksenni ^4iBce judtcatt tneft*. py.
& 96
Auru Dion V SI I Tyranni Siculi. f^tde. Dio-
nyf.
^fplicatd immtduti ftr'ttti cur mtliusfn-
npiat yocem trans par ttrmfdSdm, jusm
ft yel palmo ftjunds fit. col. 1.
Hoc umen cum dijltnihone. Ibid.
LefoTum, Torcorum, Murtum, Canium &c.
dNatura in perfeStj?imaforma Mtceaf*-
Inicdta tjl Ropier acutiortm auditum. 71
B.
Blimcanus >riw^ de Echo- "Metrid fcriptor
fol J
Bombus feu fomu confufus in Jyhn undti*
II
BoTHsici 'Marif Littora c^Tftrnoft horren'
dumfonumedunt. 215
Bubulci &Tafiortt mGanuma fualicornu
utantur.
C.
Cabalifht Canaltbus Sfphirotici$,f«»i«*<i'-
•yirtrf yis tnfinguU %iundtinjiuar,omnid
atrrihunt. '94
iH offidtu cujuidam %iedici fuhrerrdnta
fol. 90.
\fwro injintt cur mehits yocem reddaty ^uam
Ithero dfrt expojuus jiecu* ac in longa trait
ft, ibid.
^wamodo ducendtts fit ejufmodi Canahf acujH-
cm. 5>i-
CandoraProTiMfM Ruthenica fiumenhakt
mkdlnlts Echus , t^uam mptritui yuU
gus d*nu>nu ludtJnio adfcril/tt. xxf
Cams ralnd^i morfm caujat in homint mtrfi
vlfo^ftia^ feu mitum afUM. liX'
Centrum phonicum qmd. j
phonocofnpticum quid. ibid.
Ccraftcs injerfentibus <r hominihmfuoyeneno
infeBk caufat x«fo^c(Ji/*i , jncnutumtg-
riM. lu*
Chorda ytntu indtatd cur diytrfos f<mt e»
dot. 149^
f^nde yarid dUtratie Jonts in chord*! f \$6>,
IntaBa incitart potejt fono yitri. iff*
Item aUeriui chorddttiam difiantpf. 187*
Chord a rum Ifotmarum €/pultttr indtdtdri
confonantia & unttio. 180.
QuatiAo diapafon producant, iSf.
Quando duprntc. IS).
j^tfWo diatcfTaron. 184.
Quomodo dtfj>onmda , wr piafi ferpetuum fo»
num edat. jk},
Fm maximam hahtnt chords , ficut tr fides
dcrem concitandt ad eum modum , que iffie
mayentur. 2.0 f
Campana tputdam Japonix quotin 7{egno Chorus Ecclefid ftomodo difponenduf, ut tres
injlunfgraytores ftdttwnes yel tumuUut, . -1
fita f^onte pulfatmr lof
Jlxa miraculofd Vilillar in Hifpania.
Fid. Vilillx.
^ in Moiufierijf TT. TrddicatM^um
Camcrcnfi, Cordubciifi, Salcrnitani,
fiti Sponte triduo ante mortem cujuslibet
7{elt^ofi fonantes. Ibid,
EHFORDJAE l»Ecclcfia 3. A'. IIMAOW4 efl
rotiuf Europe. 12.1
Hdc qnoufque audiripo^it. 121
Campana rum fremttus ingtnttStUt quit an-
dtrefeputtt. 1J5
Onahs mtram yim habet yocespropagandt.
129
Author in canaU Jukirrdneo 500. pedum
txpermentum fecit. Ib>d.
KoHAE fuhterraned yero meatus cur intpti
ddyocH hn^oremproPagationem. it6
,,tAhud experimentum as Aothoicfumptum
(dTUotes tantum tn to prdjittu , juanfum
centum, 4<>
f^nicM qumodo ^gendut yUtyidedntur effi
plures per Echonem. f o.
Circularis figura object quomodo Lnguorem
motus font exfnmat.
CoJchodca. Tuiif Platonici. I
Colloquium duorum Trincipum fubmiffayom
ct ufi in drvtrfis concUyum extflentium.
.bittt 99. (!riox.
tAHorum duorum in rure longd a fe inrpteem
difiantia t.vijientium , ntc fe mutuo -ytdemm
tium. 120.
/^Itud cum furdaflro. yide 5urdaftcr.
Colorcs fitnt diff erentes immerfioms Cr refit-
xiones radiorum in medio 7.
Divcrfi cur divcrlbs ctTci^us, yeri. gr.
i\hus dtftpatunyf ,ni$CT coUeSiomt, ruber
ivfiammationH f viridis deleUmoruf &-c.
hdbeant. 21}.
uiyitizcu b;,
INDEX RERUM.
A"
fhiJem color em ex dureo <& pur^eo combo-
fuu, ycUui dtapdjon ex Jupente & didteffj'
ro2<ldtiar,nulfoLmyoluftdtem} oculorum-
fue dedtfje yidetur. ipp.
Conicum. ytde Tubus.
Conionantia (Srdiffonantia^iV/^nr. ipp.
Corinchium thedtrum dejcrtptum ^rrVitru-
vium. 7J.
Alii. ejufJem Thedtri defcrift'to fer Bona-
VENTUR.AM C^rrAlUrium. 75.
Author tjui AnisruxtNUJ. 76,
Echaa ejmydficujinfiterint figttrM. 7f.
dd quern effeSum ddhtbitA->. ibid.
C*rcd CAtiftm Jonus eorundem y*rue opinio'
nu. ibidk
Ifit 4sUdt4 dd gdet FOUTUNAE ROMAE fu-
J^fit fuerunr. 76.
Corpuihumdnum latum ejiir.tnj^tralnle. ipj,
Cryptologi,! /icit/iica quid. 58.
Cyclopdftn formam fdhricdrt^. lop.
Cygm dllicmntttr Cythdrd^. 174.
Cylindrus yideluhvs.
Cythara Ddyidn, (ujiufuertr formd. yid(^
Arbor.
D.
David quomodo Saulem fuJi Cythdra cunye-
rtt ,& dh eo mulum fjiinfum ubegertt ipd.
T^ontdmen femper dtjideratum curatiorm ef-
. fe&um ftbttnmt , cujuicdujd forte nimirum
^ odium Saulis contra eundtm futt. zoi.
Fuft %lujuorum Infirumentvrum i6.drtifi'
ciojifiime pulftttdorum peruijiimits. 198.
Dcclinatio muri ^omodo fecundum recen-
ttfiimdm Itrventtonem P.Fiancisci E-
9CiriNAR.Di inye/Iigundd pro foLtri horolo'
r gio dbfque uUo computu, Itnedrum duHu &
dcu mdgneticd confictendo. 6.
Diapafon omnium conjondntidtum perfeU^i-
md ei^. i8f .
Quomodo in dupU froporrione conjtjldt. 182.
Dia pence juid. ibid.
DiatdTcrun quid. ibid.
Licet in hdrmonicd dif^ofitlone jit perfefid , in
^rithmetica tamen cenfetur imperfeBd cjr
dilJond->. ibid.
Dionyfii Tyratmi SicuBfdhricd di8d Auris
ddnurdnd^e Echus ddhuc Syrdcufu Jitpev'
Jles. 8i.
xAuthor edm dnno itf j8. ipfemet ocuUriter
inf^txit. ibid.
ftnHj ob qutm conjlruS*^, ibid.
EjM lehnographid fummo Jludio i Tdtrihuf So-
cjctacis dcfumptd Romam miffcj. 8j.
T^udera Tdidtit hujui Vionyfidni Authori
mtlmem Echum prdfliterunt , juim quid'
qudm dliud. 2.2.8.
Dipladis yenenum homines in pifces^dnferes ,
mergosy dnates iic. ttdnfmutdxe yidetur
1I£.
Didancia pmBorum\ox<'>p)xonot\;^mdnr>T'
mill quomodo reperiendd, J4,
Echo quid. 1.
Ftlid yocK Mcitar. ibid.
T^jmphdfugitiyd^ . ibki.
Geometrudopc $nyej}igdiiltt. 2.
yluthore omni geytere Injhumentorum
tentdtd. 14.
intra 10. pedum tntercdpedhum tequdliter
duTdt. If.
%f.t«j ptfiime hdheripotef^. i6,
%lertdu bene, ibid.
l^ejperi mtliiis. ibid.
^oBu optime , <jr cur. tf. & t6,
f^dtidtur tempPTH pUrfiiynehuloji,ferem Sec,
yariarione^. tS.fSrij,
Item ydnatur diyerfa ohjetlorum phonO'^dm'
pticorum conjhtuttone. 1 7 (Sr i8.
Cur uUimdm JyUdidm potius reprtfentet
qudm pnmdm. 17.
Munulyllabicj quantum f^acium reqiardt. vf
Polyphona quomodo cj qudndoredddtur. i6.
qudndo defcrihdt fuis lineii perfeSum hcxa-
gonum.
Circul.1 ris quomodo conjlituendd^. 48.
^dnurandd oltm in fepuUbro Czcilix Mctcl.
1*. II.
ViflinBifUmA ddJm koJie in puteo TdUfH
l^dticdni. ibid,
/rmCupulxS.Pirr>.i. yi,
'T\c\r\tnfi% ddmirahundd. yide Papix.
Simunrtcx yilU%leMoldnerifu.i^tdeSimQ'
nnca.
Vefuvii monttf in ydUe ncnnter poji ultimdm
hujtn loci ruittdm Cdfu ndtd. 89.
hctcrophona quomodo conJiieuenJd Jit , tdm
ft loxophonc proceddt , qtuun onopho*
Echxa ydft. yide Connthium.
Echomctncx primuffcnptorfias filancanut.
He'-
%
Digitizea
BT VERBORUM.
Elcphantcs itUBdrawr rymf>anii. 174.
HllipHs omtuf conjiat tkohm dumetrif majori
&mnon. 104.
. 7*mH*ejiti ftufod qiundofiln trTficm yici'
I . , mora & qiundo remottar^u,, ib id .
V mo fi It duBu quomodo dcftrihfnd4-> . ib id.
. fr£ reUqm fe3tonti»t4 negotto Echo - teStnico
ejl a^njItnuL^. p8.
tAcujhtdmiucon/iuiurei utduo indhnjis
condjmlnH conftitufi qiuji frtifentes fuh'
mijlecolloqui poJ?int,& iUmcommunuar(_,
mutud conjilid^. ^p. & 100.
Idem etfi y^ldt longe dijient. loi.
Ellipcicoriim yaforum conjlirutio. ibid.
£llipfiopUjies qudlh forma. lojT.
quumodo in mdtirUfoltdd dejcrihendd-i. ibid.
E«.tcus7^xDjniz yul^o 'bonus diSm quo-
_ J modoferym %lufu£ a Cythdrmdo qmdam
■ i»fttrortmdiiuifuerit, quo durante aliquos
eccidtric , fedrejlitutui Jtin fttnittntue caU'
ft lerofolymam ^ofeStts t fSrinlnfuUCy*
pro mortuui fuerit. 191.
Euflachiaiu Rupcs. yidt Tidoas S. EujU-
tkii.
F.
Fabric* TuUrum tuhsrunujue ydrig. f8.
. Item dherpe tn ufum & recreationem 'Pnnd-
fum. 7 J.
. O^iri/irt Organorum acuflicorum qu^s ad
y,immenfa J^atUyocesfropagartfueurit. loj,
<jr 114.
fahricd ThcatriCorimluad. ibid.
^ieSimoncttx. 78.
jfurH Dionvfii Tyrantd. 81.
EUipcici fahrica mirtfUe fonct iatendem y quO'
modotonjiituendd-t. p3.
Hypcrbolica fahrica fonorum congregatiyd
faciUime foteft confirm. ibid.
Fabricam tta dtf^onere , tU fomu tantiim in
duohm oppofuH loot Cr nullts intermedia
, . dudni fojiU. -\ pi.
Farntjunum TaUtium auLm hahet fom flu'
rimum intenfiyam, SS.Crpz.
Felice. pttelUNoyenfiifnuper e Sialia^mi
X yeniens tncomparaiiltf ftue periti* 'Muficit
,^yocMtt & InfirumentaUs /hecimen edtdtt
jftuhore prtfente , & quo orain(^. zoi.
Florcntina ^cadema reperifje fcrihifur y quo-
-. modo motus foni procedat , an unijvrmtter
necnt^^ i2j.
Flumcn 7rernnci4tCAnAorx. W«Candora.
jiUud in Italia > cujui Echoqu
rNinCAR.DANi prope feduxijpt,& tnfrajen"
tifimum periculHm yitte traxtffit. Z27.
Focui efi punBitm acceptiyum. pz,
Fratm KofcxCnicis quomodoqunJlHet mor-
hos inmrabiles fanare dicantur. ipf.
Fulda, Mthorh TAtria^. IZ4.
/» %iontt 2. y. puteuf joc. pedum injeBo U-
pidefonum infiar tormentihelltci edit. Ibid.
Simile quid obferyatum fuit ah %Authore in
monte InfuU Luparitaiut, ibid.
H»
Haidclbcrgar inTaLtio EleSorali tjtrris r»-
tunda ad arttficiojum Echum dij^ofita. 68.
WummcWx ad t^tfttrgtum Tnferiorit Saxoni^t
hijloria recenfetur depueriffafciHatoria ffiu^
la ex urht aidmSti , ex quihtu creduntur
hodternx Transfyham Saxones munJ&.
no.
Harmonia rerum omnium conffiit in 6. nu-
merit. 6t,
f^h ejuf in omnihut tat it. 17J,
Terpetua qUi,modo fieri pofTtt. 154,
Hcbrri yeteres in "BelUi ufi funt tuhs helu-
ceit feu cochleatit. 154.
Horoloeiutn foUre quomedo fint acumagnt-
tica facile confici pofitt. Qol 6,
Hyperbole quid fit. p8.
hyperkUn umco fili duUu defcribert^ 108,
Hyper bolopUfies forma quomodo fabrican^
djUf. ibid.
Hy ppodromum T^mawtm in yijeeribuffuft,
yaria infeSa yafa tefiacea habuiffe propter
fottt augment axionem male fentiunt nomtuU
li. 78.
jlham ejut caufam adfert tAutbor. ibid.
S. T A com temptum l{om€ archite3i Indu^
jlria!* ltd dtf^ofitum appartt , j. Cantor et
tantiim in eoyaleant, quantiim in alio \oo,
^ fol. fO.
Jcrichontinar AV^«r muri nonpuri fono popu-
li hcbraici dtjeQt funt yftd yero mvracu*
lo corruerunt. zrg,
Inftrumcnti chrononMrpt per yibrationes
thorddrum in magna Jj>acio faUacid, jf. &
Tn Inftrumcntis fonorn y.g. clavicyttiba-
Hh , lu
INDIX RERUM
hsohferydri forejl tremor f^tadlit. col.^.
L atus rertium in triangulo dtitif duolma frtmif
UttrtbM ^uomodo fier txtraHtonon raJich
quddrat* repmendum. ^{7.
Linca adionis quid & tjttotuplex f fSr quo-
modo coufderemrfecundim i.cdfus. 4.12,
dr ij,
Phonica qtdd. 4.
Quomodt tn omnihf cafibm geomctricts men-
Juran /oUat, tfy.
Quotuplex. 4.
Onophona quomod* ex difidntid ceritri
phonici afun3oreftexKmutntu>fefc4t.j6,
LoTiophoni,quadruplex. 4,
Qutmiodo ex orroflmu fit reperiendd. f6.
Spiraijt qutd, & quomodo defrthendd. 109.
Sonorx Unt€ omuts luinfunQumdcufiicutn
confluant, quid ntcefftrtum. pj.
f/< Ltitudinem h^dttu notdUem , idto &
Kntrum habeant dcvflieim fhyfuum non
nuthemaricum fure.
Littora qtueddtn %ldriiuprodigiofum fonum
tdutu. 2Z4.
^ Botnici %ldr(ff lutwdedunt borrtndum.
Ibid.
Agci %iarislittts fomtum Cytharg temuU-
tur, &cur. i2y.
IX/^rirQuatomalcnfism no>4 Hifpania
K$Jhdttf Orgdni fonum tmuUtur tr cur.
Ibid.
iLumcn, quomodo cum fono tomfdrdbile, 7.
Luponim uUddtminJUifhridiujmddmChiritr-
gt T^rrufertuhdm phomcdmmjyhasyi-
tttidj durtSdtn proyocatmt 218
M.
Machina terri inJIruMenti amftiendi dcdi-
rigendifUt harmoHU per Kentum longedi-
fidntihut exhthdtur. 144
Mdfolo yento impilfd fonum harmoniofum
145". er 14(5.
mantuanum Talarium hdbet auUm jucun^
dt Echus dd tnjlar twmt HaidcJbcrgi-
69.
Medium Phonocampticum quid. j.
Efl duplex : phjfuum & %ldtbmdticum^
&qtad utrumque horum. n
Melancholia: eurd. ipg.
%JeldnchoUci*i humr dffijTtmd ftdesdxmo-
Ibid.
Mercllorum Sebukhri defcriprio. to,
tAdmnandd oftm ejut Echo. n.
^Author tdtnen de hoc dubttat , quia nuUdi '
ejitt caufas erji fdgddtir tnqmrens inyt'
mre potiat. Ibid.
MicHAFin Todim de^i^hiuih nunc "Mufici
7{ontdm%ldchtnd OrgduicdpUne frodtgtn*
Miaarella RnguUri turi dtfcripft aurem
'Diovyfij Tyrdnni ^iatli. 82.
Mons S. Euftdcbij in ftdbd, m qua tAmhor
expertmetifumfecir fm tuii dcmfiici in Iocs
M^rrfdi ejufqut duxlio uUrd 2Zoo. homi-
num cdfitd ddfdcrdm Communions con^
yocdyir. jij.
J^ons qutddm Tttrtdriit txiguus per ford-
men hyberno tempore grdTrtJitrndS tempe-
fldtes effundit, &citr'. ziq,
Mm in Pronftnctd Goyamd dfrnd/^ba/Ttnot
tt^dT fpeculi excdTVdtt per Hchoncm rf-
Jluuit quasltbet yoces fubmijipme inoffo-
fitd rupij Cdcumint proldtdS, & quemoda
. bocnaturdliter fidt, 117,
Pontes tres tn Terfd , qui mirdbiUm fonunt
tdunt ingenfis cofid hominum pugndntiS,
tumultudntium , triumphdntium crc. qus
hujus cdufa rutuTdUf. 2 2 <5.
Morborum curdprodi^fd perjonum triplici
opf.faUcit »«, Ndturd,7>idbolifir.H»'
rum exempld referuntur. 'Pf-^
'Morbi non qmlibet naturdli 'Mufica curan-
turjed qut ah arrd Cr Jld^d biU dependent.
& hoc quomodo. ^pg^ 4*
%iijrbiimurabilts dicuntur Jdndri d/rdtribu4
7{ofed cruch & quomodo. ipy. 4-
MummiusZ.. dtruti Thcdtri Corinthian /£-
ntd dbldtd RoMAM defortdTnt dd ttdent
Lunx. ^6.
MuCicx triplex gemu. Diatonicuin,Chro«
maticumcrEnormicum. 74,
Hoe ultimum in j€nw ydfis dd concentum
inutile & cur. 77,
Mufica totd ex tribut confondntiis confidt,
diapafon, diapcntr, tSr diatdTaron.igf .
Mu/ic2 yti in dnimos hominum. J74.
f^dri4t circa hone yim opinionts. t74t
In quo conjijlat yn ijid-.. jjj^
%Ad quos efftOm ^tjlimum metytdt. 177.
i78.<Sri7p.
Bruta quomodo \luficd deleSentur. i8p .
^mma homtwf cur tta dfficidtur confontl i
&dihorredt ddijfomt. 177. |\
Muficam curare corfu perdnimdm,ficur Mf-
dicmipercorfu«dmmdm)yMlt?icus Mi-
ran-
Digitized bv (^ooqlc
E T V E R
randiil.inus. 18^.
Quos morbos curet. yide Morbi.
•f^ Qiu ^'lujud Tdranftdds mjtxime arrideat,
209.
^ Vthtt tmnfjfiviire yenenum , ur^of?tr jtn>tt^
re: frro qM nff^ertur hiflorta de Capucino,
& alio juoddm Htjpaw. 210. & 211.
MuHca aman^ima quomodo ad 2. fetj. ml'
Uaria frodiuendaf 145. tSt lAl-
/^lu prodigiofd %lufiC4 ut i» dlfo acre ftr-
apaiur. 147.
N.
Nanira Ja^entijrimajra omnihui aliis fgurfi
in dure arcbiteaanda cothleatum tubum
tltgii- 71.
•^Ncrvi & mufculi humani cordis concitari
pojjunt 'K'lupca futa chord*. ipf.
Nodtu cur Echo ferfcHtor. if.
Numcn cttr alxi jim fonori, alii tm» 179.
O.
Objc^mPhonocamprioim ymV/. j.
Conicum ctrcuUre patifi in centra dabit
Echum conjonantij^tmam. 24.
Tlura ohjtBa phonocampcica tfuomodo dtf-
fonendu, ut yox partim interne , parttm
txterne rejieBat. 44.
Odava cur dsjhnt aJulti & puerijimulcanen-
tis. 187.
Optici tubi Ijfecies rerum txtrinfecarum in CU'
biculum itttroducentu comparaiio ad tu-
bum acujlicum. 158.
Oraculumdclphicum in %lufeo f^ircberio'-
no, uf.
Oraculorum Gentilium Jmboftura. ibid.
Ammoni? oraculum in Lybia habmt OC'
cultum meatum fubttrraneum yocis dedu-
Biy.im a Tyratnidtbin ^gjyptiacff ujque
ad i\6.
Organum %loguntinum quoddam cheltn in
muTo pfndetitem fe if jo ad conjonanttam
incitarpit ipfo /futhore otulato ejttt ret «-
Orgammprorfus admintbile Michaclis To-
dini. yide Michaifl.
Organorum diyerjorum fabrica produSiom
jont aptorum. 124.
Oticorum /nfirumentorumconfiruBio iS9'&
160.
"i^ Orpheus \lufian JAagus catmint fyhas tra-
xitcrc, jjz.
B O R U M.
Ejufdem rei moraUs &aUegorica expoftio.17^2
P.
Papir edifcium qttoddam prxjfunt Echum ad
miraculum prodigtofam. Sf.
Earn lUufioni d4emonn adjcrikit Hie&ony-
ibid.
Vejcriptio kuju* Echus per Eundem. ibid.
/lUa per /futhortm. S6,
Hodie cur non amplius in tanta peffeQione,
87.
Parabola amdy &quomodo unico fili duSu de^
fcribtnaa^. 106,
ParaboIopUAcs forma quomtdo conficttn-
da->. 107,
Paufilippi tMntif T^eapoRtani perfofii mf4-
ttn yocM maximi intenfn»s Kir longe pro"
duRiyut. itjjd.
S.PctntcnipIum 7^m4eaptum admaximuat
Mtgmentum foni trium tantum 'Muficorumm
Phantafia yehementer circa rem aliquam occu-
fata transformatur quaji in rem quam deji-
derat. 2lf*
PhunocampHs^u*.
Phonoclafis qmd. 4*
phonocUJHcum cor pitf quid, ibida
Phonicus. vidctubu^.
Phonilinus ^BiV. ' 28.
EJl jimilu Thotijmo. p.
Conicus opemtur proportionaliter jlcut pb^
tifmm & adtnobthfmuf opticui, jo,
Jid Tarietem reUia rejlextont fua parit Co-
num phonicum truncatum inyerjim. 2.
/n parabola diyerja centra feu reflexionti
acquirtt tn ax(_j. pj.
CyJindricui refieBitur projeBma cytindrt"
ca 2p.
Hoc incidente in paraboLm , omnes Uneti
fonora cotifiuunt in pinSfum. 94.
Ortophonus in feipjum rcjleBitur. 29.
Phonologia harmonica rure tn yillam dirim
genda per altquot milUaria congruens ma-
ximeLegattf'B arbor tf,y.gJTurtKi Tar-
tart! &C. TfO,
Vicm%lirandulan»f tradit , \tufcam curart
corpuf per ammam ficut mediana animam
mediant e corpar(^, jp6m
PiCces audiunt. 6.
Platonici omnes effeBui exoticos Colchodcx,
feu ^nima 'Mundi harmonic*! nexibut
omnia fibi copuUnti attnbuunf. 194,
Polyphonifmus ^M</, 4 &iZ»
Hh 1 Poly.
Digitized by G
INDEX
Pofyphotifmus jw"//. 31.
Hujiti comfdratio dd tUttm, ibid.
Prifma conc^rnmfto flura Uttra hdktt,tan'
to num tmgtt fomm. \ 6,
Putci fr£fi4nt Ecbum diJJinlHfimsm & cur,
74dxime ahundtnt, 11.
/tern Ji juadrart , & cur. 1 4..
TtBiyero nihil freftdnryftr (itr. \a.
J^thagoras ddoUjcentem ^mddm inftno 4-
tnore exfjludnrtm factrnt rt[omnte Jpon-
CL
Quatomalrnfis 'Marts htm in «oT>4Hi/pa-
nia Hojlratts org^wfmum imitdtur , dr
cm. Z08.
R E R U M,
Sicilia Infula ifttirtwe marit frtmuntifUmM
hdhtt f^tculds , ex juiiui tntoUddm«Mn-
tur it sJyentu mmnum , tMn hojUltMHt
smudrum.
140.
Radiatio fom MmuUtur ^oxime frofiiTnum
luminofum. 7j_
KcAcxioJonifit infe ytl in o^foftdin f)*r-
tm. f.
Anophona tJrcatophona reftexio juomo-
do rutfcatur. 11,
Ldterales & Icxo^honxftomoio. ibid.
%luUifdri4t auomodo juu ex drterfitaeobje-
Qorum reflt^eotium. ndeyerb.Vox.
ROBEHTUS Santorus WohiUs Tjtentinui k
TarantuU morfits jdtn agonii^^ans prmter
f^tm omnem humnndmrefhtuitur inteffrt
yjetudini a Cytharado. 2,11.
RoBiz fukerranei meatus cur ineftidd yocH
iongiorem propagdtionem. 1 16.
^Itcnia turritd folypaome echom aptif imd,
l^omMOS tuhiiinlineds htUces contortis ufos
fuijfe in TrocUis & Triumfhtf. H4.
Rupcs S.EusTACUii. yide Mons Eudachu-
Sanatio TdrAmuuorum fer %litfcdm. If jVo
Mufica.
\feUncholicorum. yide Melancholia.
Sccrrtum per Jonum inarticuUtumdlteri loH'
^edtfidnft quomodo JtgnificAndumymaxtme
tnotfeJTtone dluujtu l^rbit. \i7.tirii9>
Sfdionis coniat paradoxu ddmiranda. l oj.
Ejus (heciestrtu Ellipfis, parabola y hy-
perbole, ibid.
Simoncttx yilU Mcdiolancnfis mrifcuE»
eh. 7h-
%Autbar ejut Feunandiu GonzaCa Guher^
tutor XleMoUnetiju, ibid.
Echut iiiiut Cdupui. 8Qi_
Smcllcn. WfSpclunca.
Sonus, ^uid. 6j_
H^rmonict Jonus y$f. 2of.
Trodigiofi deftnitio,& dhifio in ndturalem, 4-
frteternaturalem & fufernaturalem. 217.
Intra ojuam eji grayior quam-extra earn. 9.
rehementiori cur terreamur. 189.
Won procedit fmplici linearum projeBura^
feu aSinobolid , fed per moMim cyltndrs
aut coni fonori.
Won baUtLaitudinem'Mdthemdticanh fed
fenfibilem fSr corporedm . ibid.
Won indiget femper duohus folidtl corpori-
kut. 6i_
Won potejl foists & per fe naturaliter nrn-
rum dejicer^. 1 17. llL_
T^equirit t rig, j .colli/ionem d uorum corpo'
rum. i^aeris inrermedti confraHiontm.
ijjujui confruSi ptopuljmem, ibid.
Jmitatur lucem. y»_
Intenditur multiplici refitxione in unum
radiant^. f.
Intenditur maxime dtlatm per fuperficits
circuLsret.&cur. 68.
^enfuratur in linea fonor€ aSiyitat^.
tAhfttrbttur a tapeithus concUyis,ytl yefli'
hut bominum dUaye re fimiltter moUi. 7^
Hoc tamen cum dtJimSHone fm confuft
& diftinifti. col.
Quomodo res moyeat, 218.
El juam ydrii humor is yarios. 1 91.
J^efringttur & refieHitur in medio deiftum
ri 9^
QudMO tardiits ai aurem peryeniat quam
ad oculos. IZ2..
Spacium Ecbotucum difjUculter determina-
btk^. 14.
Ejits quantitas Echoni rtidend^e qua pro-
poriionata out yerojimilis. 17,
Spcsics foni undulatione aerii deferuntur. 14.
Intentionales cUudi non polfunt. 64.
7{erum dudtliles fir yifmles quomodo injM
perpetuo aeri. i^f,
Spcliinca Dalinatiiu mirabtlem fonum
dens. iij.
%lon'
Digitized by G*
ET VERBORUM.
%lontH Cucumcris in Hehttu ftmihs tf.
ydontis akeritu tt<jnfiam ^ritdntut fonum
tdenttf plurium cymbalorum. up.
tAba ftmtlh m Hif^anioU yimencg. 2}.<.
Snicllcn FinLndix ^ope mbem l^thurgum
formiddhiUf fonui , ^uobomints yelut
mortui proUiuntur. 2Z3.
fncoU ejiu loci ^iii /^^t hie confulant, 9m>
nequt nulutn tn hoftes oijtderttts corTper'
t/nt. ibid.
Sphxra concerts pm fropagtndo omnium
dftifmd. 40*^
Spiralis linca W* Linea.
Spirtcus corpora ipiomodo atm dUerationeSt
imfrtfitonts out mot in jiquantur. 19Q.
I Scatua dd ctrtum jinum ft moyens, lyl.
I ^lid omnii gtnern fonas drticuUtos & in^
I drticuldtos pronuncidns quomodo confici-
\ endd-j. j6i.&i6it
^ /fiia in medio deris ptndula fimiliter omma
pronunnans drttjiii9 ddhuc pre fmgulti
dltis ddmirdndo,quod Authornecdum pro-
dendum cenjtut. i66r
Stratagem a quo Titrcdrum Exercitu* con-
jiertutri pofftt. l}8.
Superficies pdrajnhcd ejl duplex : obtufa &
acuta. 9^
yrriulh, differ tnt'tdin conJiituendopunSlo 4-
tufttto. ibid,
-f Surdaftcr ut 'Muficdm percipidt, quo drtifao
tfficiendum. 147V
Item ut cum eo commode coUoquium hdheri
pofi It. i6^.
Surdos tuhd curatos per Asclepiadem quomo'
do intelltgendum. »74,
Sympathix er Antipath \x rdtio i» fotuf.iSy.
Sympachtx hdrmonica Experimtntdydrid^.
151.
T.
Ta ra ntiila . qudle lit dtiimdi. 004.
Efi humor 11 yifcojt dc tenuis fono fdale mo-
hi&s ac proportiotuti. 107^
/fnfidohim%luficum TdTdrttule. iop,
Contrariis qudlttdtth^f conftsre TdTdtttuUst
unde & contrariis hdrmomis curandosTd-
rdtuidcos demonjlratwr miralnli hijlorid^.
2ilO«
J{dtio cur TdTdtUuld jaSxet dd jmum.io:;^
t*rxci%.
Tarantifmo Uhorantes , cur nuUo dlio quim
hdrmonico medio curari pnfsint , eoque di-
- yerfo pro diyerfUdte copiplexionys. 2of.
Tarantiaca qmcddm puelU nonnifi tympdmt
curari potiut.
Tdrdtttuci diyerfis colarHnn gfjiciuntur,&
quilfM, dc cur. aXw-
Drrerfos fimiliter mores dcmottn induiuntt
t2r cur.
Tarenti a magijlratu puiRcH Jlipendiis dlun-
tur fondtores , quorum induftria & ohfer-
ydiuid indagdndi hdrmotuam cortyemett'
tern tdTdtitidco curando defcrilntur, lo^
TcTTXraotus. fon»f qudUf. th»
Thcatrum Corinthiuni. l^tde Corinthia-
cum.
Timothrus 'Mujicui, quoties lihuerat phry^o \
fono ALrxAKDKiMignianimum yelud |
furorem yel mdnfuetitdinem dut Utitiam
trdbtbdt. l?4-.
Tonitrui (onus yehement'tf^imui. lit.
j^M4m longe db uAuthore auditin. Ibid.
Tormcntorum bellicorum foims fatlus Ro-
mx auditwr Tufculo dutTjbure. Ibid.
ExJnfuU Caprina duditur ufq, Neapolim
^o.milltdria Itdlica dijldntem. ibid.
Gravclingx in "Belgio fdB»f, rui audiatur in
%Anglid,dubu4t ^Author. ibid.
Trabcs oblongd quomodo & tur tdtn mirifci
propAPent fonum. 6f,
Cur mhil prajient ligatd yel inclufx muro fe^
cuf dc tum*s comcut. 64*
Tuba eji Jnjirumentum antiquum jdm t^itd-
turn in yeteri Tejhmtnto.
Quomodo ftqudtur ndturalem progrtffum nu^
merofum. 6**.
Qudnto dltius dfcendit yjemper i perfeSiori"
o»s cofondnttts recedtt. 6*,
Cur in dcutif imti yoiibui per fonbs inceddt,
ibid.
Tn gtneft fonorum idem prtfldt per ddditio^
nem, quod cbardd per dtyifionem. ibid.
Fdrie tubarum cLijjes. f^U
Dudiilis cur omnts ordine tonos exprimere
po/rtt,no ttidm tubd ordinana yd m 1 li-
ra ri$. ^
Tyhtii dcuftidts no efl inyentum Anglorum,
fed Authors. h»t
'Mtrijici Effe^M hujuf tubi in ipfi$tt ^Au"
thoris 'Mufdo. >bid.
Exferimentum ejufdem tubi nuper fecit Cd'
fdred%Ljefldsabiib(X&^or^ I ufque in
Quomodo coftituendtn dptui no tantum
quendo , fed & dudiendo fiye reffonfum
excipiendo fine tubi loquentfi. tlf,
Qudtuttds tubd dcuflici, -uS,
Hh 5 Cir-
Digitized by Goo^^fce
INDEX RERUM ET VERBORUM.'
Circul a ri$ cur melius frofaget totem, 66,
Cochlea (US cur prt ommlmi altis Jonum ma-
gis intenddt. 71.
T^cfmrit fiimm forriorem yocem infufJUn-
ttf. C0L4,
Ejljf duplex, conicus & cylindraccus.ijo.
Conicus quomodo cottjlniendus. 124.
/« partes dtytjiis non tarn idonews , & ad
rej^onfum exctpiendum omnino ineptut tji.
124. cri2f.
Omnis dHos tuhos Juptrat. iji.
tAlifiad paralfoliit ajjeBut. 164.
Quid pre altis proprij ha^at ad fonorum
augment ationem. 117.
Cauja Tolyphonifmi ejuf. ibid.
Cur refuirat Ufuiorem promntiationem qui
col. f.
Cylindraccus cur minus aptus ad jonum
quam conicut. 67,
Ellipticus ingentem fonmum multiplicatio'
nempr*Jlat & cur. 119.
Hcliccus ptritum/frrificemrequirir,Cr cur,
I id.
Sphxncus non minus.
Scrpcncinus jonum edit yoci hafpe oppido
congruum. i^f.
Tympanites immenjumfonumin yajlifitm*
Jpactaextendif. ibid.
luh qui Jolum yehementem fottum edunr,
funt tuo€ mtlttarts,'Buccin€&c. i^i.
yarii tubi ad prodtgiofum fonum edendum.
iiS.
Orifcium ejui Ubroextenfo juyatadjiuyio'
rem Jonum, &cur j tmo in milicxrihui ad
fortiorem. col. 3 . f$r^.
V.
Vcfuvius Echum pr*jiat ncrvifimam in yalU
pojl uUimam ruinam. 83*
Villi uc in Htj^ama campana mTftcvloJa fu4
j^onse jonans , quofies in 'J^pubUca Chri'
jHan4t aliquid adyerji cotttingit. 2 z i .
htiamnum heditrna temporthuf miraculoie
fonafje tejlatut NoK.iMBtx.Gius. ibid.
ViT«.uviu« dejaripfit TheatrumCorintlna^,
Ejus errores in 'Mufuo-t, 77.
Vox canaU num includt pojiit ut perpyeref.
6z,
Impofttra circa hoc Cornelii i^currAB
ah Alexio Wehero dcerrtme propugtiA'
r<o. ibid.
Auihoxhdecifiototrariorunuy refutatio. ib:
Emijja e centra tn objtQum trilatcrum re-
MT in fe auBa triplia phonipno. }Z.
In mjidnlitcrum. quadruplici. Jj.
/« Pcntagonum aqutUterum ,reditif pho-
mfmtf auBo-j. jf.
In ncxagonuna.rritr 6,phon. ibid,
/ndodccagcnum. 12.^^01.
/ncylindracjum. rejieQitur tx ommhus
punSh peripheric. }8.
In VyTimidf:umf quomodo non redeat in fe-
ipftm. jp,
Tropagatur in fuperfitie long€ trahts non per
internum aerem. col. r.
Quando rejiedatur in fe ipfam, ip,
yel in oppofuam pat tern. 20.
Quantb remotiut jpacium currit, tatuoUn^
^dtur jit. 46.
lardius fe fjiat aurihttf,quam lux ocu-
lis, 122.
Quare ex ima yalle refieHatur ad Jlantem
tn tnont^. 42.
(T^B.) Numcnis fimplicitcr pofitus indicat paginam Opcris , fi cum addito col.
denotK columnas feu facics Epillolx ad jundta: ia (inc.
FINIS.
JLIOTHEC.^
[MCNACENSISJ
Diguizc
5
)igitizod by Gt.^
i
/
Live Music
Archive
Librivox
Free Audio
Metropolitan Museum
Cleveland
Museum of Art
Internet
Arcade
Console Living Room
Open Library
American
Libraries
TV News
Understanding
9/11